Mavzu: ong taraqqiyoti va ongsizlik, valeologik ong

Ongning ikkinchi ta’rifi
unda sub’ekt bilan ob’ekt urtasida aniq farqlanishni 
o’ziga ifodasini topishi, ya’ni odam «Men» degan tushunchaga nima tegishli 
ekanini aniq biladi. Tirik organizmlar dunyosi tarixida birinchi bo’lib unda ajralib 

---

chikkan va o’zini atrof-muhitiga qarama-qarshi qo’ygan inson o’z ongida ushbu 
qarama-qarshilik va tafovutni saqlab kelmoqda.
Jonli mavjudotlar ichida uning o’zigina o’zini bilishga ya’ni psixik faoliyatini
o’zini tadqiq etishga yo’naltirishga qodirdir.Odam o’z xatti-harakatlarini va 
umuman o’zini-o’zi ongli ravishda baxolaydi. «Men»ning «Men emas» degan 
ajratish har bir kishi bolaligida boshdan kechiradigan yo’l bo’lib, uni o’zidan o’zi 
anglashi jarayonida yuz beradi.
Ongning uchinchi ta’rifi
-odamning maqsadini kuzlovchi faoliyatini 
ta’minlashdir. Faoliyatning maqsadlarini yaratish ongning funksiyasiga kiradi. 
Bunda faoliyat motivlari yo’zaga keladi va chamalab chiqiladi. Irodaviy karorlar 
kabul kilinadi. Harakatlarni bajarishning qanday borishi xisobga olinadi. Unga 
tegishli to’zatishlar kiritiladi va xakazo.
K.Marks «kishi tomonidan berilgan narsaning formasini o’zgartirish bilangina
cheklanmaydi, tabiat tomonidan berilgan narsalar bilan birga o’zining ongli 
maqsadini ham amalga oshiradi. Bu maqsad qonun sifatida kishining ish usulini va 
bu ishning harakterini belgilab beradi va kishi o’z irodasini ana shu maqsadga 
buysundirish lozim» deb ta’kidlagan edi.
Maqsadni ko’zlovchi faoliyatni amalga oshirishda va yo’nalishida kasallik 
oqibatida yoki biron-bir boshqa sabablarga kura har qanday bo’zilishning yo’z 
berishini ongning bo’zilgani deb karamok kerak.
Ongning to`rtinchi ta’rifi
-uning tarkibiga muayyan munosabatning 
kirganligidir. «Mening o’z muxitimga bo’lgan munosabatim meninng ongimdir» 
deb yozgan K.Marks.
Kishi ongiga muqarrar ravishda his-tuyg‘ular olami kirib keladi, unda 
murakkab ob’ektiv eng avvalo o’zi ham jalb etilgan ijtimoiy munosabatlar o’z aksini 
topadi. Bu urinda esa (jalb etilgan) ijtimoiy boshqa ko’pgina hollarda bo’lgani kabi 
potologiya normal ongni mohiyatini anglab olishga yordam beradi. Ayrim ruxiy 
kasalliklarga chalinganda ongning bo’zilganligi aynan xistuyg‘ular va munosabatlar 
soxasidagi bo’zilish bilan belgilanadi:
Bemor bunga kadar bexad yaxshi ko’rgan onasini suymaydigan bo’lib qoladi. 
Ya’ni kishilar tug‘risida zarda bilan gapiradi va xakazo.
Ongning yuqorida kursatib utilgan barcha o’ziga xos xususiyatlari va 
shaqlanishi namoyon bulishining mukarrar sh arti til xisoblanadi. Nutk jarayoni 
faoliyatida odam bilimlar xosil qiladi. Kishi dunyoga kelgunga kadar uning uchun 
insoniyat yaratib bergan tilda mustaxkamlab unga yetkazgan inson tafakkuri, 
boyliklari bilan o’z xayotini boyitadi. A.I.Gersen shunday deb yozgan edi: «Har bir 
kishi ildizlari sal bulsa xam odam ato zamonlariga borib yetadigan daxshatli
shajaragatayanadi: soxil buyidagi tulkin kabi orkamizda butun boshli okean-butun 
bir dunyo tarixining shiddati xis etiladi: shu dakikada bizning miyamizda barcha 

---

asrlarning g‘oyalari...til, aloxida ob’ektiv, sistematik unda ijtimoiy tarixiy tajriba 
yoki ijtimoiy ong aks etgandir. Kokret odam tomonidan o’zlashtirilar ekan, til 
ma’lum bir ma’noda uning real ongi bo’lib qoladi.»
Ulug‘ mutafakkirlar – «Til amaliy, haqiqiy ongdir, boshqalar uchun xam 
mavjud bo’lgan xuddi shu tufayli men uchun xam mavjud bo’lganongdir...» deb 
kayd etgan edi. Ong tushunchasi psixologiyada. Psixotriada va boshqa fanlarda 
uning yuqorida keltirilgan asosiy ta’riflarga mos keladigan ma’noda ishlatiladi.
Psixiatorlarning bemorda ong bor youkligi, yo bulmasa bo’zilganligi 
masalalari doim qiziqtiradi, shu tufayli ular ong deganda bemorning o’z-o’ziga 
kaerdaligi, vakt kachonligi, tevarakatrofdagi vaziyat qandayligi tug‘risida o’z 
shaxsiy holati xam harakatlari haqida xisob berish imkoniyatlarini tushunadilar. Ong 
yaxshi saqlanib qolgan odam miyaga kelayotgan yangi axborotga o’zidagi mavjud 
bilimlarni xisobga olgan xolda baxo beradi va o’zini tevarak-atrofdagi muxitdan 
aloxida ajratib, boshqa odamlarga faoliyat va vaziyatga nisbatan tarkib topgan 
munosabatlar sistemasini saqlab qoladi xamda ana shu barcha ma’lumotlar asosida 
o’z xatti-harakatini idora qiladi. Ong ijtimoiy maxsul bo’lib, faqat odamlarga xosdir. 
Xayvonlara esa ong bulmaydi. Psixikaning kuyi darajasi ongsizlikdan iboratdir.