53
“Kitob ul-xiroj” (“Xiroj solig’i h’aqida kitob”) asarining
muallifi Abu Yusuf
Yaqubdir (731-798 yy.). Bu qonunshunos olimning twla ismi Abu Yusuf Yaqub
ibn
İ
broh’im Kufiydir. U asli Shomning Kufa shah’ridan, imom Abu Hanifaning
(699-767 yy.)
shogirdi, Abbosiylardan al-Mah’diy (775-785 yy.) va Xorun ar-
Rashid (786-809 yy.) davrida Bag’dod qozisi bwlgan.
“Kitob ul-xiroj” asarida Arab xalifaligining VII-VIII asrlardagi ijtimoiy-
iqtisodiy ah’voli, xususan er egaligi va undan foydalanish
kabi ijtimoiy masalalarni
wrganishda qimmatli manba h’isoblanadi. Xalifa Xorun ar-Rashidning topshirig’i
bilan
ё
zilgan bu asarda wrta asrlarda ah’olidan yig’iladigan asosiy soliq - xiroj,
uning turlari va miqdori,
twlash tartibi ba
ё
n etilgan. Bundan tashqari feodal
mulkchilik, xususan korandalik tartibi, yirik er egalarining
shaxsiy xwjaliklarida
qwl meh’natidan foydalanish h’aqida h’am malumotlar mavjud.
Asarning arabcha matni 1884 yilda Misrning Buloq shah’rida chop qilingan.
Uni E.Fanyan frantsuzchaga tarjima qilgan.
7.3.7. “Kitob axbor ul-buldon”
İ
bn al-Faqih’ “Kitob axbor ul-buldon” (“Mamlakatlar h’aqida xabarlar” asari
bilan mashh’ur bwlgan tarixchi olim. Uning twla ismi Abubakr Ah’mad ibn
Muh’ammad al-Hamadoniydir. Ushbu asaridan (taxminan 903 yili
ё
zilgan) malum
bwlishicha, u xalifalardan al-Mwtadid (892-902 y.) va al-Muqtafiy (902-908 y.)lar
bilan zamondosh bwlgan. “Kitob al-fih’rist” muallifining
swzlariga qaraganda,
İ
bn
al-Faqih’ wz zamonasining atoqli adiblaridan bwlib, naql-rivoyat va adabi
ё
tni
yaxshi bilgan.
“Kitob axbor ul-buldon”
asari si
ё
sat, tarix va madaniy h’a
ё
tga oid
materiallarga boydir.
İ
bn al-Faqih’ning ayniqsa yirik shah’arlar, Balx, Samarqand
va boshqalar h’aqida keltirgan malumotlari nih’oyatda qimmatlidir.
“Kitob axbor ul-buldon”ning Ali ibn Jafar ash-Shayzoriy tarafidan
bajarilgan (1022 y.) qisqa tah’riri de Gue tomonidan 1885
yili Leydenda chop
etilgan.
Ushbu asarning mwtabar qwl
ё
zmasi, aniqrog’i uning ikkinchi qismi, 1923
yili Mashh’addagi (Eron)
İ
mom Rizo masjidi kutubxonasidan topildi.
Unda Eron
va Movarounnah’rning iqtisodiy va tarixiy geografiyasiga oid diqqatga sazovor
malumotlar bor.
Dostları ilə paylaş: