Filologiya məsələləri, 2017
76
inkişafı ilə əlaqədar “be “ prefiksinin rolu xeyli azalıb. “ Be” prefikslə
olan sözlərinin olan tarixi və etimologiyası bunu bir daha sübut edir
ki, onların əksəriyyəti qədim və orta ingilis dövründə yaranıb.De+n=v-
Bu model aşağıdaki semantik xüsusiyyətə malikdir.
Əsasın ifadə etdiyi əşyadan məhrum etmək. Məsələn:pasture – to
depasture(to deprise to pasture)Son zamanıar bu mənanı ifadə edən bir
sıra fellər yaranmişdır.Məsələn, de – sting; de-beak1)İt didnt seem real
and it depressed him.( The Path of Thunder,p.61)
2)She would be sure to make a scene and he detested scenes of
every kind.(The picture of dorion Grey,p.94)Dis +n=v- Semantik
xüsusiyyəti: yox etmək, məhrum etmək, figure- to disfigure. Nadir
hallarda bu ön şəkilçisi “hissələrə bölmək” mənasını ifadə edir.
Məsələn,member-dismember1)Martin Eden took a bath ,after which he
found that head pf laundryman had dissappeared. To say that Lester
was greatly disheartened by this blow is to put it mildly.(Gennie
Gerhardt,p.271)En+v=v-semantik xüsusiyyətləri:1)Əsasın ifadə etdiyi
əşyaya görə yerləşdirmək.O.Espersen aşağıdakı sözləri misal gətirir:
camp-encamp, cage -encage, box -embox, cloud encloud2)Əsasın ifadə
etdiyinə çevirmək.Məsələn,cash –encashOut +n=v- semantik xüsusiyyət:
Əsasın ifadə etdiyindən kənar çıxmaq. Məsələn, outrage, outdistance və
s.She seemed outraged at the thought of him sleeping on the floor.(The
path of Thunder,p.83) Un +v=v- bu model aşağıdaki semantik
xüsusiyyətlərə malikdir:1)Əsasını ifadə etdiyi əşyaların azad etmək,
məhrum etmək. Məsələn: cage-uncage(qəfəsdən azad etmək),chain –
unchain (zənciri açmaq)2)Əsasını ifadə etdiyi əşyadan çixartmaq, azad
etmək.Məsələn:carth-unearth (yerdən çixartmaq)UN ön şəkilçisi təkcə
isimlərdən yox fellərdən də fel düzəldir. Bu zaman bu model
yaranır:Un +v=v1.Miss miller helpedname to undress (Jane
eyre,p.20)2.she unlocked a cupboard and brought out a good -sized
cake. ( Jane Eyre,p.33)
Be=A=V- semantik xüsusiyyət.Əsasını ifadə etdiyi kimi etmək
.Məsələn:dim-bedim (tutqunlaşdirmaq), little-belittle(balacalaşdirmaq)1.İn
the meantime,Bill had bethought himself of the rifle.(White
fang,p.115)2.Then he sawthat no harm befell the dogs that dogs that
were near tothem, and he came in closer(White Fang,p.204)
En+A=V-Semantik xüsusiyyet:Əsasını ifadə etdiyi vəziyyətə
gətirmək.Məsələn: feblenfeeb(zəifləmək)
En+V=V-Semantik xüsusiyyət:adətən felə gücləndirici məna
verir.Məsələn:close-enclose:lighten-enlighten.
1.They should be encould be encouraged to suffer hunger üithout
complaint(Jane Eyre,p.29
Filologiya məsələləri, 2017
77
2.I learnt for the first time to make pleasure in fine scenery? In
the hills that enclosed our wouded valley.(Jane Eyre,p.34)
2)Nitq hissələrinin dəyişə bilməyən ön şəkilçiləri:Un+V=V
Un prefiksi fellərə qoşularaq əks hərəkət ifadə edir. Məsələn:to
cover(örtmək)-to uncover(üstünü açmaq),to behind(əyilmək)-to
unbehind(qalxmaq), to shoe (ayaqabı geymək)-to unshoe(ayyaqabını
soyunmaq), to fasten (bərkitmək,bağlamaq)-to unfasten (açmaq)
1.İ dressed unfastened the door üith a trembling hand/and opened
it.9Jane Eyre,p.55)
2.He unstopped the mast and furled the sail and tied it.(The Pld
Man and the Sea,p.95)
Öz mənalarına görə “un “prefiksi ilə əmələ gələn fellər 2 böyük
semantik qrupa bölünur:
1Hərəkət bildirən insan əlinin köməyilə həyata keçirilə bilən fellər
və ya onları əvəz edən düzəltmə sözlər. Bu fellər aşağıfakı mənaları
ifadə edir:
a)birləşdirmək,yapışdırmaq: to bind (bağlamaq),to buckle
(kəmərləmək), to brace(bağlamaq),to button (düymələmək), to clasp
(qucaqlamaq), to fold (qatlamaq) və s.
But he untidet the harpoon rope from the bitt and passed it
through the fishs gills.(The Old Man and the Sea,p.79)
b)burmaq,bələmək,sarımaq: to coil (burulmaq),(spiralvari) to curl
(burmaq) to furl (sarımaq) to coil (burulmaq) (spiralvari) to curl (burmaq)
to furl (sarimaq qatlamaq), to rool (yumurlamaq) to link
(əlaqələndirmək,bağlamaq)
c) örtmək, bağlamaq:to cap (örtmək, to close (bağlamaq), to lock
(kilidləmək), to cork (mantarla bağlamaq), to cover (örtmək), to dress (
geyinmək), to mask (maskalanmaq), to cage (qəfəsə salmaq), to cloak
(plaş geyinmək) və s
1.Miss Miller helped me to undress.(Jane Eyre,p.20)
2.She unlocked a cupboard and brought out a good - sizet cake
(Jane Eyre,p.33)
2)Əqli və ruhi anlayişları ifadə edən fellər.Bu semantik qrupa
daxil olan fellər azliq təükil edirlər. Məsələn:1. İ dislike you the worst
of anyone in the world , except John Reed: (Jane Eyre ,p.15)2.Martin
took a bath, after which he found that the head of laundryman had
disappeared.(Martin Eden,p.142)
2)Bölgü mənası , əsas tərkib hissələrinə bölünmə mənası: to
connect birləşdirmək-to disconnet ayırmaq, to join qoşulmaq, birləşnək
-to disjoin bölünmək və s.
Dostları ilə paylaş: |