|
Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc7.3.1. “Kitob at-tarix”
Ushbu arab tilida bitilgan qimmatli asar muallifi buyuk matematik
Muh’ammad Muso al-Xorazmiy(VIII asr oxiri – IX asr birinchi yarmi)dir. Biz uni
birinchi Wrta Osi
ё
lik tarixchi olim deb atashimiz mumkin. Chunki al-Xorazmiy
birinchilardan bwlib wzining “Kitob at-tarix” (“Tarix kitobi”) asarini
ё
zgan.
Ammo ushbu asar bizgacha mukammal h’olida etib kelgan bwlmasada, undan
olingan parchalarni swnggi davr tarixchilari
İ
bn an-Nadim, al-Masudiy, at-Tabariy,
Hamza al-
İ
sfah’oniylar wz asarlarida keltiradilar. Bu kitobni Abu Rayh’on Beruniy
wzining “Osor ul-boqiya” asarida h’am eslatadi. Mazkur asar xalifalik tarixiga oid
malumotlardan iborat bwlgan.
7.3.2. “Kitob al-surat al-arz”
Mazkur asar h’am al-Xorazmiy tomonidan yaratilgan bwlib, yunon olimi
Ptolomiyning jug’rofiyaga oid kitobini arab tiliga tarjima qilgan va uni wzining
yangi malumotlari bilan boyitgan. “Kitobi surat al-arz” (“Er tasviri kitobi”) asarida
Kaspiy dengizi
ё
ki Xorazm dengizi h’aqida qimmatli malumotlar bor. Ushbu
tarixiy jug’rofiyaga oid asardagi Wrta Osi
ё
ga oid malumotlar katta ilmiy
ah’amiyatga ega. Kitobning 937 mklodiy, h’ijriy 428 yili kwchirilgan mwtabar
qwl
ё
zmasi yuizgacha etib kelgan bwlib, unga turli xaritalar chizib ilova qilingan.
Ushbu mwtabar qwl
ё
zma matni 1926 yili sharqshunos H.M.Mjik tomonidan
Leyptsigda nashr qilingan. Kitobni wzbek tiliga A.Ah’medov tarjima qilib, ilmiy
sharh’lar bilan 1983 yili chop etgan.
7.3.3. “Kitob al-mag’oziy”
Kitob muallifi Madoiniy Abulh’asan Ali ibn Muh’ammad (vaf. 840 y.)
Arabiston, Xuroson va Movarounnah’rning VII-VIII asr boshlaridagi ijtimoiy-
si
ё
siy tarixiga oid ikki yuzdan zi
ё
d asar
ё
zgan yirik arab tarixchi olimidir. “Axbor
al-xulafo”(“Xalifalar h’aqida xabarlar”), “Kitob al-mag’oziy” (“Urushlar h’aqida
kitob”), “Kitob futuh’ ash-Shom” (“Shomning bosib olinishi h’aqida kitob”),
“Tarix al-buldon” (“Mamlakatlar tarixi”) ana shu asarlar jumlasidandir.
“Kitob al-mag’oziy” Eron, Afg’oniston va Wzbekistonning arablar istilosi
va VIII asrning birinchi yarmidagi si
ё
siy tarixi bwyicha muh’im manbalardan
h’isoblanadi. Muarrifning tarixiy asarlari bizgacha etib kelmagan, lekin ayrim
parchalari Balazuriy va Tabariy asarlarida saqdanib qolgan.
Dostları ilə paylaş: |
|
|