Mavzu 1 : Elektr energetika tizimlarining elementlari. Elektr energetika tizimi va tarmoqlari holatlari va unda kechadigan jarayonlar. Elektr energetikaning asosiy masalalari va ularni kompyuterda yechishni tashkil etish

3-mavzu. Elektr energetika tizimlarining holatini ifodalovchi tenglamalar tizimi va ularni tuzish usullari.


Reja:
1.Kirxgof qonunlari
2.Elektr zanjirlarida potentsialning taqsimlanishi. Potentsial diagramma
3.Elektr zanjirida quvvatlar balansi.
Tayanch so`zlar:Elektr qarshiligi,Om qonuni, rezistorlar, elektr , magnit,elektr zaryadi, elektr toki, elektr toki, elektromagnit energiya, quvvat.
Kirxgof qonunlari
Kirxgofning ikkita qonuni elektr zanjirini to`liq holatini aniqlaydi va ularni hisoblashda asos bo`lib xizmat qiladi. Barcha elektr zanjirlari Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlariga (qoidalariga) bo`ysunadi.
a) Kirxgofning birinchi qonuni. Bu qonun elektr zanjiri toklari uchun umumiy bo`lib, ikki xil ta'riflanadi:
1) Elektr zanjirining istalgan tugunidagi toklarning algebraik yig`indisi nolga teng;
2) Elektr zanjirining istalgan tuguniga oqib keluvchi toklarning algebraik yig`indisi shu tugundan ketuvchi toklarning algebraik yig`indisiga teng.
Tugunga keluvchi toklarni musbat, tugundan ketuvchi toklarni manfiy deb olamiz. Birinchi ta'riflanishga asosan
5I₁ –I₂ –I₃ –I₄ = 0
R₁ R₂
I₁ I₂ I₂ I₁ I₃
ikkinchi ta'riflanishga asosan E₁ R₀ E₂
I₁ = I₂ +I₃ +I₄ I₃ I₄
17-rasm R₃
Umuman olganda
18-rasm
Kirxgofning birinchi qonuni fizik jihatdan shuni bildiradiki,zanjirda zaryadlar harakati shunday bo`ladiki,ular tugunlarda to`planib qolmaydi.
b) Kirxgofning ikkinchi qonuni. Kirxgofning ikkinchi qonuni kuchlanishlar uchun umumiy qonun bo`lib, elektr zanjirining yopiq konturi uchun qo`llaniladi. Bu qonunni ham ikki xil ta'riflash mumkin:
1) Istalgan yopiq konturdagi kuchlanishlar tushuvining algebraik yig`indisi shu konturdagi EYUK larning algebraik yig`indisi teng:
Σ U R = Σ E
(Xar bir yig`indi kontur yo`nalishiga mos bo`lsa musbati ishora bilan, agarda kontur yo`nalishiga teskari bo`lsa manfiy ishora bilan kiradi);
2) Kuchlanishlarning algebraik yig`indisi (kuchlanishlar tushuvi emas) yopiq kontur bo`ylab nolga teng.
U<sub>k</sub> = 0
v) Elektr tokining musbat yunalishi. Aktiv qarshilik-elektr energiya iste'molchisi uchun quvvat (elektr energiyasini issiqlikka aylanish tezligi) musbat (nolga katta), agarda tok va kuchlanish tushuvi bir xil ishorada bo`lsa, ya'ni
P_is =U i va R_is > , U > 0 va i >0 da
Shuning uchun o`zgarmas tokda qarshiliklar uchun (umuman olganda istalgan iste'molchi uchun) tokning musbat yo`nalishi kuchlanishning musbat yo`nalishiga mos tushadi: musbatdan manfiyga, yuqori potentsialdan past potentsialga.
Agarda EYUK va tok bir xil ishorada bo`lsa, EYUK manbasining quvvati (boshqa tur energiyani elektr energiyasiga aylanish tezligi, elektr energiyani ishlab chiqarish tezligi) musbat deb qabul qilinadi, chunki P_m = e i .