Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

 
191 
Xarakterinə görə belə tədbirlər qruplaşdırılır, bunlara bəzən, işin dayanıqlılığının 
yüksəldilməsi yolları və ya istiqamətləri də deyilir. Bunlar aşağıdakılardır: 
a)
  fəhlə və qulluqçuların mühafizəsinin təmin edilməsi; 
b)
  obyektin  ən  vacib  elementlərinin,  bina  və  qurğularının  möhkəmliyinin 
artırılması; 
c)
  maddi-texniki təchizatın dayanıqlılığının artırılması; 
d)
  ekstremal şəraitdə obyektin idarəetmə sisteminin etibarlılığının yüksəldilməsi; 
e)
  ikinci zədələyici amillər törəməsi ehtimalını və onların zərərini azaltmaq üzrə 
tədbirlərin işlənib hazırlanması; 
f)
  obyektdə istehsalın bərpa edilməsi üçün hazırlıq görülməsi.  
Bu tədbirlər əsasən əvvəlcədən işlənib yerinə yetirilir. Bilavasitə FH yaranarkən 
görülməli olan əməliyyatlar isə qabaqcadan planlaşdırılır və onların dərhal icrası üçün 
hazırlıq görülür. 
Həmin tədbirlərin mahiyyətini qısaca nəzərdən keçirək: 
a)
  fəhlə və qulluqçuların mühafizəsi - hər hansı bir obyektdə işin dayanıqlılığını 
yüksəltməyin  ən  vacib  amilidir,  çünki  aydındır  ki,  işçi  qüvvəsi  olmadan  heç  bir 
istehsalat mümkün deyil. Bu məqsədlə görülən mühəndis-texniki tədbirlərin ən başlıcası 
bütün fəhlə və qulluqçuların mülki müdafiə mühafizə qurğuları ilə təmin edilməsidir; 
b)
  obyektin  ən  vacib  elementlərinin,  bina  və  qurğularının  möhkəmliyinin 
artırılması – buradakı avadanlığı, dəzgahları, texnoloji xətləri mühafizə üçün vacibdir. 
Məlum  olduğu  kimi  tikilən  sənaye  binaları  və  qurğularının  ümumi  dayanıqlılığı 
hissələrin ağırlığına və külək nəticəsində yaranacaq əlavə yüklərə hesablanır. Bu zaman 
tutaq  ki,  zərbə  dalğasının,  yaxud  zəlzələnin törədə  biləcəyi  hər  cür  təsiri dəqiq nəzərə 
almaq heç də həmişə mümkün olmur. Bununla belə, sonradan konstruksiyalarda əsaslı 
dəyişiklik aparmaqla binaların möhkəmliyini artırmaq adətən lazımı nəticə vermir, həm 
də böyük xərclər tələb edir. Buna görə də bina və qurğuların dayanıqlılığını artıran əlavə 
tədbirlər  yalnız  elə  hallarda  məqsədəuyğun  sayılır  ki,  onların  bütün  istehsal  prosesini 
təmin edən ayrı-ayrı vacib elementləri digər elementlərə nisbətən az davamlıdır. Onda 
belə  hissələrin,  həmçinin  əlahiddə  fəaliyyət  göstərməklə  dərhal  işlədilə  bilən  məhsul 
buraxmaq qabiliyyətinə malik sahələrin dayanıqlılığını artırmaq lazımdır. 
c)
  maddi-texniki  təchizatın  dayanıqlılığının  artırılması  –  obyektdə  təchizatın 
sabitliyi xammal, material, avadanlıq və yanacaq ehtiyatları yaratmaqla artırılır. 
d)
  ekstremal şəraitdə obyektin idarəetmə sisteminin etibarlılığının yüksəldilməsi 
– rəhbər heyətin fəaliyyətində əsas və ən məsuliyyətli işdir. 
e)
  müəssisələrdə  istehsalat  qəzalarını  və  ikinci  zədələyici  amillər  törəməsi 
ehtimalını və onların zərərini azaltmaq üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanması adətən birgə 
hazırlanır.  Yanacaq,  güclü  təsirli  kimyəvi  maddələr  istehsal  edən  və  digər  yüksək 
təhlükəli  zavodlarda  bu  tədbirlər  sülh  dövrü  üçün  obyektin  mülki  müdafiə  planında 
nəzərdə tutulur. 

---

 
192 
f)
  obyektdə  istehsalın  bərpa  edilməsi  üçün  hazırlıq  görülməsi  –  yuxarıda 
deyildiyi  kimi,  obyektin  məhsul  buraxmağa  qısa  müddətdə  hazırlanması  imkanı  onun 
işinin dayanıqlılığının vacib göstəricisidir. 
 
Beləliklə,  sülh  və  müharibə  dövürlərindəki  ekstremal  şəraitdə  sənaye 
obyektlərində  işin  dayanıqlılığının  yüksəldilməsi  üzrə  tədbirlər  –işçilərin  etibarlı 
mühafizəsinə,  xilasetmə  işlərinin  qısa  müddətdə  icrası,  istehsalın  bərpa  olunmasına 
yönəldilməklə  bərabər,  həmçinin  sülh  dövründə  də  istehsalat  qəzaları  ehtimalının 
azaldılması və qəza nəticələrinin məhdudlaşdırılması üçün böyük əhamiyyətə malikdir.  

---

 
193 
Mövzu 12 
 
TƏBİİ FƏLAKƏT, İSTEHSALAT QƏZALARI VƏ HÜCUM ZAMANI YARANAN 
ZƏDƏLƏNMƏ OCAĞINDA ƏHALİNİN DAVRANIŞ VƏ FƏALİYYƏT 
QAYDALARI. 
 
Nüvə hücumu zamanı əhalinin davranış və fəaliyyət qaydaları. 
 
Nüvə zədələnmə ocağı dedikdə, düşmənin nüvə silahının təsirinə məruz qalan yaşayış məntəqələri, sənaye, 
kənd təsərrüfatı və digər obyektlərin ərazisi nəzərdə tutulur. 
Əhalinin nüvə zədələnmə ocağındakı fəaliyyəti və davranışı nüvə hücumu zamanı harada olmasından 
(Sığınacaqlarda (daldalanacaqlarda) və ya onlardan kənarda) asılıdır. 
Sığınacaqlar nüvə silahının bütün zərərləyici amillərindən qoruyan effektiv vasitədir. Sığınacaqlarda olarkən 
yalnız rəhbər şəxslərin tələblərini yerinə yetirmək kifayətdir. Tənəffüs orqanlarını qoruyan fərdi mühafizə 
vasitələrini (FMV) daim hazır vəziyyətdə saxlamaq lazımdır. Sığınacaqlardan çıxarkən isə bu FMV-ləri geymək 
lazımdır. 
Nüvə hücumu zamanı sığınacaqlardan kənarda, açıq sahələrdə və ya küçələrdə olarkən ən yaxın təbii 
daldanacaqlardan istifadə etmək lazımdır. Belə daldalanacaqlar yoxdursa, partlayışdan əks tərəfə çevrilərək, 
üzü aşağı yerə uzanmaq, əlləri bədənin altında gizlətmək vacibdir; partlayışdan 15 - 20 san sonra, zərbə dalğası 
bitən kimi qalxmaq və radioaktiv  maddələrin insanın daxilinə keçməsinin qarşısını almaq məqsədilə əleyhqaz, 
respirator və ya tənəffüz orqanlarını qorumaq üçün ağzı, burnu örtmək üçün dəsmal, şərf və ya qalın parçadan 
istifadə etmək lazımdır. Bundan sonra paltar və ayaqqabının üzərinə yayılan tozu çırpmaq, əldə olan dərini 
qoruyan mühafizə vasitələrini geymək (əgər varsa), zədələnmə ocağından uzaqlaşmaq vacibdir. 
Radioaktiv maddələrlə yoluxmuş ərazidə insanların fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə etməsinə 
baxmayaraq, onlar şüalanmaya məruz qala bilərlər. Bunun qarşısını almaq məqsədilə, belə ərazilərdə olduqdan 
sonra tibbi profilaktik tədbirlərdən keçmək lazımdır. 
Nüvə partlayışı buludundan radioaktiv çöküntülər düşən zaman, və həmçinin, külək, insanlar, maşınların 
hərəkəti zamanı yerə yatmış toz qalxarkən havanın radiaokativ çirklənməsi baş verir. Bu toz qapılardan, 
pəncərələrdən, nəfəsliklərdən, hava ötürücülərindən, çatlardan yaşayış və istehsalat binalarının, anbarların və 
d. tikililərin içərisinə daxil ola bilər. Tozun, bakterial və kimyəvi maddələrin içəri daxil olmasının qarşısını almaq 
məqsədilə pəncərə və qapılardakı bütün dəlikləri, hava bacalarını və s. örtmək,  çatları yenidən işləmək, 
malalamaq, çatlamış şüşələri yeniləri ilə əvəzləmək lazımdır.  
Tozlardan əlavə hər bir evin radioaktiv şüalanmaya (nüfuzedici radiasiya) qarşı mühafizə xüsusiyyətlərini 
gücləndirmək lazımdır. Pəncərə aralarını kərpiclə, qum, torpaq kisələri ilə tutmaqla, divarlara yerdən 1.8 metr 
hündürlükdə taxta çəkib aralarını torpaqla doldurmaqla buna nail olmaq mümkündür. 
 
Kimyəvi silahın tətbiqi zamanı əhalinin davranış və fəaliyyət qaydaları. 

---