Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
“Tavorixi guzida, Nusratnoma”
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 9.2.3. “Tavorixi guzida, Nusratnoma”
“Tavorixi guzida, Nusratnoma” (“Saylanma solnomalar, G’alabalar kitobi”) nomli tarixiy asar XU1 asrda yaratilgan ё zma obidadir. Ushbu asar muallifining nomi ishonarli va qatiy aniqlanmagan. Tadqiqotchilar orasida bu xususda turlicha fikrlar mavjud. Sharqshunoslardan A.A.Semenov, R.G.Mukminova va V.P.Yudin ushbu kitobni Shayboniyxon tomonidan ё ki uning faol ishtirokida ё zilgan, deb h’isoblaydilar. 102 Ushbu asarni chuqur va atroflicha wrgangan A.M. İ kromovning fikricha, “Tavorixi guzida, Nusratnoma” ijodkori mashh’ur “Shayboniynoma” dostonining muallifi Muh’ammad Solih’dir. “Tavorixi guzida, Nusratnoma” asari muqaddimasida muallif wzini “Ojiz”, “G’arib”, “Hokisor” deb ataydi. U Munke qoon nomiga ё zilgan “Tavorixi jah’onkushoy”, G’ozonxonning qizi nomiga bitilgan “Tavorixi guzida” va Mirzo Ulug’bek nomidan ё zilgan “Muntah’ab ut-tavorixi shoh’iy” nomli kitoblardan saylab tartib qilish h’aqida buyruq olganligi va unda Shayboniyxon tarixini h’am qwshib bir asar yaratganligi va unga “Tavorixi guzida, Nusratnoma” deb ot qwyganligini ochiq aytadi 35 . Bundan malum bwlishicha, asar Shayboniyxonning topshirig’i bilan saroyga yaqin turgan tarixchilarning biri tomonidan yaratilgan. Ushbu asar 1502-1505 yillar orasida ё zilgan bwlib, ikki mustaqil qismdan - “Tavorixi guzida” va “Nusratnoma”dan iborat. Birinchi qismda Wg’izxon va qadimgi turklar, Chingizxon h’amda uning Mwg’uliston, Dashti qipchoq, Movarounnah’r va Eronda h’ukmronlik qilgan avlodi tarixi, ikkinchi qismda esa Shayboniyxon tavalludidan (1451 y.) to uning Movarounnah’rni istilo qilishigacha (1500-1505 yy.) Dashti qipchoq h’amda Movarounnah’rning ijtimoiy-si ё siy ah’voli ba ё n qilingan. “Tavorixi guzida, Nusratnoma”ning ikkinchi qismi zwr ilmiy ah’amiyatga ega. Unda Shayboniylar qwshinining tuzilishi, uning etnik tarkibi, shuningdek, kwchmanchilarning Qorakwl, Hisor, Chag’oni ё n, Wratepa h’amda Xwjand viloyatlarida qilgan talon-tarojlari h’aqida muh’im va qimmatli malumotlar bor. Asarning yana bir qimmatli tomoni shundaki, unda sodir bwlgan voqealarning vaqti aniq kwrsatilgan. Bundan tashqari, Shayboniyxon qwshinlari tarafidan Farg’ona viloyatining bosib olinishi faqat “Tavorixi guzida, Nusratnoma” asarida twg’ri va twliq ё ritilgan. “Tavorixi guzida, Nusratnoma” asarining faqat ikkita qwl ё zma nusxasi bizgacha etib kelgan. Ulardan biri Sankt-Peterburgda, ikkinchisi esa Angliyaning Britaniya muzkyida saqlanmoqda. Kitobning matni faksimilesi (fotonusxa) zarur ilmiy izoh’lar va tadqiqotlar bilan 1967 yili Toshuketda A.M. İ kromov tomonidan elon qilingan. Undan ayrim parchalar rus tilida 1969 yili Olma-Otada V.P.Yudin tomonidan elon qilingan. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|