Mavzusining dolzarbligi

Ko’rsatkichlar nomi	Hisobga olinadigan birliklar, ming so’m
Shartli birliklar
moddiy xarajatlar	qo’shilgan xarajatlar
Belgilangan muddat boshida tugallanmagan ishlab chiqarish	15	-	9
Muddat davomida boshlangan va tugallangan	57	57	57
Belgilangan muddat yakuniga tugallanmagan ishlab chiqarish	3	3	1,5
Jami	75	60	67,5

Mahsulot birligi tannarxi tahlilini ifoda etuvchi jadval (2-jadval) asosida mahsulot birligi uchun shartli xarajatlarni moddiy xarajatlar va qo’shilgan xarajatlar bo’yicha alohida-alohida hisoblash mumkin. Shartli mahsulot birligiga qilingan xarajatlarni aniqlash uchun ushbu muddat davomida qilingan moddiy xarajatlar hamda qo’shilgan xarajatlarni shu xarajatlar bo’yicha shartli mahsulot birligi soniga bo’linadi. “Asosiy ishlab chiqarish” schyotidagi hisobot davri boshi qoldig’iga kiritilgan xarajatlar hisobkitobda e’tiborga olinmaydi, chunki ular o’tgan muddatga tegishlidir.

2-jadval Mahsulot birligi tannarxi tahlili

Xarajatlar turi		Xarajatlar		Shartli birliklar, ming dona	Shartli birliklarga qilingan xarajatlar
	boshlang’ich zahiralar, ming so’mda	joriy muddatdagi, ming so’mda	jami xarajatlar, ming so’mda
Moddiy xarajatlar	600,0	3300,0	3900,0	60,0	0.55 so’m*
Qo’shilgan xarajatlar	166,5	2700,0	2866,5	67,5	0.40 so’m**
Jami	766,5	6000,0	6766,5		0.95 so’m***

* - 22.000 : 40.000 = 0.55
** - 18.000 : 45.000 = 0.40
*** - 0.55 + 0.40 = 0.95
Yakuniy tannarxni ifodalovchi jadval jami ishlab chiqarish xarajatlarini barcha ishlab chiqarilgan mahsulotlarga taqsimlash uchun ishlatiladi. Xarajatlarning bir qismi A sexida ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxiga kiritiladi, xarajatlarning qolgan qismi esa hisobot davri yakuniga ushbu sex uchun “asosiy ishlab chiqarish” schyotida qoldiq sifatida qoldiriladi.
Mahsulot tannarxini jarayon usulida hisoblashning yakuniy bosqichi A sexdagi yarim fabrikatlar tannarxini V sexidagi Asosiy ishlab chiqarish schyotiga hisobdan chiqarish orqali amalga oshadi.
Buxgalteriya provodkasi quyidagicha bo’ladi:
V sexidagi “Asosiy ishlab chiqarish” 6541,5 ming so’m
A sexidagi “Asosiy ishlab chiqarish” 6541,5 ming so’m

	Buxgalteriya yozuvi:
Debet	Kredit	Summasi
2010 “V”	2010 “A”	6541,5 ming so’m

3-jadval Mahsulot birligi tannarxining tahlili

Ko’rsatkichlar	Tayyor mahsulot	Tugallanmagan ishlab chiqarish
Boshlang’ich zahiralar
Boshlang’ich qoldiq, ming so’m	766,5
tugallash uchun xarajatlar (9 ming birlik * 0,40 so’m)	360,0
ishlab chiqarilishi hisobot davrida boshlangan va tugatilganlari (57 ming birlik * 0, 95 so’m)	5415,0
Yakuniy zahiralar
moddiy xarajatlar (2000 * 0,55 so’m)		165
qo’shilgan xarajatlar (1000 * 0,40 so’m)		60
Jami	6541,5	225
Tekshirish:
tayyor mahsulot	6541,5
tugallanmagan ishlab chiqarish	225,0
	6766,5

Shu jadvalning quyi qismidagi tekshirishning keltirilish ma’nosi shundaki, agar tekshirish natijasida tafovut, ya’ni chetlanishlar aniqlansa, ishlab chiqarilayotgan bir dona miqdoridagi tayyor mahsulot tannarxi o’sha miqdorga to’g’rilanadi – korrektirovka qilinadi.

XULOSA

Ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarhini pasaytirishning asosiy konseptsiyasi, ommaviy talablarni bartaraf etish, mijozlar bilan qo'llanishni oshirish va mijozlardan hosilani oshirishga qaratilgan. Ushbu konseptsiya ishlab chiqaruvchilar uchun muhimdir, chunki tannarxlar pasayish darajasiga qarab sotuvlardagi muvaffaqiyat va mijozlardan qayta xarid qilish imkoniyatini ta'minlayadi.
Takliflarim:
1. Mijozlarga yo'l harakatini qo'llab-quvvatlash uchun ishlab chiqaruvchilar, foydalanuvchilar va mijozlar o'rtasidagi aloqalarni mustahkamlash uchun texnologiyalardan foydalanishlari tavsiya etiladi. Mijozlarni o'z fikrlarini, maslahatlarni va talablarni ishlab chiqaruvchilar bilan ulashishga imkon beruvchi onlayn platformalar yaratish o'rinli bo'ladi.
2. Ergonomika va dizaynning ajralmas qismlarini identifikatsiya qilish uchun ishlab chiqaruvchilar, tannarhning muhim ergonomik xususiyatlarini tushuntirish, yangilanishlarni kuzatib borish va mijozlar bilan tizimli o'zaro aloqada bo'lishni tavsiya etiladi.
3. Internet of Things (IoT) va tezkor ma'lumotlar analizi texnologiyalaridan foydalanish yordamida ishlab chiqaruvchilar, mahsulotlarining tannarhini sizish, mijozlarning talablarini va xaridor diagnistkasini to'plash, mijozlar bilan barcha aloqalarni avtomatlashtirish imkoniyatini oshirishlari kerak.
4. Mahsulotlarga foydalanuvchilar tomonidan qolgan sharhlar va reytinglar asosida tannarhni pasaytirish imkoniyatlari yaratish kerak. Ishtirokchilar fikrini bildirish, baholash va boshqa foydalanuvchilar bilan talablar haqida fikrlashni osonlashtiradigan interfeyslarni yaratish tavsiya etiladi.
5. Mahsulotning o'zini yangilash va yangi funktsiyalar qo'shish, mijozlarni hayajonlantirish imkonini yaratish uchun ishlab chiqaruvchilar innovatsionlikni oshirishlari kerak. Ijodiy tadbirlar va ijodiy jamoatchilikni kengaytiradigan dasturlarni yuborish orqali ishlab chiqaruvchilar va mijozlar o'rtasidagi aloqalarni rivojlantirish muhimdir.
6. Sifat va qulaylikni oshirish, ishlab chiqaruvchilar uchun muhimdir. Mahsulotning ishlashi bilan bog'liq muammolar va mustahkamlashlar uchun ishchi xulosalarini oshirishga yo'l harakat qilishkerak. Integrirovka, loyihalash jarayonlarini yengil qilish, avtomatlashtirish va tizimli holatni oshirish imkonini yaratish uchun tekshiruv va sertifikatsiya jarayonlarini kuchaytirish tavsiya etiladi.
Ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarhini pasaytirishning asosiy konseptsiyasi, mahsulotni mijozlar uchun otamizgan, ko'proq mablag' sarflaydigan va sovrinlarini talab qiladigan sotuvlar uchun atraktiv va ikkala tomonlama foydalanish imkoniyatini yaratadigan muhim amaldir. Bu konseptsiyani amalga oshirish orqali ishlab chiqaruvchilar, mijozlar bilan etkazib berish va qoniqarli savdo munosabatlari tuzishda muvaffaqiyatga erishishlari mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   «O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlik to‘g‘risida»gi Qonun. – T., 15.02. 1991.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonuni – Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi, 2000 йил, 5-6 – son.
   
3. 
   Bobojonov O., Junaniyozov K. “Boshqaruv hisobi” darslik – T., TDIU, 2005 y., 368 bet.
   
4. 
   Гудушаури Г.В., Литвак Б.Г. Управление современным предприятием. – М.: ЭКМОС, 1998.
   
5. 
   Друкер П. Стратегическое управление предприятием. – М.: Дело, 2000.
   
6. 
   Забелин П.В., Моисеева Н.К. Основы стратегического управления. – М.: Информационно-внедренческий центр «Маркетинг», 1998.
   
7. 
   Кратко И.Г. Международное предпринимательство: Учебное пособие. – М.: ИНФРА-М, 2001, 272 б.
   

1^ Ushbu paragraf katta ilmiy xodim-izlanuvchi F.A.Astanova tomonidan yozildi