Мавзу: Маълумотларни узатишни муҳофазалаш йўли орқали телекоммуникация тизимлари модемларини такомиллаштириш

I(a

)
– 
a

axborotlar ketma-ketligidagi xabarlar soni, umumiy 
T
-
uzunlikdagi. Xabarni uzatish tezligini yana quyidagicha ifodalash mumkin.


)
(
)
(
lim
S
H
T
S
I
R



---

8 
Kanal bo’ylab axborot uzatish maksimal imkoni bo’lgan tezlik qiymati 
kanalning o’tkazish qobiliyati deyiladi va S xarfi bilan belgilanadi Belgilangan 
chegaralarda maksimal xabarni uzatish tezligiga kanalni o’tkazish qobiliyatidir.
c
ed
db
S
H
R
C
.
:
)
(
max
max



(4) 
Ikkilik signallar uchun 
m = 2
va kanalni o’tkazish qobiliyati,
V
C


0
1

tengdir. 
Agar chastota manipulyatsiyasi
F
m
=1/2

0
,
spektr signalini birinchi 
garmonika chastotasiga teng bo’lsa, u holda xalaqitsiz kanalni o’tkazish qobiliyati:
m
F
V
C
2
1




(5) 
5 ifodani Naykvist chegerasi ham deb ataladi (predel Naykvista). 
 
 
 
 
2. Ma`lumot uzatish tizimi tushunchasi. Uzluksiz va diskret kanallar.
 
Axborot – bu jarayon, xodisa, belgilar va xolatlarni ifodalovchi kattalikdir. 
Umuman olganda axborot juda keng tushuncha bo’lib u tabiatdagi xar qanday 
jarayon va xodisalrni misol qilib keltirish mumkin. Kommutatsiya soxasida 
axborotni qabul qiluvchiga kelayotgan turli kurinishdagi ma`lumotlar deb ta`rif 
berildi.[4],[6] Bunday ta`riflardan ya`na bittasi qo’yidagicha: Axborot-bu o’zatish, 
taqsimlash, xosil qilish, saqlash va foydalanish ob`ekti xisoblanuvchi 
ma`lumotlardir. Ma`lumot-bu uzatish va qabul qilib olish uchun muljallangan 
axborotning bir kurinishidir. SHu bilan birga axborotning bunday kurinishi 
yordamida axborotni saqlash, qayta ishlash va shu kabi amallarni bajarish mumkin. 
Demak axborot tushunchasi ma`lumot tushunchasiga qaraganda umumiyroq.
Axborotni quyidagi usullarda ifodalash mumkin: 

---

9 
Masalan biror bir xodisani; 
-rang, xid va ta`m orqali 2% dan 5% gacha ifodalash mumkin; 
- matn (xarf va raqamlar) orqali 7% gacha ifodalash mumkin; 
-ovoz (tovushning past-balandligi, intonatsiya va pauzalar) orqali 38% dan 
45% gacha ifodalash mumkin; 
-Xarakat va mimikalar orqali 35% dan 52% gacha ifodalash mumkin; 
-multimediya xizmati (xarakat va ovozning birgalikda mujassamlashgan 
xolda uzatish) orqali 95% dan 98% gacha uzatish mumkin. 
Axborot deganda qabul qiluvchiga kelib tushadigan xar xil ma`lumotlar 
tushiniladi. Adabiyotlarda axborotga berilagan quyidagi ta`rif ko’p uchraydi: 
axborot
–bu uzatish, tarqatish, o’zgartirish,saqlash yoki bevosita ishlatish ob`ekti 
bo’lgan ma`lumotdir. Bu o’lchash natijalari, qandaydir ob`ektni kuzatish xaqidagi 
ma`lumotlar bo’lishi mumkin. 
Manba tomondan kelib tushuvchi xabar elektraloqa tizimida tashuvchi 
bo’lgan signalga o’zgartiriladi. Elektraloqa tizimi signalni belgilangan sifat 
ko’rsatgichda muxitning bir nuqtasidan boshqasiga etkazishni ta`minlaydi. 
Tarkibida xabar-signal-xabar o’zgartirgichi bo’lgan xabar uzatish sxemasi 1.2- 
rasmda ko’rsatilgan 
1-rasm. Xabarni uzatish printsipi. 
XM-xabar manbai; 
Xqq-xabar qabul qilgich; 
DXU-diskret xabar uzatish.