Mehman ağayev

 
170
Çox zaman arterial təzyiqin yüksəlməsi soyuğa düşmə, emosional 
gərginlik nəticəsində baş verir. Sidikdə dəyişikliklər cüzi olur: pro-
teinuriya gündə 1q-dan artıq olmur, hematuriya az miqdarda təzahür 
edir. Ürək-damar sistemi tərəfindən olan dəyişikliklər arterial hiper-
tenziyanın dərəcəsindən asılı olaraq nəzərə çarpır. Zirvə vurğusu 
qaldırıcı olur, ürəyin nisbi hüdudları sola böyüyür, aorta üzərində II 
tonun aksenti eşidilir, bəzi xəstələrdə çapma ritmi qeyd edilir. Ürək 
çatışmazlığı inkişaf etdikdə kiçik dövranda durğunluq baş verir, 
qanhayxırma, ürək astması və bəzən ağciyər ödemi də baş verir. 
Xəstəliyin gedişi adətən xoşxassəlidir, amma sonu xroniki böyrək 
çatışmazlığı ilə nəticələnir. Bəzən xəstədə hipertoniyanın ağırlaşma-
ları – ürək çatışmazlığı, ürək əzələsinin infarktı, insult müşahidə olu-
nur. Göz dibi dəyişiklikləri (neyroretinit) arteriyaların daralması şək-
lində uzun müddət davam edir və xəstəliyin sonunda tor qişanın öde-
mi, qansızmaları  və görmə siniri məməciyinin ödemi kimi təzahür 
edir. Xəstəliyin morfoloji substratı mezangial-proliferativ və ya 
membranoz-proliferativ dəyişikliklər təşkil edir. 
4. Qarışıq qlomerulonefrit -  7% xəstələrdə müşahidə olunur, nef-
rotik sindrom və arterial hipertoniya ilə xarakterizə olunur. Xəstəlik 
proqressiv gedişinə görə digər formalardan fərqlənir, 2-5 ilə xəstəli-
yin son mərhələsinə yetişir, mezangiokapillyar, mezengioproliferativ 
dəyişikliklər aşkar edilir. 
5.  Hematurik qlomerulonefrit  - az hallarda təsadüf olunur (6% 
müşahidələrdə), daimi mikrohematuriya, bəzən makrohematuriya 
epizodları  təzahür edir. Bu forma sərbəst nefrit kimi adətən cavan 
kişilərdə, yumaqcıqlarda  İgA-nın çökməsi kimi qeyd edilir (İgA 
nefropatiyası, yaxud Berje xəstəliyi). Morfoloji yumaqcıq mezangi-
yasının seqmentar və diffuz proliferasiyası baş verir. Xəstəliyin ge-
dişi xoşxassəlidir, böyrək çatışmazlığı baş vermir. 
Sürətli proqressedən yarımkəskin (bədxassəli) qlomerulonefrit – 
müstəqil forma kimi ayrılır, nefrotik sindrom, arterial hipertenziya ilə 
təzahür edir, xəstəliyin ilk ayından böyrək çatışmazlığı  aşkar olunur. 
Xəstəlik kəskin qlomerulonefrit kimi başlanır, lakin meydana çıxmış 

---

 
171
əlamətlər reqress etmir, əksinə arterial hipertenziya stabilləşir (bəzən 
çox yüksək səviyyədə), ödemlər, hipoproteinemiya və hiperxolesterine-
miya müşahidə olunur. Morfoloji dəyişikliklər ekstrakapillyar xarakter 
daşıyır, yumaqcıq epitelisi proliferasiya edir, «ayparalar» yaranır. Xəs-
təlik çox ağır keçir və 6 ayla 2 il arasında ölümlə nəticələnir. 
Gedişi – xroniki qlomerulonefritin gedişində iki mərhələ ayrılır: 
1.
 
Böyrək kompensasiyası  mərhələsi – böyrəklərin azot ifraze-
deci funksiyası lazımi səviyyədə olur. Bu mərhələdə  xəstələr uzun 
müddət özünü yaxşı hiss edirlər. 
2.
 
Böyrək dekompensasiyası mərhələsi - böyrəklərin azot-ifraze-
dici fəaliyyəti aşağı düşür. Bu mərhələdə sidik sindromu az nəzərə 
çarpır, ödemlər azalır, amma arterial qan təzyiqi yüksəlir, xəstələrdə 
nefrosklerozla əlaqədar olaraq poliuriya, hipostenuriya, nikturiya baş 
verir, yumaqcıq filtrasiyası aşağı düşür, qanda sidik cövhəri, kreati-
nin, sidik turşusu, indikan artır, intoksikasiya əlamətləri ön plana ke-
çir, anemiya inkişaf edir və xroniki böyrək çatışmazlığının digər əla-
mətləri meydana çıxır. 
Xəstəliyin birinci dövrü 20-40 ilə  qədər çəkə bilər, amma ikinci 
dövr 1-5 ildən artıq sürmür. 
Diaqnoz və differensial diaqnoz. Xəstənin anamnezində  kəskin 
qlomerulonefrit olduqda müvafiq klinik mənzərə  əsasında xronik 
qlomerulonefritin diaqnozu elə bir çətinlik törətmir, lakin hipertonik 
və qarışıq formaların diaqnozu bir qədər çətin qoyulur. Müxtəlif 
formalı qlomerulonefritləri xüsusi əlamətlərə görə ayırmaq mümkün-
dür. Sidik sindromunun təhlili dürüst diaqnozun qoyulmasına xüsusi 
kömək göstərir, amma sidiyi bir neçə dəfə müayinə etmək, o cümlə-
dən,  kəmiyyət göstəricilərini tapmaqla yoxlamaq lazımdır. Bəzi hal-
larda radioizotop renoqrafiya, böyrək skanoqrafiyası, ultrasəs müayi-
nəsi, ekskretor və retroqrad uroqrafiya, punksion biopsiya aparmaq 
lazım gəlir (cədvəl 10).  
Xroniki qlomerulonefriti, xüsusən onun kəskinləşmə dövrünü kəskin 
qlomerulonefrit ilə differensasiya etmək lazım gəlir. Sidik sindromunun 
davamlı olması, böyrək çatışmazlığının geri inkişaf etməməsi, 1-2 il 

---

 
172
klinik əlamətlərin reqress etməməsi xroniki qlomerulonefritin olmasını 
təsdiqləyir. Çox mürəkkəb halda böyrəyin punksion biopsiyası aparılır. 
Xroniki qlomerulonefriti hipertoniya xəstələyi ilə differensasiya  
etmək lazım gəlir. Xroniki qlomerulonefritdə sidik sindromu arterial 
hipertenziyadan əvvəl aşkar edilir. Xroniki qlomerulonefritdə ürək əzə-
ləsinin hipertrofiyası az nəzərə çarpır, hipertonik krizlər az müşahidə 
olunur, ateroskleroz prosesinin intensivliyi az olur. Nefritin müxtəlif 
formalarını oxşar xəstəliklərdən differensasiya etmək lazım gəlir. 
Hipertonik və latent formalı qlomerulonefriti xroniki pielonefrit, 
vazorenal hipertoniya ilə differensasiya etmək lazım gəlir. Sidiyin 
çöküntüsündə eritrositlərin leykositlərdən çox olması, hər iki böyrə-
yin bir ölçüdə olması, kasacıq-ləyən sisteminin normal struktura ma-
lik olması xronik qlomerulonefritə işarədir. 
Nefrotik formalı qlomerulonefriti amiloidoz, diabetik qlomeru-
loskleroz, ürək çatışmazlığı, qaraciyər serrozundan ayırmaq lazımdır. 
Nefrotik və sidik sindromu ilə yanaşı böyrək çatışmazlığının 
olması xronik nefritin olmasını göstərir. 
Bədəndə xroniki infeksiya ocağının aşkarlanması (ağciyərlərin 
irinli xəstəlikləri, osteomielit, vərəm, revmatoid poliartriti və s.) 
amiloidozun olmasını təsdiq edir.  
Durğun böyrəklərin ürək çatışmazlığı zamanı  əmələ  gəlməsini 
ödemlərin aşağı ətraflarda çox olması, qaraciyərin böyüməsi, anam-
nezdə ürək xəstəliyinin olması, ürək qlikozidləri ilə müalicədən son-
ra sidik sindromunun keçməsi təsdiq edir.   
Cədvəl 10 
Xroniki qlomerulonefritin əsas formalarının diaqnostik kriteriləri 
                                        Kliniki formalar 
Əsas kliniki və labo-
rator əlamətlər 
Latent Hipertonik 
Nefrotik 
Qarışıq 
1 2 
3 
4 
5 
Hipertoniya qeyri-sabit, 
zəif güclü 
olmur, 
bəzən yük-
səl. meyl. 
güclü 
Ödemlər 
periodik pastozluq  az miqdarda, 
çox vaxt olmur 
üzün və ətrafların 
massiv ödemi 
tez-tez 
olur 

---