Mavzu: Xo’jalik sub’ektlarining mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish hajmini tahlili reja: Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi tahlilining

Ishlab chiqarish dinamikasi tahlili

Yil	Joriy narxlarda mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so’m	Narx indeksi	Bazis yildagi narxlarda mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so’m	Ishlab chiqarishning o’sish sur’ati, %
				Bazis	zanjirli
2011	200 000	1,0	200 000	100	100
2012	215 000	1,30	165384	82,7	82,7
2013	220 000	1,35	125356	62,6	75,8
2014	339150	1,20	209352	104,6	167,0
2015	336006	1,10	254550	127,3	127,6

jadvaldan ko’rinib turibdiki, dastlabki ikki yil mahsulot ishlab chiqarishja inqiroz sodir bo’lgan, keyingi yillarda esa biroz o’sish qayd qilingan. Yakunda 4 yilda ishlab chiqarish hajmi 27,3 % ga o’sgan.
Mahsulot ishlab chiqarish rejasi bajarilishi va dinamikasi tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yili		Og’ish
		Reja	Haq.	rejadan		o’tgan yildan
				summa, ming so’m	% da	summa, ming so’m	% da
A	1	2	3	4	5	6	7
Korxonaning ulgurji narxlarida mahsulot (ish, xizmat) hajmi:
- taqqoslama narxlarda	209352	220388	254550	+34162	+15,50	+45198	+21,59
- hisobot yilining amaldagi narxlarida	229243	237940	272389	+34448	+14,48	+43146	+18,82

jadval ko’rsatkichlari korxona mahsulot ishlab chiqarish hajmi rejasini uddalaganligidan darak beradi. mahsulot (ish, xizmat) hajmi rejasi taqqoslama narxlarda 34162 ming so’mga yoki 15,50% ga ortig’i bilan bajarilgan, oldingi yilga nisbatan o’sish 45198 ming so’m yoki 21,59% ga teng. Mavjud narxlarda mahsulot o’sishi 18,82 % ni tashkil qiladi.
mahsulot ishlab chiqarish hajmining qiymat va natural ko’rsatkichlari o’sish sur’atlarini taqqoslash muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda quyidagi variantlar ehtimol tutiladi:
– qiymat ko’rsatkichlarning o’sish sur’ati natural ko’rsatkichlarga nisbatan yuqori – mahsulot hajmining o’zgarishi asosan narx o’sishi bilan shartlangan;
– natural ko’rsatkichlar o’sish sur’ati qiymat ko’rsatkichlariga nisbatan yuqori – mahsulot hajmining o’zgarishi mahsulotning jismoniy hajmi o’sishi bilan vujudga kelgan.
 
Strukturaviy o’zgarishlarni mahsulot hajmiga ta’sirining tahlili
Mahsulot strukturasi - ayrim mahsulot turlarini jami ishlab chiqarishda tutgan ulushidir.
Mahsulot ishlab chiqarish strukturasining o’zgarishi barcha iqtisodiy ko’rsatkichlar: qiymat bahosida ishlab chiqarish hajmi, material sig’imi, tovar mahsulot tannarxi, foyda, rentabellikka ulkan ta’sir ko’rsatadi. Agar qimmatroq mahsulotning ulushi ortsa, u holda uni ishlab chiqarish hajmi qiymat ifodasida o’sadi va aksincha. Yuqori rentabelli mahsulotning ulushi oshganda va mos ravishda past rentabelli mahsulot ulushi kamayganda ham foyda miqdorida xuddi shunday holat sodir bo’ladi.
Struktura o’zgarishining asosiy sabablari:

• har xil kategiriyadagi iste`molchilarning mahsulotga bo’lgan talabini o’zgarishi;
• korxonani uskuna va moddiy resurslar bilan yetarli ta`min etilmagani;
• zarur malakali mutaxassislarni yetishmasligi;
• korxonani kam mehnat sig’imli, yuqori rentabellikka ega mahsulot turlarini ko’proq ishlab chiqarishga intilishi.

Tovar mahsuloti strukturasi tahlili

Mahsulot

Mahsulot birligining ulgurji narxi, so’m