MergedFile
Yüklə 458,33 Kb. Pdf görüntüsü
|
165 Boris Milosavljević izmaštanih priča, mogu naći (Grubačić 1962, 27). Stalno se ponavlјa priča o zaparloženim palankama i uskogrudoj sredini dok su, u stvari, među Kneževićevim kolegama u gimnazijama u Srbiji bili Ljubomir Stojanović, Kosta Stojanović, 31 Stevan Sremac, Mile Pavlović Krpa, Jaša Prodanović, Grgur Jakšić, Dobra Ružić i mnogi drugi, koji su kao i ostali činovnici tadašnje Srbije menjali mesta službe, uobičajeno, ne po kazni, o čemu svedoče biografije Kneževićevih savremenika. Bilo je, naravno, i premeštaja po kazni, kao i otpuštanja iz političkih razloga. Jaša Prodanović npr. svedoči da je zbog opozicionog rada i kritike slobodnog zidarstva u jednom tekstu objavlјenom u Delu očekivao da će ga ministar Andra Đorđević otpustiti, ali je na kraju bio kažnjen „samo“ premeštajem iz (Prve) beogradske gimnazije u Pirotsku višu gimnaziju (Spomenica 1939, 315). Svaki događaj i svaka biografija, može da se ispriča na više različitih načina, što je veoma upečatlјivo pokazao Bogdan Popović (2001, 337–348) u tekstu pod naslovom „Istina i nepristrasnost“ posvećenom objektivnosti tumačenja. Kada se ukrste zaostavština i druga arhivska građa sa pouzdanijim memoarskim zapisima članova Kneževićeve porodice i bliskih prijatelјa, dobija se drugačija slika Božidara Kneževića i njegovog vremena od uobičajene. Knežević nije lik iz socijalnog romana kakve su voleli marksistički autori (Nedelјković 1962, 69), već pre npr. David Koperfild, dete iz dobre kuće koje strada (zbog nesretnih porodičnih okolnosti), izuzimajući, naravno, rad u fabrici. Možda Knežević, u stvari, najviše liči na filozofske prirode iz Platonove Države, „plemenita roda i dobro vaspitane, koje je pogodila neprilika […], pa su po svojoj prirodi ostali verni filozofiji, jer […] nije bilo onih koji bi ih mogli iskvariti“ zbog „takozvanih dobara: bogatstva i sličnih potreba“ (Plato, Resp. 496 b-c). Iako je rano ostao bez oca, i zbog toga izvesno „osiroteo“, 32 Knežević nije bio prepušten sebi i svojoj sudbini. Upisan je u najbolјu školu u Kneževini Srbiji, Beogradsku gimnaziju, „Veliku gimnaziju“, koja se nalazila u Kapetan Mišinom zdanju (danas Rektorat Univerziteta u Beogradu), zajedno sa Velikom školom. 33 U to vreme nije gospodin bio samo profesor, nego i đak, pogotovo starijih razreda gimnazije: „biti đak... značilo je mnogo“ (Spomenica 1939, 203). Lik iz romana Porušeni ideali Svetolika Rankovića (koji je, kad i Knežević, bio đak u Prvoj beogradskoj gimnaziji, ali je potom prešao u Bogosloviju) nakon upisa ponavlјa: „Đak beogradske gimnazije... Bože, je li ovo istina ili san! [...] Plašlјiva zebnja nailazi mu na dušu, ali je on odmah odgoni svojom čarobnom rečenicom: ’Ljubomir Vasić, učenik Velike gimnazije’“. Nema skoro nijednog državnika, političara, profesora ili naučnika Srbije u XIX i početkom XX veka koji nije završio (Prvu) beogradsku gimnaziju. 34
31 Kosta Stojanović je izgleda garantovao za Kneževićevu pozajmicu kod Niške zadruge, Niške akcione štedionice i Srpsko-jevrejske zadruge, pa je osuđen da solidarno sa Kneževićem plati tražene iznose (Ristić, 1962, 88). 32 Sam Knežević podrazumeva ove distinkcije (kad npr. piše o Džordžu Kaningu (George Canning) da je „osirotevši rano dugovao za obrazovanje“ jednom bogatom rođaku, bankaru), koje su potpuno nepoznate marksističkim autorima. Nije isto biti rođen u proletarijatu i biti iz osiromašene kuće. 33 „Velika gimnazija“ je Gimnazija beogradska, odnosno Beogradska gimnazija, Prva beogradska gimnazija, Gimnazija kralјa Aleksandra Obrenovića, a potom Prva beogradska gimnazija, odnosno Prva muška realna gimnazija u Beogradu (danas Prva beogradska gimnazija). 34 Izuzetak čine neka velika i poznata imena, vojvoda Radomir Putnik i Nikola Pašić, koji su pohađali Kragujevačku gimnaziju i Janko Veselinović, Kneževićev prijatelј (završio Šabačku gimnaziju). Prema 166 Božidar kKnežević (1862–1905): biografija, delo, kritika i recepcija U generaciji sa Kneževićem školovali su se i maturirali Mihailo Šlјivić (rano preminuli profesor logike i istorije filozofije na Velikoj školi), dr Milovan Đ. Milovanović (profesor Državnog prava na Velikoj školi pre Slobodana Jovanovića, ministar, predsednik Ministarskog saveta, diplomata), dr Milorad Gođevac (lekar, organizator četničke akcije u Makedoniji). U godinu dana mlađoj generaciji bili su Bogdan Popović (inače unuk ustavobranitelјskog ministra i predsednika vlade), Ljuba Davidović (gimnazijski profesor u unutrašnjosti, predsednik Demokratske stranke i predsednik vlade) i Petar A. Tipa, profesor matematike (prvi muž buduće Kneževićeve žene), a u narednim Svetislav St. Simić (osnivač Srpskog
Propagande Ministarstva inostranih dela), dr Vojislav Velјković (kralјev sekretar, ministar i ministarski sin, unuk i brat), dr Mihailo Petrović Alas i Pavle Popović (poslednja dvojca su nerazdvojni drugovi od ranog detinjstva, Spomenica 1939, 95), Slobodan Jovanović, Pavle Marinković (sin ministra, brat ministra i ministar prosvete u vreme kada je Knežević kažnjen umanjenjem jedne mesečne plate), dr Nikola Vulić i dr Branislav Petronijević (obojica kritički analiziraju Kneževićeve Principe istorije), Jaša Prodanović, Jovan Jovanović (Pižon), Jovan Skerlić i drugi (Spomenica 1939, 456 i dalјe). Ne treba posebno napominjati da su se svi koji su u to vreme bili u školi, poznavali, barem iz viđenja. Gimnazija je bila stroga, a Ministarstvo prosvete i crkvenih poslova staralo se da izbor profesora bude što bolјi. Neretko je manje od polovine upisanih đaka završavalao školovanje i uspešno polagalo maturski ispit (Spomenica 1939, 308). Čuveni direktor Đura Kozarac govorio je: „Malo đaka, ali dobrih đaka!” (Spomenica 1939, 308). Božidar Knežević je bio u starijim razredima gimnazije u vreme srpsko-turskih ratova i Berlinskog kongresa. Nakon uspešno završene gimnazije, Knežević se upisao na Istorijsko-filološki odsek Filozofskog fakulteta Velike škole (1880). 35 Filozofske predmete – logiku, estetiku, pedagogiku, psihologiju i istoriju filozofije predavao je (1880–1882) Milan Kujundžić (Aberdar), koji je nakon završene Velike škole, studirao u Beču, Parizu i Oksfordu. Za kralјevskog poslanika u Rimu postavlјen je 1882. godine. Opštu istoriju na Velikoj školi predavao je kao honorarni profesor Stojan Bošković (jedan od ideologa liberalne stranke, pored Vladimira Jovanovića i Alimpija Vasilјevića), filologiju Đuro Daničić [Đorđe Popović] i Jovan Bošković, francuski jezik sa francuskom literaturom Šarl Aren (Charles Arènes), nemački jezik Herman Rezner (Hermann Resner), a ruski Platon Kulakovski (Platon Andreevič Kulakovskiй), ruski slavista. Već na prvoj godini studija Knežević je po svojoj molbi zaposlen kao praktikant u Državnoj štampariji sa godišnjom platom od 750 dinara (19/31. juna 1881). Narednog meseca (1/13. jula 1881) postavlјen je za praktikanta u Ministarstvu prosvete i crkvenih poslova, a sledeće (1882) godine, po naređenju ministra, određen je za starešinu praktikanata – prepisivača (Popović 1937a, 159; Ristić 1962, 81). Studije je završio 1884. godine. Prema svedočenju Kneževićevog dugogodišnjeg bliskog prijatelјa i kolege (M. Knežević: 2002, 89), Milorada Mileta Pavlovića Krpe (NBS, R 465, 3), došlo je, međutim, jednom svedočanstvu i Knežević je prvo bio u Šabačkoj gimnaziji, odakle je prešao u (Prvu) beogradsku gimnaziju. Arhiva Prve beogradske gimnazije za ovaj period uništena je u ratu. 35
Spisak predmeta predavanih u Velikoj školi vid. u Baralić 1967, 67–69. Yüklə 458,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|