MəHƏRRƏM ƏKBƏrov

 
 
74
- banklar  vasitəsilə  və  ya  onlarsız  (xaricdəki  kassalar, 
təhtəlhesab şəxslər və ya başqaları vasitəsilə); 
- dövlət krediti və ssudaların ödənilməsi hesabına (xarici 
mal qöndərmələrə müəyyən iş və xidmətlər yerinə yetirilir); 
- kommersiya  və  ya  maliyyə  krediti  şərtilə  xarici  mal 
göndərənlərə və banklara ödəniş formasında; 
- mərkəzləşdirilmiş xarici alış hesabına; 
- xarici  investorun  xarici  ölkədə  nizamnamə  kapitalına 
qoyuluşları şəklində; 
- kompensasiya əməliyyatı qaydası ilə; 
- barter sövdələşməsi yolu ilə; 
- əvəzsiz  texniki  və  ya  humanitar  yardım  göndərilişi 
hesabına; 
- sonradan  almaq  hüququ  ilə  icarə  (“maliyyə  lizinqi”) 
formasında; 
- müxtəlif əməliyyat tiplərinin kombinasiyası formasında. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
75
IX.
  ŞTR XL  KODLAŞDIRILMANIN ELEKTRON 
KOMMERS YADA ROLU 
 
Ş
trixli  kodlaşdırılma  –  qrafik  şəkildə  kodlaşdırılmış  və 
xüsusi  optik-elektron  qurğuları  vasitəsilə  oxunula  bilən  infor-
masiyanın  təqdim  edilməsi  üsulunun  ifadə  olunma  kateqori-
yasıdır.  
Ş
trixli  kodun  özü  bu  kodlaşdırılmış  informasiyanın  da-
ş
ıyıcısıdır. Ştrixli kodların iki əsas funksiyasını ayırmaq olar. 
Birinci 
ondan ibarətdir ki, onun köməyi ilə asanlıqla kod-
laşdırmaq  və  istənilən  əşyaya  (mala)  onun  təsviri  haqqında 
informasiyanı  və  identifikasiya  (eyniləşdirilmə)  nömrələrini 
yazmaq mümkündür.  
Ş
trixli  kodların  ikinci  funksiyası  isə  ondan  ibarətdir  ki, 
onların köməyi ilə malların istehsalçılardan istehlakçılara doğ-
ru hərəkəti ilə bağlı olan problemlər effektiv olaraq həll edilir. 
Daha  çox  istifadə  olunan  kodlar  Avropada  EAN-13, 
EAN-8, Amerikada UPC (malın universal kodu).  
 
            
 
 
 
Ş
trixli kodun ölçüləri «modulun» enindən asılıdır. Ştrixli 
kodun  yaradılmasının  rahatlığı  üçün  ən  ensiz  ştrixi  bazis  kimi 
qəbul edir və onu  «modul» adlandırırlar. Ştrixlərin və ara mə-
safənin  bütün  digər  xətti  ölçüləri  bu  modulların  tam  saylarına 
bir  neçə  dəfə  kimi  götürülür.  Ştrixli  kodun  bu  və  ya  digər 
standartlarına  müxtəlif  ölçülü  modullar  tətbiq  oluna  bilər 
(məsələn,  EAN-13-də  modul  0,264  mm-dən  0,66  mm-dək  də-
yişə  bilər,  standart  kimi  0,33  mm  qəbul  edilir).  Nəticədə  isə, 
ş
trixli  kodun  müxtəlif  cür  ölçülərini  almaq  mümkün  olduğu 
üçün  və  onların  çap  olunması  və  sonradan  oxunması  əhə-
miyyətli dərəcədə asanlaşır. 

---

 
 
76
Ş
trixli  kodun  standart  ölçüləri  modul  0,33  mm  olanda  -
37,3  x  26,3  mm  (eni  və  hündürlüyü)  təşkil  edir.  Modulun 
ölçüləri  80%-dən  200%-dək  dəyişə  bilər  və  bu  zaman  onun 
ölçüləri də 29,8 x 21 mm-dən 74,6 x 52,5 mm-dək dəyişir. 
EAN-13  əmtəə  (mal)  kodu  dörd  rəqəm  qruplarına 
bölünüb. 
Birinci 
–  iki  və  yaxud  üç  rəqəmdən  ibarət  olub  mənşə 
ölkəsini
 bildirir. Cədvəldə ölkələrin və onların müvafiq kodları 
(prefiksləri) göstərilmişdir. 
 
Müxtəlif ölkələr üçün EAN əmtəə (mal) nömrələrinin 
prefikslər cədvəli 
 
00-13 
ABŞ və Kanada 
600-
601 
Cənibi Afrika 
30-37 
Fransa 
611 
Mərakeş 
380 
Bolqarıstan 
613 
Ə
lcəzair 
383 
Sloveniya 
621 
Suriya 
385 
Xorvatiya 
622 
Misir 
400-
440 
Almaniya 
625 
ordaniya 
45-49 
Yaponiya 
626 
ran 
460-
469 
Rusiya 
627 
Küveyt 
471 
Tayvan 
628 
Səudiyyə Ərəbistanı 
474 
Estoniya 
629 
Birləşmiş Ərəb 
Ə
mirlikləri 
475 
Latviya 
64 
Finlandiya 
476 
Azərbaycan 
690-
693 
Çin 
477 
Litva 
70 
Norveç 
478 
Özbəkistan 
729 
srail 
479 
Ş
ri-Lanka 
73 
sveç 
480 
Filippin 
750 
Meksika 
481 
Belarus 
759 
Venesuela 
482 
Ukrayna 
76 
ş
veçrə 

---

 
 
77
484 
Moldova 
779 
Argentina 
486 
Gürcüstan 
780 
Çili 
487 
Qazaxıstan 
789 
Braziliya 
489 
Honq-Konq 
80-83 
taliya 
50 
Böyük Britaniya 
84 
spaniya 
520 
Yunanıstan 
859 
Çexiya 
528 
Livan 
869 
Türkiyə 
539 
rlandiya 
880  
Cənubi Koreya 
54 
Belçika, Lüksemburq 
890 
Hindistan 
560 
Portuqaliya 
899 
ndoneziya 
57 
Danimarka 
90-91 
Avstriya 
590 
Polşa 
93 
Avstraliya 
594 
Rumıniya 
977 
Dövri qəzet-jurnallar 
(ISSN) 
599 
Macarıstan 
978-
979 
Kitablar (ISBN) 
 
kinci 
–  beş  (ölkə  kodu  ikirəqəmli  olduqda)  və  yaxud 
dörd  (ölkə  kodu  üçrəqəmli  olduqda)  ibarətdir  və  malın 
istehsalçı müəssisəsinin nömrəsini 
göstərir.  
Üçüncü 
– beş rəqəmdən ibarətdir və həmin malın nömrə-
sidir 
və bunu firmanın özündə müəyyən olunur.   Əgər hər bir 
mal  digər  mallardan  nə  ilə  isə  (forması,  ölçüsü,  rəngi,  qablaş-
dırılması və s.) fərqlənirsə, onda onun unikal (bənzərsiz) EAN 
kodunun  olması  çox  vacibdir.  Eyni  nömrənin  müxtəlif  mallar 
üçün istifadə olunması yolverilməzdir. 
Dördüncüsü
  –  bir  rəqəmdən  ibarətdir  və  nəzarət  rəqəmi 
sayılır.  Bu  rəqəm  kompyuterə  daxil  edilən  unformasiyanın 
doğruluğuna zəmanət verir.  
 
 
 
 
 
 
 

---