Mavzu: Klinik farmatsiya faniga kirish

Tibbiyot amaliyotida ko 'pincha bemorlarga bir nechta dori bir vaqtda tavsiya etiladi. Ikki уа undan ortiq dorilar bir vaqtda qo'llanganda, ularning asosiy ta'siri, ta'sir kuchi, ta'sir muddati, nojo'ya ta'sirlari уа zaharliligi kamayishi yoki ko'payishi mumkin. Dori moddalarining о' zaro ta' siri natijasida ularning ta'sirlarining kuchayishi yoki susayishigina yuzaga chiqmasdan, bа 'zan butunlay yangi xususiyatlari paydo bo' lishi mumkin. Kо'р komponentli preparatlar qatorida adrenalin gidroxloridni misol sifatida keltirish mumkin. Unda erituvchi modda, kislorod уа boshqa komponentlar bor. Yorug' lik nuri, рH, haroratni ortishi adrenalinning oksidlanishini kuchaytirib, nomunosabatliklarni keltirib chiqaradi.

Dori moddalarning o‘zaro ta'siri ikki guruhga bo'linadi: - Farmakologik o'zaro ta'sir. - Farmatsevtik o'zaro ta'sir. Farmakologik o'zaro ta'sir o'z navbatida uch kichik guruhlarga bo'linadi: - dori moddalarining farmakodinamik ta'sirlarini o'zgarishi bilan bog'liq o'zaro ta'sirlar; - dori moddalarining farmakokinetik parametrlarini o'zgarishi bilan bog'liq o'zaro ta'sirlar; - dori moddalarining kimyoviy уа fizik-kimyoviy o'zaro ta'siridan yuzaga keluvchi o'zgarishlar. Bemorlarga dorilarni birga kombinatsiyada berishdan maqsad, ulaming samaradorligini, davolash uchun foydali ta'sirlarini oshirishdan iborat. Lekin dori moddalarini birga ishlatilganda ularning terapevtik 31 ta'sirining ortishi bilan bir qatorda nomunofiqligi, nojo'ya vа salbiy ta'sirlari ham yuzaga chiqadi.

Dorilar moddalarini o'zaro ta'siri va noyob nojo'ya ta'sir (drug-drug interactions) muhim masalalardir. Bu turiy ta'sirlar, bir nechta dorilar birlikda qo'llanildiğida, ularning ta'sirlari va yan-effectlari o'zgarishi mumkin. Synergistik ta'sir (sinergizm): bir nechta dorilar birlikda qo'llanilganda ularning ta'sirlari bitta bo'lib o'sadi, shuning uchun ular sinergistik ta'sirlar ekanligi deyiladi. Sinergizm natijasida, ularning birligida o'rtacha ta'sir ko'rsatuvchisi o'sadi. Bu o'rtacha ta'sir qanchalik kuchli va samarali bo'lsa, qo'shimcha foydasi bo'ladi. Antagonistik ta'sir (antagonizm): antagonistik ta'sir, biror bir dorining boshqa bir dorining ta'sirini kamaytirishi yoki to'xtatishi natijasidagi ta'sirni ifodalaydi. Bu turiy ta'sir, dorilar bitta muddat ichida bir-biri bilan birga qo'llanilsa, ularning bir-biriga qarama-qarshi bo'lishi yoki ta'sirlarini noqulaylashtirish ekanligi deyiladi.