Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
195
AUTOPROTOLIZA DHE pH 
Reaksionet autoprotolitike  
Pamë se substanca e njëjtë, mundet të jenë acid bronshtedian
*
 edhe bazë bronshtediane
†
. Nëse substanca ka veti 
protogjene dhe protofile që janë të shprehura në masë të njëjtë (i tillë është uji
‡
), në një reaksion të njëjtë
§
 ai 
mund të jenë edhe acid edhe bazë. Reaksioni i tillë quhet autoprotolitik. Në masë më të vogël, reaksionet 
autoprotolitike janë të mundshme edhe te substancat tjera me veti përafërsisht të njëjta protogjene dhe protofile. 
Reaksionin autoprotolitik te uji (fig. 6.60) mund ta paraqesim në mënyrën vijuese: 
H
2
O(l)  H
2
O(l) 
 H
3
O

(aq)  OH
–
(aq) 
                                                                         
 
Nëse shikohet ky barazim më me kujdes, do të shihet se ai njëkohësisht e paraqet procesin e shpërbashkimit të 
ujit (duke shikuar këtë proces si protolitik). 
Pasi të vendoset ekuilibri, me ndihmë të ekuilibrave përqendrues të pjesëmarrësve mund të definohet një 
madhësi që quhet konstanta e ekuilibrit
**
: 
)
O
H
(
)
O
H
(
)
H
O
(
)
O
H
(
2
2
3
c
c
c
c
K
c





 
Përqendrimi i ujit të lëngët është praktikisht konstant (i përhershëm). Për këtë arsye, nëse me katrorin  atij 
përqendrimi shumëzohet konstanta e ekuilibrit K
c
,
 do të fitohet konstanta e re e cila shënohet me K
w
: 
Kw
 
= c
 
(H
3
O

)  c
 
(OH
–
) 
Siç shihet, 
konstanta  K
w
 paraqet produktin e përqedrimeve ekuilibruese të joneve të hidrogjenit dhe hidroksile 
dhe, përkatësisht me këtë, quhet produkt jonik i ujit.  
Vlera e produktit jonik të ujit varet, mjaftë, nga temperatura. Kështu, gjatë 
temperaturës prej 328 K, produkti jonik i ujit është për rreth 64 herë më i madh se sa 
në temperaturë prej 273 K. Gjatë temperaturës prej 298 K (25 
C) vlera e K
w 
 është 
përafërsisht 1
 
x
 
10
-14
 mol
2 
x
 
dm
–6
. Nga ana tjetër, vlera e K
w
 nuk varet nga ajo se a 
është fjala për ujë të pastër ose për tretësirë, madje edhe i tillë në të cilin ka më 
shumë  ose më pak jone të hidrogjenit, përkatësisht më shumë ose më pak jone 
hidroksile se sa në ujin e pastër.  
 
                                                 
* Acid në kuptim të teorisë së Brenshted dhe Lauri. 
† Thjeshtë bazë në kuptim të teorisë së Brenshted dhe Lauri. 
‡ Në masë dukshëm më të vogël kjo mund të thuhet edhe për elektrolit tjerë të dobët, për shembull, për acidin acetik. Për rëndësinë e termave 
protogjene dhe protofile, shih faq. 206. 
§ Në reaksione të ndryshme, secili protolit mund të jenë qoftë acid, qoftë bazë. 
** Për shkrim më të thjeshtësuar, janë lëshuar shenjat aq dhe l. Ato duhet të nënkuptohen. Përskaj asaj, në vetë formulën nuk është qartë e 
theksuar se a bëhet fjalë për përqendrime ekuilibruese.
 
 
Fig. 6.60. Autoprotoliza e 
ujit  (skematikisht) 

---

 
196
Pikërisht, nëse në ujë tretet substanca e cila e rritë përqendrimin e joneve hidrogjen (për shembull, ndonjë acid), 
një pjesë e këtyre do të lidhet me pjesë të joneve hidroksile, duke formuar molekula të ujit të pashpërbashkuara. 
Vlera e produktit jonik të ujit do të mbetet e pandryshuar, por në tretësirë do të kenë më shumë jone hidrogjen se 
sa hidroksile.  
Kur kemi ujë të pastër, themi se mjedisi është neutral, thjeshtë nuk është as acidik, as bazik
*
. Kuptohet, në ujin e 
pastër përqendrimet e joneve hidrogjen dhe hidroksile midis tyre janë të barabarta dhe secili prej tyre paraqet 
rënjën katrore të produktit jonik të ujit.
†
 Nëse janë prezente më tepër jone të hidrogjenit, mjedisi është acidik, 
ndërsa nëse në tretësirë ka më tepër jone hidroksile se sa në ujin e pastër, mjedisi është bazik. 
Në ujë të pastër, në temperaturë prej 25 
C, përqendrimet e joneve hidrogjen dhe hidroksile janë, pothuaj saktë, 
1
 

 
10
–7
 mol/dm
3
 dhe përqendrimi i tillë rëndomtë konsiderohet si karakteristik për mjedis neutral. Mirëpo, gjatë 
temperaturës prej 37 
C  (afër temperaturës trupore), mjedisi do të jenë neutral, ndërsa përqendrimet e joneve 
hidrogjen dhe hidroksile do të jenë të barabarta atëherë kur ato do të jenë përafërsisht, 1,5
 

 
10
–7
 mol
 

 
dm
–3
, 
atëherë kur këto përqendrime do të jenë rreth 50 % më të mëdha se gjatë 25 
C. 
Mbaj në mend:  
në tretësirë ujore:  
 mjedisi do të jenë neutral nëse përqendrimet e joneve hidrogjen dhe hidroksile janë të barabarta (vlera 
e saktë do të varet nga temperatura),  
 mjedisi do të jenë acidik nëse përqendrimi i joneve hidrogjen është më i madh se ai i joneve hidroksile,  
 mjedisi do të jenë bazik atëherë kur në tretësirë janë të pranishme më shumë jone hidroksile se sa jonet 
hidogjen.  
                                                 
* Për shembull, lakmusi në ujë të pastër nuk e ndryshon ngjyrën e tij. 
† Trego se me të vërtetë është ashtu! 

---