Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

 
209 
Qismən dezaktivasiya zamanı ehtiyatla paltarı çıxarmaq (tənəffüs orqanlarının mühafizə vasitələrini 
çıxarmamaq), arxası küləyə dayanmaq (növbəti fəaliyyət zamanı radioaktiv tozun düşməsindən yayınmaq 
üçün) və paltarı çırpmaq, sonra paltarı zivədən, ipdən asmaq, yenidən arxası küləyə dayanmaqla onun 
üzərindən tozu fırça və ya süpürgə ilə yuxarıdan aşağı istiqmətdə təmizləmək gərəkdir. Paltarı taxta ilə də 
çırpmaq olar. Bundan sonra ayaqqabını dezaktivasiya etmək: islaq parça ilə silmək, süpürgə və ya fırça ilə 
təmizləmək lazımdır (rezin ayaqqabını yumaq da olar). 
Əleyqazı aşağıda göstərilən ardıcıllıqla dezaktivasiya edirlər: 
Süzücü-uducu qutunu çantadan çıxarırlar, çanta çırpılır, sabunlu suda, yuyucu vasitədə və ya kimyəvi 
maddələrə qarşı nəzərdə tutulmuş paketdəki mayelərdə isladılmış pambıq ilə süzücü-uducu qutu, birləşdirici 
dəstək və üzlük hissənin (şlem maskanın) üst tərəfi silinir. Bundan sonra əlehqaz çıxarılır. 
Tozaqarşı parça maskalar dezaktivasiya zamanı yaxşıca çırpılır, fırçalar ilə təmizlənir, suda yuyulur. 
Yoluxmuş pambıq tənzif parçalar məhv edilir (yandırılır). 
 
Paltarların qismən dezaktivasiyası 
Açıq bədən sahələrinin qismən sanitar təmizlənməsi zamanı ilk öncə əllər, üz və boyun, həmçinin gözlər 
radioaktiv maddələrlə yoluxmamış su ilə yuyulmalıdır. Burun, ağız, boğaz yaxalanır. Yuyulma zamanı yoluxmış 
suyun gözə, ağıza və buruna düşməsinə yol verilməməlidir. Su çatışmamazlığı zamanı bədən hissələri isladılmış 
tənzif parçalarla (pambıqla) bir neçə dəfə silinir. Silinmə bir istiqamətdə (yuxarıdan aşağıya), hər dəfə pambığı 
təmiz tərəfinə çevirməklə həyata keçirilməlidir. 
Qismən dezaktivasiya və sanitar təmizlənmə radioaktiv tozun tam kənar etmədiyinə görə, bu proseslər 
həyata keçirildikdən sonra mütləq dozimetrik nəzarət yerinə yetirilir. Paltar və bədənin yoluxmasının 
normadan çox olması müəyyən edildikdə qismən dezaktivasiya və sanitar təmizlənmə yenidən təkrar olunur. 
Lazım olduqda tam dezaktivasiya keçirilir. 
Qış vaxtı paltarın, ayaqqabının, mühafizə vasitələrinin qismən dezaktivasiyası və sanitar təmizlənmə 
üçün radioaktiv maddələrlə yoluxmamış qardan da istifadə olunur. Yay vaxtı sanitar təmizlənməni çaylarda və 
ya digər axar sularda həyata keçirmək mümkündür. 
Vaxtında  həyata keçirilən qismən dezaktivasiya və sanitar təmizlənmə insanların radioaktiv maddələrlə 
yoluxmasının qarşısını tam ala və təhlükənin səviyyəsini azalda bilər. 

---

 
210 
MÖVZU 14  
 
 MM XİDMƏTLƏRİ VƏ QÜVVƏLƏRİ. MM SİSTEMİNDƏ RABİTƏ VƏ 
XƏBƏRDARLIĞIN TƏŞKİLİ.  
 
Mülki müdafiə qüvvələri 
 
Mülki  müdafiə  qüvvələri  mülki  müdafiənin  qoşun  hissələrindən,  ştatlı  qəza-
xilasetmə  dəstələrindən,  hərbiləşməmiş  mülki  müdafiə  dəstələrindən,  həmçinin 
nazirliklərin, baş idarələrin və icra hakimiyyəti başçılarının tabeliyində qalmaqla xüsusi 
mülki  müdafiənin  vəzifələrinin  yerinə  yetirilməsinə  cəlb  olunan  müxtəlif  dəstələrdən, 
təşkilatlardan və idarələrdən ibarətdir. 
Mülki  müdafiə  qüvvələri  FH-ın  nəticələrini  aradan  qaldırarkən  X  və  DTİ  yerinə 
yetirmək,  bu  işləri  təmin  etmək,  eləcə  də  mülki  müdafiə  üzrə  başqa  vəzifələri  icra 
etmək üçündür. Mülki müdafiə qüvvələrinin əsasını hərbiləşməmiş dəstələr təşkil edir. 
Bunlar  sülh  və  müharibə  vaxtı  yerinə  yetirilən  tədbirlərdə  iştirak  edən  mülki  müdafiə 
qüvvələrinin sayca ən boyük hissələridir. 
 Ərazi  və  sahə  orqanları  tərəfindən  yaradılan  hərbiləşməmiş  ümumi  və  xüsusi 
mülki  müdafiə  dəstələri  bilavasitə  həmin  orqan  rəhbərlərinin  sərəncamı  ilə  fəaliyyət 
göstərir. 
 Xatırladaq  ki,  mülki  müdafiə  dəstələri  ərazi-istehsalat  prinsipi  üzrə  Naxçıvan 
Muxtar 
Respublikasında, 
rayonlarda, 
şəhərlərdə, 
obyektlərdə 
və 
yaşayış 
məntəqələrində yaradılır. 
 Mülki  müdafiə  dəstələri  əmin-amanlıq  dövründə  ayrı-ayrı  təsərrüfat 
obyektlərində  yaradılır.  Dəstələr  adamlarla,  əşyalarla,  texniki  və  nəqliyyat  vasitələrilə, 
təşkilatın hesabına normalara uyğun olaraq təchiz olunurlar. 
 Hərbiləşməmiş mülki müdafiə dəstələrinə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı 
olan  18  yaşından  60  yaşadək  kişilər,  18  yaşından  55  yaşadək  qadınlar  cəlb  edilirlər. 
Birinci  və  ikinci  qrup  əlillər,  hamilə  və  8  yaşınadək  uşağı  olan  qadınlar,  həmçinin  3 
yaşadək uşağı olan orta və ali tibb təsilli qadınlar dəstələrə cəlb olunurlar. 

---

 
211 
 Mülki  müdafiə  dəstələri  tabeliyinə  və    məqsədinə  görə  aşağıdakı  növlərə 
bölünürlər: 
 Tabeliyinə görə - ərazi dəstələri və obyekt mülki müdafiə dəstələri;  
 Yerinə yetirdikləri vəzifələrə görə - obyektlərdə ümumi məqsədli mülki müdafiə 
dəstələri,  xidmət  dəstələri  (xüsusi  məqsədli  dəstələr),  kimyəvi  təhlükəli    obyektlərdə 
isə ixtisaslaşdırılmiş dəstələr yaradılır. 
Ümumi  məqsədli  dəstələr  zədələmə  ocağında  xilasetmə  işləri  aparmaq  təbii 
fəlakətlərin  və  istehsalat  qəzalarının  nəticələrini  aradan  qaldırmaq  üçün  nəzərdə 
tutulur. 
Yığma  komandalar  (qruplar),  xilasetmə  dəstələri  (komandaları,  qrupları),  yığma 
mexanizasiya dəstələri (komandaları)  ümumi məqsədli dəstələr sayılır. 
 Mülki müdafiə xidmət dəstələri-xüsusi təyinatli dəstələr kəşfiyyat, tibbi yardım, 
yanğınsöndürmə,  rabitə,  dozimetik  və  kimyəvi  nəzarət  və  s.  məhz  xidmət  dəstələri 
sayılır. 
 Yüksək  təhlükəli  obyektlərdə  (AES,  kimyəvi  maddələrdən  istifadə  edən  və  s.) 
ixtisaslaşdırılmış  dəstələr  yaradılır.  Hazırlıq  dərəcəsinə  görə  hərbiləşməmiş  dəstələrin 
bir  hissəsi  yüksək  hazırlıqla  saxlanılır  (6-8  saat),  qalan  dəstələr  isə  gündəlik  hazırlıqda 
olurlar (24 saat). 
  
Rayonun mülki müdafiə qərərgahı. 
  
Rayonun icra başçısı MM dəstələrinin işinə qərərgah və xidmət rəisləri vasitəsilə 
gündəlik  rəhbərlik  edir.  Qərərgah  Rayon  İcra  başçısı  və  onun  şöbələrinin,  idarələrinin 
və  digər  təşkilatlarının  işçilərindən  təşkil  olunur.  Qərərgaha,  adətən  ştatda  olan  işçi 
(qərərgah  rəisi)  rəhbərlik  edir.  Qərərgaın  digər  şəxsi  heyəti  öz  vəzifələrini  əsas  işdən 
ayrılmadan  yerinə  yetirir.  Rayonun  icra  başçısı  həmin  şəxslərin  bilavasitə  qərargahda, 
xidmətlərdə  və  obyektlərdə  işləyəcəyi  günləri  (saatları)  müəyyən  edir.  Bu  qayda, 
tədbirlərin plan üzrə və məqsədəuygun yerinə yetirilməsinə imkan yaradır. 
 Qərərgah heyətinin sayı konkret şəraitdən asılı olaraq müəyyən edilir. Qərərgah 
12-  16    nəfərdən  ibarət  ola  bilər:  qərərgah  rəisi,  onun  müavini,  operativ  kəşfiyyat 
şöbəsi (rəis və 2-3 köməkçisi); döyuş hazırlığı qrupu (rəis və 2-3 köməkçisi); mühəndis-
texniki  və  radiasiyadan  mühafizə  qrupu  (rəis  və  1-2  köməkçisi);  maddi  və  texniki 
təminat  qrupu  (rəis  və  1-2  köməkçisi).  Rayon  İcra  başçısı  rayon  tabeliyində  olan 

---