Mavzu: Qo’l to’pi o‘yinida to‘pni qabul qilish va uzatish texnikasini o‘rgatish tartibi Reja

Qayta kuchlanish metodi. U cheksiz ko’lamni og’irlashtirib borgan holda (maksimaldan 40-70% foiz) «oxirgi kuchgacha» mashq qilishni ko’zda tutadi. Gandbolchining kuchi yoki o’z vaznini kamaytirmoqchi bo’lganda ham qo’llasa bo’ladi. Mashq 8-12 marta bajariladi.


CHAQQONLIKNI TARBIYALASH
Chaqqonlikni birinchidan, yangi harkatlarni tezda o’zlashtirib olish qobiliyati;
Ikkinchidan; harakat faoliyatini to’satdan o’zgarayotgan sharoit talablariga muvofiq ravishda tez qayta ko’rish qobiliyati deb qarash mumkin.
O’zgaruvchan sharoitda harakatni to’g’ri bajarish uchun gandbolchiga umumiy va maxsus tayyorgarlik zarur.
Bundan tashqari gandbolchi vaqtining ma’lum qismida harakat qilishiga to’g’ri keladi. Demak uning reakstiya vaqti va harakatiga to’g’ri tayyorgarligi bilan bog’liq.
Shuning uchun ham chaqqonlik gandbolchining yuksak trenirovka qilgan holatda yaxshi namayon bo’ladi. Bundan chaqqonlik etarlicha ma’nafiy - g’oyaviy tayyorgarlik darajasida (dadillik, qa’tiylik kabi hislatlar), shuningdek ko’tarinki ruhiy holatda (umumiy his-hayajon ko’tarinkiligida o’zini yaxshi his qilish va boshqalarda) namoyon bo’ladi.
Chaqqon ish bajaradigan gandbolchining asosiy ustunligi –yangi murakkab harakat uyg’unligini tezroq o’zlashtirish qobiliyatiga bog’liqdir (33,34,36).
Sportchi qanchalik yoshlikdan jismoniy mashqlar bilan mashg’ulotni boshlasa, mashg’ulotlar doirasi qanchalik mazmunli bo’lsa, u shunchalik chaqqonlik talab qiladigan harakatni ko’proq rivojlantirish mumkin (32,38,40,52).
Chaqqonlikni rivojlantirishda gandbolchini mushak taranligini va bo’shashtirishni boshqarish, boshqacha qilib aytganda ishlayotgan mushaklarni tarang tutish va bo’shashtirish, almashtirish katta ahamiyatga ega. Chaqqonlikni rivojlantirish maqsadida jismoniy tayyorgarlik manbaalaridan foydalanishda.
Gandbolchining trenirovka jarayonida ishlashi natijasida sportchi ish qobiliyatinining vaqtinchalik kamayishi charchash deyiladi.
Bu qiyinchilik ortishida yoki ishning avvalgidan samarali bajarish mumkin bo’lmay qolishida ifodalanadi. Agar birorta yosh sportchiga bir hil vazifani bajarish tavsiya etilgan bo’lsa, ular turli vaqtdan kichik charchaydilar. Bularga sabab shu sportchilarning chidamlilik darajasining hilma-hil bo’lishidir.
Kishi faoliyatining belgilangan ish shiddati qachongacha saqlay olishini ko’rsatadigan vaqt chidamlilikning asosiy o’lchovi bo’lib hisoblanadi.
Faoliyatning bu turdagi charchash ham muvofiq ravishda hilma hil bo’ladi. Shu sababli sportda ihtisoslashish predmeti sifatida tanlangan ma’lum faoliyatga nisbatan chidamlilik maxsus chidamlilik deb ataladi.
Biz 1600 metrga yugurishda, chidamlilik sifatini ko’rsatuvchi test bo’yicha 5-6-sinflarda o’quvchi gandbolchining boshlang’ich tayyorgarlik bosqichidagi tayyorgarlikni dastlabki va o’quv yili ohiridagi ko’rsatgichlarni oldik.
Adabiyot manbaalarini ko’rsatishicha, chidamlilikni rivojlantirishda sust va shiddatli mashqlar ta’siriga, ayniqsa, 8-10 yoshli bolalar sezgir bo’ladi. 12-15 yoshgacha bu mashqlarning samaradorligi kamayib, chidamlilik barqarorlashadi yoki bir muncha pasayadi.
Shu maqsadda maksimal nagruzkani 75% tezligi bilan yugurish doimiyligi bo’yicha testlar o’tkazilganda o’g’il bolalarda 13-14 yoshda, qizlarda esa 10-13 yoshda chidamlilikni eng katta o’sishi kuzatildi.
Har bir seriyada takrorlashlar soni 3-4 marta. Sport razryadiga ega bo’lmaganlar uchun seriyalar miqdori 2-3 ta, yaxshi tayyorlangan odamlar uchun 4-6 ta.
Submaksimal quvvatda ishlaganda tezlik chidamliligi turli yoshdagi va tayyorgarligi odamlarda maksimal davomiyligi 50 s va 4-5 daqiqadan ortiq mashqlarda namoyon bo’ladi.
Masalan, 10 yoshli bolalar uchun 9 dan 90 s. gacha davomiylikda yugurishda, 50-400 m ga mos keladi, 13 yoshli bolalar 15 s dan 4 daq 30 s gacha, 90-1600 m.
Masofaga; kattalarda yuqori malakali sportchilar uchun yugurish davomiligi 20 s dan 2 daq 16 s oralig’ida bo’ladi. Ular bu vaqtida 200 dan 100 m gacha masofani bosib o’tadilar.
Tezkorlik chidamliligi bunday ishlaganda masofaning qisqartirilgan kesmalarini yuqori tezlikda bosib o’tish yo’li bilan rivojlantiriladi.
Masalan, 400 m ga yuguruvchi uchun 200 m dan 3-5 marta. So’ng kesmalar uzunligi ortib boradi. Ular bellashuv masofasiga yaqin, teng va hatto bir oz ko’p bo’lishi mumkin. Masalan, 400 m ga yuguruvchi uchun 350-400 m masofani takror (2-4 marta) katta tezlikda bosib o’tish.
45 s-45 daq. Oralig’ida bosib o’tiladigan masofalarda tezkorlik chidamlilgigini rivojlantirishda energota’minot anaerob gliko-litik xajmga (anaerob emiriladigan glikogenlarning umumiy miqdori) bog’liq bo’ladi.
Mashqlarni bajarishning asosiy usuli - takroriy, bir takrorlash davomiyligi 1 dan 5 daq gacha. Harakat tezkorligi 80-85%. Bir seriyada takrorlashlar soni 4-6 marta. Takrorlashlar orasida tanaffus 4-8 daq seriyalar orasida 10-15 daq. Mashqlar chuqurroq ta’sir qilishi uchun 2-4 seriya bajariladi.