“Mən fəxr edirəM ki, AzərbAycAnlıyAM!”
bAyTArlıq Elmi-praktik jurnal 38 SuMMAry
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
bAyTArlıq 38
1. Демидчик Л.Г. Паразитарные болезни гусей Зауралья // Ветеринария. Рефера- тивный журнал. М., 2001, .с.630. 2. Məhərrəmov S.H. Helmintlərin yayılmasının mövsümü dinamikası /Müasir riyaziyyat və təbiətşünaslığın prob. Naxçıvan, Qeyrət, 2001, s.116-118. 3. Altaş M., İriadam M. Helmintozoonozlar // HR Üniversitesi Ziraat Fakultesi dergisi, 2003, e 7., s. 45-53. 4. Абдуррахманов М.Г., Профилактика паразитозов кавказских туров // Ветери- нария, М., 2003, № 3 с.29-32.
39 Elmi-praktik jurnal bAyTArlıq Balıqların normal həyat fəaliyyəti üçün abiotik (suyun kimyəvi tərkibi, termiki və qaz rejimi, su hövzəsinin hidroloji xüsusiy- yətləri – axarlılığın dərəcəsi) və biotik (ba- lıqların qidasını təşkil edən onurğasız hey- vanlar, həmçinin kürüləmək, daldalanmaq üçün istifadə edilən bitki örtüyü və s.) fak- torların əhəmiyyətli dərəcədə rolu vardır. Digər tərəfdən su hövzəsində yüksək dərəcədə bitki örtüyünün olması bəzi parazitlərin ço- xalmasının qarşısını alır. Bütün bu faktor- lara nəzarət edərək xarici mühit faktorlarını istənilən istiqamətdə dəyişmək, eyni za- manda xəstəliklərin balıqlar arasında baş verməsinin qarşısını almaq və balıqçılıq təsərrüfatlarının sağlamlaşdırılması üçün epizootiyaəleyhi tədbirlərin hazırlanmasında istifadə etmək olar. Bu məsələnin ayrı-ayrı aspektləri, o cümlədən xəstəliklərin balığın yaşından, qidalanmasından, onların yerləşmə sıxlığından, ilin mövsümlərindən, suyun kimyəvi tərkibindən, ən nəhayət iqlim dəyişikliyindən asılılığı üzrə əldə olunan məlumatlar tərəfimizdən təhlil edilmişdir. Balıqlar arasında yayılan xəstəliklər öyrənilərkən onların balığın yaşından ası-
daktilogiroz xəstəliyinin törədicilərindən Dactylogyrus vastator ancaq cavan balıq- larda, D. extensus isə həm cavan, həm də yaşlı balıqlarda parazitlik edir və hətta yaş artdıqca yoluxmanın intensivliyi də artır. Törədicisi qamçılılar olan kostioz xəstəliyi ilə cavan balıqlarda yoluxma müşahidə edilməklə, aşağı dolğunluqlu fərdlərdə daha ağır keçir. Girodaktilyoz əsasən tam sisi- temli Göygöl rayonu Çaykənd və Qəbələ qızılbalıq artırma və yetişdirmə, Zaqatala forel əmtəəcilik təsərrüfatında 1 yaşa qədər cavan balıqlarda qeyd olunmuşdur. Trematodlar tərəfindən törədilən diplos- tomoz və postodiplostomoz xəstəlikləri kürüdən çıxan sürfələri artıq 6-10 günlükdə yoluxdurur. Posthodiplostomum cuticola tre- matodunun serkarisi balığın dərisinə daxil olur və yaş artdıqca dəri örtüyü və pulcuq- ların qalınlaşması səbəbindən serkarilərin daxil olması mümkün olmur. Lentşəkilli helmintlərin törətdiyi botrio- sefalyoz xəstəliyinin törədicisinə 9 günlük ağ amur balıqlarında təsadüf olunmuş və yaş artdıqca zooplanktonla qidalanmanın çoxalması ilə əlaqədar olaraq yoluxmanın ekstensivliyi və intensivliyi də yüksəlmiş, ancaq su bitkiləri ilə qidalanmağa başladığı vaxtdan isə xəstəliklə yoluxmanın zəifləməsi və tədricən dayanması möşahidə edilmişdir. Törədicisi nematod olan filometroidoz xəstəliyi zooplanktonla qidalanmaya keçən 7-8 günlük körpələrdə qeyd olunmuş və 2-3 həftəlik yaşda kütləvi ölüm hallarına təsa- düf edilmişdir. Parazit xərçəngkimilər tərəfindən törədilən lerneoz və arqulyoz xəstəliklərinə əsasən UOT 619:616:576:895.132
bAyTArlıq Elmi-praktik jurnal 40 körpə – 1 yaşa qədər olan balıqlarda təsadüf edilmişdir. Balıqlarda qeyd olunan digər xəstəliklərə isə yaşlı balıqlarda rast gəlinmişdir. Belə vəziyyəti balığın morfoloji və fizioloji xüsusiyyətlərinin yaş artdıqca dəyişməsi, qidasının tərkibi, yaşama yeri və bir çox başqa səbəblərlə izah etmək olar. Belə xəstəlik törədicilərinin sayı yaş art- dıqca çoxalır və xəstəliyin baş verməsinə gətirib çıxarır. Bu hal parazit xərçəngkimilər tərəfindən törədilən erqazilyoz xəstəliyinə çox xarakterikdir. Məsələn, bu xəstəliyin törədicisi Erqasilus sieboldi-nin sayı balığın yaşı artdıqca çoxalır və qəlsəmə aparatının dağılması nəticəsində balıqlarda ölüm halla- rına təsadüf edilir. Balıqçılıq obyektlərində xəstəliklərin baş verməsinə balıqların qidalanması, ye- min tərkibi və keyfiyyəti çox böyük təsir göstərir. Hər bir balıqçılıq obyektində ye- min tərkibi öyrənilərək, balıqların hansı parazitlərlə yoluxacağını proqnozlaşdırmaq mümkündür. Məlumdur ki, mürəkkəb inki- şaf dövrünə malik olan helmintlərin aralıq sahibləri plankton və bentik orqanizmlərdir. Yemin çatışmamazlığı müxtəlif, o cümlədən parazit xəstəliklərin baş verməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, yetişdirilən 1 yaşa qədər olan karp balıqlarının yayın son dövrlərində yeminin azlığı nəticəsində onlar qışlamaya aşağı dolğunluq göstəriciləri, yəni qidalı maddələr ehtiyatının kifayət dərəcədə olma- ması ilə keçirlər. Bu da qışlamanın sonuna yaxın onların Chilodonella cyprini və b. ektoparazitlərlə kütləvi yoluxması üçün şərait yaradan distrofiyasına gətirib çıxarır. Yetişdirilən balıqların yüksək dolğunluğunu təmin edən yaxşı yemləmə şəraitinin yara- dılması balıqçılıq təsərrüfatlarında profilak- tikanın çox vacib elementlərindəndir. Bundan əlavə, təbii yemin tərkibi, yem payında çoxlu miqdarda patogen helmintlə- rin aralıq sahiblərinin olması da bu və ya digər xəstəliklərin baş verməsinə səbəb olur. Məsələn, çəki və karp balığının kario- fillyoz xəstəliyi onların çoxlu miqdarda xəs- təliyin aralıq sahibləri olan azqıllı qurdlarla qidalanarkən baş verir. Ağ amur balığının körpələri kürəkayaqlı xərçənglərlə qidala- nanda xəstəliyin törədicisi olan Bothriocep- halus opsariichthydis, B.acheilognathi para- zitləri ilə yoluxurlar. Balıqların xəstəliklərlə yoluxması onla- rın göllərdə sıxlığından da çox asılıdır. Ba- lıqların sıxlığı yüksək olduqda, onların yeni sahibə keçmə ehtimalı böyük olur. Doğru- dan da aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, balıqların yüksək sıxlıqda yerləşdiyi Kiçik Qızılağac balıqyetişdirmə təsərrüfatında müayinə olunan çəki balığında 80-90% yo- luxma ekstensivliyi ilə daktilogiroz xəstəliyi qeyd olunmuşdur. Əsasən də bu faktorun balıqların ektoparazitləri tərəfindən törədilən xəstəliklərlə yoluxmasında rolu böyükdür. Belə təsərrüfatlarda kiçik göllərdə bir və ya bir neçə balıq növünün yüksək sıxlıqda yerləşməsi bu parazitlərin geniş yayılma- sına səbəb olur. Qeyd etmək lazımdır ki, cəmi bir növ balıq yetişdirilən təsərrüfatlarda dar spesifikliyə malik xəstəlik törədiciləri daha geniş yayılırlar. Əksinə, geniş spesifik- liyə malik xəstəlik törədiciləri, məsələn ixti- oftirius müxtəlif növlü balıqyetişdirmə təsərrüfatlarında geniş yayılırlar. Bununla yanaşı, onu da qeyd etmək lazımdır ki, çox da böyük olmayan yeni yaradılan balıq- əmtəə təsərrüfatlarında yetişdirilən bir və ya bir neçə növdən olan balıqların ektopa- razitlərlə yoluxması həm ekstensivlik, həm də intensivlik cəhətdən xeyli zəif olmuşdur. Belə vəziyyət körpə balıqların xəstəliklərə qarşı tədbirlər aparılan təsərrüfatlardan alın- ması və göllərin sanitar-meliorasiya tədbirlərinə riayət edərək hazırlanması, özəl əmtəə-balıqçılıq təsərrüfatlarında balıqların keyfiyyətli, vitaminlərlə zəngin yemlərlə yemləndirilməsi ilə izah edilə bilər.
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|