Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
171
Numër (madhësi pa dimensione) është edhe raporti i masave, madhësi që  shënohet
*
  me 
 
(B, C). Barazimi me 
të cilin definohet raporti i masave është:  
(B, C) = 
 
 
C
B
m
m
 
Nganjëherë përdoret edhe raporti i vëllimeve të dy pjesëmarrësve, thjeshtë raporti vëllimorë i tyre. Raporti 
vëllimorë shënohet
†
 me ψ(B, C), ndërsa definohet me anë të barazimit:  
 
 
 
C
B
C
B,
V
V


 
Përpos si një numër, gjitha raportet mund të shprehen edhe si raport i numrave të vegjël. Kështu, nëse sasia e 
konstituentit B është dy herë më e madhe se sa sasia e konstituentit C, për raportin r
 
(B, C) mund të thuhet ose  
 r
 
(B, C) = 2 
ose  
 
 
r
 
(B, C)  2 : 1 
Në mënyrën e fundit veprohet gjithnjë kur kërkohet raporti i tri ose më shumë madhësive të njëjta. Raporti i 
sasive mund të shprehet në mënyrën e dytë nga dy mënyrat e mësipërme madje edhe atëherë kur vetë sasitë e B 
dhe C nuk janë dy mol dhe një mol, përkatësisht, por, të themi, gjashtë mol dhe tri mol ose 0,46 mol dhe 0,23 
mol, përkatësisht.  
Të lartpërmendurën mund ta shprehim shkurtimisht me ndihmë të tabelës së dhënë më poshtë. 
 
                                                 
* Shkronja greke me të cilën shënohet kjo madhësi lexohet zeta. 
† Shkronja përkatëse greke lexohet psi.
 
Madhësia 
 
Shenja 
 
Shprehja e definicionit 
 
       Raporti molarë i B dhe C
 
r
 
(B, C)
 
r
 
(B, C)  n
 
(B)/n
 
(C)
 
       Raporti numerik i B dhe C
 
r
 
(B, C)
 
r
 
(B, C)  N
 
(B)/N
 
(C)
 
Raporti i masave i B dhe C
 

 
(B, C)
 

 
(B, C)  m
 
(B)/m
 
(C)
 
Raporti vëllimorë i B dhe C
 

 
(B, C)
 

 
(B, C)  V
 
(B)/V
 
(C)
 

---

 
172
Përpjesët  
Gjatë shprehjes së përbërjes, më shpesh përdoren përpjesët – molare (sasiore), të 
masave dhe vëllimore.  
Përpjesa molare (sasiore) e një konstituenti të sistemit (të themi, B) shënohet
*
 me x
 
(B) dhe mundet të shprehet 
me barazimin: 
 
 
 


i
n
n
x
B
B
 
ndërsa përpjesa e masës të konstituentit B
†
 është raport midis masës së atij anëtari (pjesëmarrësi) në sistem të 
sistemit dhe masës së përgjithshme të sistemit
:
 
 
 
 


i
m
m
w
B
B
 
Përpjesa vëllimore, është raport midis vëllimit të një konstituenti dhe shumës së vëllimeve të gjithë përbërësve 
të sistemit. Përpjesa vëllimore e substancës B shënohet me 
  
(B) (shkronja greke në shenjë lexohet fi) dhe është 
e definuar si: 
 
 
 


i
V
V B
B

 
me çka vëllimi i përgjithshëm nuk është gjithnjë i barabartë me shumën e anëtarëve në sistem,  nganjëherë është 
aq, nganjëherë më i vogël, nganjëherë mund të jenë më i madh! 
Kujdes: Nëse duam të shohim se a bëhet fjalë për përpjesë mlare, të masave ose vëllimore të konstituentit B në një sistem S, 
atëherë mund të shkruajmë x(B; S), w(B; S) ose 

(B; S)! 
Atë që e diskutuam deri tani për përpjesët shkurtimisht mund ta paraqesim me ndihmë të tabelës së dhënë më 
poshtë. Për këtë tabelë të jenë e krahasueshme me atë që nënkuptohet për raportet, edhe këtu është përfshirë 
përpjesa molare e konstituentit B (madhësi e cila mjaftë rrallë shfrytëzohet dhe për të cilën nuk ka shenjë të 
posaçme). Përndryshe, përpjesa numerike e një konstituenti është e barabartë me përpjesën molare të tij. 
                                                 
* Lexohet iks në b. Në realitet, kur është fjala për rastet konkret, përdoret emri i vërtetë i substancës, përkatësisht simboli i saj ose formula. 
Kështu, nëse dëshirojmë ta gjejmë përpjesn molare të klorurit të natriumit në tretësirën ujore të tij, do të themi iks i klorurit të natriumit 
(ose, edhe më mirë, përpjesa molare e klorurit të natriumit) dhe do të shkruajmë x(NaCl). Shkronja greke 
 me të cilën shënohet shuma 
lexohet  sigma, ndërsa indeksi i poshtëm që qëndron përskajshenjës për sasinë tregon se mblidhen gjitha sasitë individuale të substancave  (të 
veçanta). Kuptohet, madje edhe nëse shfrytëzojmë shprehje të përgjithshme, aspak nuk është patjetër ta shënojmë substancën me B, e jo, për 
shembull, me X ose me ndonjë shkronjë tjetër! 
† Shenja për përpjesën e masave lexohet dublve në b, me atë që, në realitet, përmendet përbërja e vërtetë e konstituentit të vërtetë. Shenja për 
përpjesën e masës nuk guxon të lexohet omega ose v! 
 
Madhësia 
 
Shenja 
 
Shprehja e definicionit 
 
       Përpjesa molare e B në S
 
x
 
(B; S)
 
x
 
(B; S)  n
 
(B)/

n
i
 
Përpjesa numerike e B në S
 
x
 
(B; S)
 
x
 
(B; S) 
 N
 
(B)/

N
i
 
Përpjesa e masave e B në S
 
w
 
(B; S)
 
w
 
(B; S) 
 m
 
(B)/

m
i
 
Përpjesa vëllimore e B në S
 

 
(B; S)
 

 
(B; S)  V
 
(B)/

V
i
 

---