Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
- Gülüstan müqaviləsi
Mehman Süleymanov
110 101. Дубровин Н. , т. V, с.39 102.
،هيناطلس رثام 249
- 248
103.
،شورس گنھآ 130
- 129
104. Дубровин Н. , т. V, с.41-42 105. Дубровин Н. , т. V, с.43 106. Потто В.А. Кавказская война. Т. II. Ермоловское время. С.363 107. Mirzə Yusif Qarabaği. Tarixi Safi, s.51. Bax: Qarabağnamələr. İkinci kitab. Bakı, 1991, s.6-94 108. Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu, s.236 109. Xəzani M.M., s.177 110. Əlizadə H., s.337 111. Дубровин Н. , т. V, с.39 112. Xəzani M.M., s.178; Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu, s.236-237 113. Axundov N. Qarabağ salnamələri. Bakı, 1989, s.144 114. АКАК, т. III, c.329 115. Əliyev M.M. Şimali Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğalının tarixşünaslığı. Tarix elmləri namizədi alimlik də-rə-cəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. Bakı, 1996, s.48 (Azərbaycan Milli Kitabxanasının Dissertasiya fondu). 116. Raffi. Melikstva Xamsa. http://armenianhouse.org/raffi/novels- r5u/khamsa/meliks/_14.html 117. АКАК, т. III, c.334 118. Xəzani M.M., s.178 119.
،هيناطلس رثام 250
120. Дубровин Н. , т. V, с.45 121. Дубровин Н. , т. V, с.46 122. Раффи...., глава, XLI 123. Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği, s.44 124. Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu, s.237 125. Дубровин Н. , т. V, с.46 126. Раффи...., глава, XLI 127. ص ،هيناطلس رثام . 251
128. Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği, s.44-45 129. Xəzani M.M., s.180 130. Дубровин Н. , т. V, с.52 131. Xəzani M.M., s.180 132. www.mektebler.az/blog/796/entry/63 133. Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği, s.45 134. Дубровин Н. , т. V, с.47 135. Раффи...., глава, XLI
Gülüstan müqaviləsi
111
III FƏSİL RUSİYA İŞĞALÇILIĞININ SİSİANOV DÖVRÜNÜN SONU
Car-Balakənin və ardınca da Gəncə xanlığının işğalı digər Azər- baycan xanlıqları kimi Şəki xanlığının müstəqilliyi üçün də ciddi təhlükənin yaxınlaşmaqda olduğundan xəbər verirdi. Bölgədə olan rus qoşunlarına müqavimət göstərmək üçün Şəki xanı Məhəmməd Həsən xanın ixtiyarında yetərli sayda hərbi qüvvə yox idi.Qonşu xanlıqlarla olan gərgin münasibətlər isə birgə müqavimət ümidini aradan qaldırırdı. Ona görə Şəki xanı Rusiya qoşunlarının işğalçılığına qarşı Qacar sarayı ilə əməkdaşlığa müəyyən ümid bağlayırdı. Baxmayaraq ki, XIX sərin əvvəllərində Məhəmməd Həsən xan xanlığın müstəqilliyinin qorunması üçün Rusiyanın himayəsinə də biganə deyildi (1). Car-Balakən və Gəncə əhalisinə rus qoşunları tərəfindən divan tutulması, Gəncə xanə Cavad xana qarşı qəddarlıq nümayiş etdirilməsi Məhəmməd Həsən xanda Rusiya ilə bağlı gümanlarında əbəs olduğu qənaətini yaratdı. Məhəmməd Həsən xan öz məktublarının birində yazırdı ki, rus kafirləri Gəncəni fəth ediblər, əhalisini qırıb və əsir ediblər. Onların qoşunlarının bir hissəsi isə Car-Talaya gediblər və oranın əhalisinə böyük ziyan yetiriblər (2). Mövcud olan məlumatlara görə, Məhəmməd Həsən xan bütünlükdə Rusiya işğalına qarşı idi və Cavad xanı da rus qoşunlarına müqavimət göstərməyə çağırdı. Xüsusilə, rus qoşunlarının Gəncə üzərinə hücuma hazırlıq günlərində Məhəmməd Həsən xan qoşunu ilə Gəncənin köməyinə gələcəyini bildirməklə Cavad xanı ciddi müqavimətə çağırsa da belə bir köməyi göstərə bilmədi (3). Mehman Süleymanov
112 Gəncənin işğalından sonra Məhəmməd Həsən xan general Sisianova məktub yazdı və yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Cavad xanın xanımı olan bacısını uşaqları ilə birlikdə Şəkiyə buraxılmasını xahiş etdi. Bu məktubda da Məhəmməd Həsən xanın ruslara olan rəğbətsiz müna- sibətini müşahidə etmək mümkündür. Məhəmməd Həsən xan təəssüflə Gəncənin ruslar tərəfindən alındığını və şəhərin talanlara məruz qaldığını bildirirdi. General Sisianov isə onun bu fikirlərinə öz xarakterinə uyğun cavab verirdi. O, Məhəmməd Həsən xanı hədələdi və ondan da Rusiya tə- bəəliyini qəbul etməyi tələb etdi(4). Başqa sözlə, Sisianov çox açıq şəkildə bəyan etdi ki, Məhəmməd Həsən xan ya Rusiyaya itaəti qəbul etməli, ya da Gəncə xanının aqibəti ilə qarşılaşmalıdır. Mürəkkəb vəziyyətə düşdüyünü görəndə Məhəmməd Həsən xan ruslarla danışıqlar aparmağa başladı. Bu məqsədlə Hacı Mustafa adlı birisi general Sisianovun yanına göndərildi və onun vasitəsilə ruslara dostluq münasibətləri təklif olundu. Sisianov isə cavabında bildirdi ki, Məhəmməd Həsən xanın sözdə olan vədlərini qəbul edə bilməz. O tələb etdi ki, Şəki xanı Rusiya imperatoruna sədaqətini öz əməli ilə sübut etsin, oğlunu dostluğa zəmanət kimi onun yanına girov göndərsin. Əks təqdirdə Sisianov Şəki xanının vədlərini qəbul etməyəcəyini bildirirdi (5). Məlumdur ki, Məhəmməd Həsən xan general Sisianovun tələblərini qəbul etmədi. Çünki Məhəmməd Həsən xan həm də Qacar sarayı ilə münasibətlər qurmağa çalışırdı. Sisianovun rəhbərliyi altında olan rus qoşunlarının İrəvan xanlığı ərazisində uğursuzluğa düçar olması isə Məhəmməd Həsən xanda qacarlara bağladığı ümidini daha da artırdı. Məktublarının birində Məhəmməd Həsən xan yazırdı ki, Sisianov rus qoşunları ilə İrəvanda Fətəli şahın məngənəsinə düşüb və Allaha dua edirdi ki, bu döyüşdə Fətəli şah qalib gəlsin. Rus qoşunlarına qarşı mü- barizə aparan çeçenlərə və kabardinlərə Məhəmməd Həsən xan heyranlığını bildirir və Aksay camaatını da rus kafirlərinə qarşı mübarizəyə səsləyirdi (6). Rus qoşunlarının İrəvan qalası üzərinə hücumu başa çatdıqdan sonra Fətəli şah əyanlarından olan İbrahim bəy adlı birisi ilə Məhəmməd Həsən xana məktub göndərdi. Məktubda rus qoşunlarının məğlub olaraq geri çəkilməsi haqqında xəbər verilir və rus qoşunlarının məğlubiyyətə uğradılmasının xidmətləri də şah qoşunlarına aid edilirdi. Qacar şahı bəyan edirdi ki, məqsəd Gürcüstana kimi irəliləmək və Gizlərə qədər səpələnmiş rus qoşunlarını məhv etmək idi. Lakin havaların soyuması ilə bu planın həyata keçirilməsi təxirə salındı. Məktubda deyilirdi ki, Novru- zun gəlişi ilə şah qoşunları yenidən öz yürüşlərini davam etdirəcəklər. Ona görə yerli hakimlərdən tələb olunurdu ki, öz qoşun dəstələri ilə şah Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|