MergedFile
Yüklə 458,33 Kb. Pdf görüntüsü
|
159 Boris Milosavljević Jakova Nenadovića, tužio ga je sudu zbog duga od 73 groša, zbog čega „knez umoli se“ da ostavi kubure („puške male“) i sat u zalog, dok u roku od 25 dana ne izmiri dug (1810). Sačuvan je i zvanični izveštaj o dugovanjima Božidara Kneževića iz 1895. godine (Ristić 1962, 88). Kao da je Boža osim slavnog imena kneza Iva nasledio i „slavne“ dugove kojih se nisu mogli rešiti ni sto godina nakon zaduživanja zbog otkupa roblјa, napuštanja baštine, knežine i sve imovine u Semberiji (posle neuspele ofanzive 1809), kao i otkupa samog kneza Iva od razbojnika, konkretno hajduk Stanka (prema Karadžiću, 1969, 13 [1819]), inače čuvenog romantičnog junaka iz istoimenog romana Janka Veselinovića). 11
Ratne 1813. godine u Karađorđevom Delovodnom protokolu zabeleženo je naređenje knezu Ivanu da bude „u poslušaniju“ šabačkom komandantu, vojvodi „G[ospodaru] Luki Lazareviću“ (DP 1848, 1607). 12 Posle 1813. godine živi u emigraciji u Sremu. Vuk piše da je tada knez Ivo bio siromašniji nego „iko u njegovoj knežini“ nekada: „poćerala [ga zla] sreća, kao mloge poštene i znamenite lјude na ovome svijetu“. Vuk je u sudbini kneza Iva video svoju sudbu, kao što su mnogi žaleći sudbinu Bože Kneževića sažalјevali same sebe. Nakon sređivanja prilika u Srbiji, knez Ivo se vratio u Šabac, gde ga knjaz Miloš zbog njegovih zasluga postavlјa za člana šabačkog okružnog suda. Potom je živeo u dvoru šabačkog vladike Maksima, gde je i umro 1840. godine (Milićević 1888, 255). 13 U vreme smrti Bože Kneževića, u Politici se podseća na Karadžićevu biografiju kneza Iva (gde su podaci do 1816/9) i zaklјučuje da knezu Ivi i Boži „zagorčaše život suvremenici njihovi“ i „obojica proživeše i završiše život svoj u bedi“. Plemenito delo kneza Ivana Kneževića ovekovečeno je u Višnjićevoj pesmi „Knez Ivan Knežević“, spevu „Semberac, ili vrlost i nadežda Bošnjaka“ Sime Milutinovića Sarajlije, Nušićevoj drami Knez Ivo od Semberije. Nušića je, prema svedočenju Kneževićeve kćerke, poznanstvo sa „gospodinom Božom“, kako su ga i kafanski prijatelјi oslovlјavali, i podstaklo da napiše dramu Knez Ivo od Semberije (Knežević M. 2002, 89). 14
u Beogradu 1911. godine, likovi su bili: knez Ivo (bariton), Kulin-beg (tenor), majka kneza Iva (mecosopran), turski glasnik (bariton), mujezin (tenor), sveštenik (bas), kao i (statisti) sluga kneza Iva, robinja Stanka, narod, roblјe, janičari... Božidar Knežević, „plemeniti unuk dostojan svoga plemenitog dede“ (S. S. 1905: 2), rođen je 7/19. marta 1862. godine na Ubu, „bogatoj palanci, prebogate Tamnave“, gde se njegov otac, Stevan Knežević, trgovac, preselio iz Šapca (iz poslovnih ili političkih (koji se nekada razlikuju od rednih brojeva u Registru Šabačkog magistrata). 11
Boža Knežević i Janko Veselinović su rođeni i umrli iste godine (1862–1905). 12
Umesto broja stranice, upisan je redni broj Karađorđevog Delovodnog protokola. 13
Kneza Ivana nema na spisku šabačkih poreskih obveznika iz 1835. godine, izvesno zato što je živeo u vladičanskom dvoru, koji je bio oslobođen plaćanja poreza. Knez Ivan Knežević sahranjen je 1840. godine na starom šabačkom groblјu, gde je sada park u kojem mu je podignut spomenik 1937. godine. Nјegova žena se zvala Marija. U Protokolima Šabačkog magistrata spominje se i brat Lazar Knežević. U Narodnom muzeju u Beogradu čuva se portret kneza Ivana Kneževića koji je uradio Georgije Bakalović 1838. godine. 14 Završetak Nušićeve drame, odnosno završnu poruku s pravom problematizuje Dušan Nikolajević (1936, 109). 160 Božidar kKnežević (1862–1905): biografija, delo, kritika i recepcija razloga). 15 Stevan Knežević je sa Milkom Knežević (rodom isto iz Šapca, Bogdanović 1933: 345) imao još jednog starijeg sina, šabačkog protojereja i predsednika Duhovnog suda, Radovana Kneževića, čiji je sin, bratanac Božidara Kneževića, pešadijski brigadni general Stevan R. Knežević (1882–1944, VA, 741/881). General Knežević (govorio je francuski, nemački i češki jezik) više puta je ranjavan u ratovima (1914. godine je tri puta ranjen u dva dana i doživotno mu je ostalo zrno u vratu, Vreme, 19. decembar 1930, 5). Bio je član Beogradskog sokolskog društva i, u međuratnom periodu, prvi potpredsednik Jugoslovenskog lakoatletskog saveza. 16 U Prvom svetskom ratu bio je u zaroblјeništvu kod Arnauta i Bugara (1915–1918), a u Drugom svetskom ratu u nemačkom zaroblјeništvu u Osnabriku, gde je ostao posle rata u emigraciji (Bjelajac, 2004, 181). Luka Lazarević, direktor u više gimnazija i bivši ministar prosvete u vladi generala Dimitrija Cincar-Markovića, 17 zapisao je da „cela Srbija nije dala toliko radnika na filozofiji koliko sam valјevski okrug“ (Alimpije Vasilјević, Milan Kujundžić [poreklom], Boža Knežević, Branislav Petronijević, vladika Nikolaj Velimirović). Šalјivo je dodao da nije mislio da je priroda namerno samo jedan kraj Srbije odredila za „liferovanje filozofa“. Sin Kneževićevog lekara, dr Avrama Vinavera, Stanislav Vinaver, u Kneževiću, međutim, vidi izrazitog „sina [šabačkog] zavičaja“, dovodeći u vezu duh trgovačke špekulacije šabačke čaršije sa metafizičkim spekulacijama: „Duh špekulacije može da upropasti jedan kraj, ali može, ako se ovaploti ne zarad materijalne koristi nego zarad drugih cilјeva, u nekom sinu zavičaja da stvori Božu Kneževića, jedini spekulativni um većih razmera koji je Srbija uopšte imala“ (Vinaver 1935, 5). Za Kneževića se, međutim, može reći i da je Beograđanin, jer je u Beogradu stekao obrazovanje, često boravio i živeo (iz Beograda je i Kneževićeva žena). Drugovi su ga u detinjstvu, ipak, zvali „Semberac“, po poreklu (rukopis Svetozara Popovića u: Bogdanović 1933, 234). Danas se često u biografijama ispušta iz vida da ni u XIX veku nisu svi bili poreklom iz mesta u kojima su se rodili. Ljudi raznih profesija i staleža kretali su se zbog službe iz mesta u mesto, sveštenici, oficirski kor, upravni i sudski činovnici i poslovni lјudi. Krajem XIX veka veće varoši u Srbiji, osim crkve, vladičanskog dvora i crkvenih konaka, imale su zgrade u centru mesta nalik beogradskim (uglavnom u duhu bečke arhitekture, eklektičkih shvatanja, klasicizma i romantizma), okružno ili sresko načelstvo, oficirski dom, sud, železničku stanicu, zgradu gimnazije, bolnicu, kasarnu, dvorove ili konake vladajućih 15
Nemamo pouzdane podatke. Skerlićev otac je iz političkih razloga, kao karđorđevićevac, nakon ubistva kneza Mihaila, emigrirao čak u Rusiju. 16 Božidar Knežević se kasnije, prema sećanjima njegove kćerke, odrekao svog dela nasledstva (očevine) u Šapcu u korist starijeg brata (Knežević M. 2002, 80). Kneževićeva kćerka govori o svom stricu, Radovanu Kneževiću, kao protojereju i predsedniku Duhovnog suda. U Državnim kalendarima Kralјevine Srbije Radovan Knežević se navodi kao šabački sveštenik. Ne može se videti čin, niti da je bio predsednik Duhovnog suda, što je možda mogao postati u godini svoje smrti, zbog čega nije naveden u šematizmu. U Vojnom arhivu, u personalnom kartonu brigadnog generala Stevana R. Kneževića, međutim, piše da mu je otac Radovan Knežević protojerej i predsednik Duhovnog suda (VA, 741/881). Mile Pavlović Krpa spominje razgovore sa protojerejom Radovanom Kneževićem. 17
Ministar prosvete i crkvenih poslova Luka I. Lazarević praunuk je oborkneza Ranka Lazarevića (ubijen u Šapcu 1800), strica vojvode Luke Lazarevića. Yüklə 458,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|