Microsoft Word 6-nihat falay
Yüklə 215,61 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10. KAMUSAL ALAN VE EKONOM L ŞK S
- KAYNAKÇA
Journal of Life Economics 2/2014
65
noktada, hükümetle tebaanın ilişkisinde, kamusal düzenleme ve özel girişim arasındaki çelişkinin etkileri ortaya çıkmıştır. ster istemez, kamu erkinin özel şahıslarla bağlantısının doğduğu her alan bir dizi sorunsalı ortaya çıkarır. Çünkü geçimlik kesimin ve emek faktörünün alanı daralmış, yerel pazarların bölgesel ve ulusal pazarlara bağımlılığı artmıştır. Toplumun geniş kesimi merkantilist politikaların etkilerini günlük yaşamlarında görmüşlerdir. Kamu finansmanına yönelik vergi, harç ve ev bütçeleri ve kamusal müdahaleler bağlamında kritik bir uygulama alanı ortaya çıkmıştır. Örneğin, tahıl kıtlığı döneminde, yapısal bir düzenlemeyle ekmek tüketimi yasaklanmıştır. O zaman devletin bu tasarrufuna karşı çıkan toplum, hem kamu erkinden özel olanı koparmış hem de kamusal akıl yürüterek kamusal eleştiriyi oluşturmuştur (Habermas, 2012: 86-87). 10. KAMUSAL ALAN VE EKONOM L ŞK S 19. yüzyılın burjuva kamusal alanına bakılırsa, işletme ve özellikle pazar dinamiklerinin kamusal alandan bağışık olduğu görülür. Bu dönemde ekonomik alan, ekonomik ve politik süreçlerin liberal kapitalizmle birlikte ekonomik alanın hemen hemen tümüyle özel olana intikal etmesi veya aktarılması sonucu devlet egemenliğinden kurtulmuştur. Devlet, liberal mantığın, “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” ilkesinin geçerli olduğu bu dönemde, pazarın temel işleyişiyle henüz tam birleşmemiştir. şletme ve pazarın aktörlerinin yaşamı, mal ve mülkiyet sahiplerinin tek egemen güç kaynağıdır. Mal ve mülkiyet sahipleri bu özgürlükleri geniş ölçüde kullanmış ve bu çerçevede; çocukların çalıştırılması, sınırsız çalışma saatleri, çok düşük ücretler, işçilerin keyfi olarak işten çıkartılması, sendika yasağı ve benzer diğer baskılar yaygın bir uygulama alanı bulmuştur. Özel ekonomiler ile kamusal alan arasındaki bu uyuşmazlık, kapitalizm ile demokrasi arasında savunulamaz ve yapısal bir karşıtlık bulunduğunu açıkça göstermiştir. Zaten 1929 krizinden sonra, ekonomi alanı, kendi özel yapısından sıyrılmış ve Keynesci mantık uzantısında sosyal devlet ve mantıkla iç içe duruma girmiştir. Ne var ki, politik olan ile ekonomik olanın birbirinin içine girdiği (veya nüfuz ettiği) bu dönem, bir yandan ekonomik alanı kamusal alana doğru yaklaştırırken, öte yandan kitlesel medya ve reklamcılık iletişimi ile ticari dağıtım ağları da gelişmiştir (Floris, 2012: 67-68). Günümüzde şirketlerin ve kollektif birimlerin kamusal alanı kapladığı bir dönem yaşanıyor. Bu da ekonomik alanın kinci Dünya Savaşı sonrasından 1970’lerin sonuna kadar kitlesel tüketim aracılığı ve araçları ile kamusal alana yaptığı “yatırım”ın bir sonucudur. Buna göre, medyadaki reklam iletişimi ve ticaret merkezleri biçiminde yeni kamusal yerler ortak yaşam alanları üretmiş durumdadır. Pazarın ve şirketlerin kamusal alanı kaplaması (daha ş iddetli bir deyimle istilası), özel şirketlerin kamusal görünürlüğünün pek olmadığı bir dönemin sonunda gerçekleştirilmiştir. 1970’lerden sonra kamusal alanın yapısı, 1960’lardaki güç ilişkilerinin dönüşümü sonucu alt-üst olmuş ve pazarlama biçim ve teknikleri, kamusal alanda iletişimin vazgeçilmez unsurları olarak toplumsal gerçekliğin kavranılışına damgasını vurmuştur. Çünkü “kökeninde reklamcılık olan pazar tarafından kamusal alanın sürekli bir ele geçirilmesi süreci söz konusudur (Floris, 2012: 69)”. Kamu hizmetlerinin sunumunda kamu sektörü, özel sektör ve kar amacı gütmeyen sektör örgütlerinin ortaklığına ilişkin yeni bir örgütlenme modeli olarak önerilen kamu yararlı şirketler, devlet merkezli sosyal demokrasinin ve piyasa merkezli Journal of Life Economics 2/2014
66
yeniçağın ötesinde çok daha geniş tabanlı olduğu iddia edilen “üçüncü yol” arayışının bir uzantısıdır (Karasu, 2009: 117).
Kamusal alanın özel alan ile ilişkisine bakılırsa; burjuva kamusunun, devletle toplum arasındaki mevcut gerilim sahasında fakat özel alanın parçası olarak kalacak şekilde geliştiği görülür. Burada temel bölünme ve gerilim, toplumsal yeniden üretim ile siyasal erklerin ayrışması anlamına gelir. Zira kapitalist iktisadi pazar ilişkilerinin genişlemesi ve derinleşmesi ile birlikte, sınıfsal egemenliklerin kısıtlayıcı çerçevelerini değiştiren ve hatta parçalayan “toplumsal” olanın alanı belirginleşir. Toplumsal alanın giderek belirginleşmesi sonucu, devletin payına yeni fiziksel ve sosyal mal ve hizmet fonksiyonlarını yerine getirme görevi düştükçe, onunla toplum arasındaki ayırıcı duvar çökmeye başlar. ktisadi ve sosyal gücün mal dolaşımının özel alanda yoğunlaşması sonucu, ekonomik yönden güçsüz olan ve mülkiyete sahip olmayanlarda doğal bir eğilim gelişir, ki bu da pazardaki konumu açısından üstün durumda olana “siyasal karşı durma” eğilimidir. Devletin bu yeni işlev ve görevlerinin giderek artmasını ve müdahale eğilimini K.Galbraith; ABD için devlet bütçelerinin artan etkisi ve boyutlarının genişlemesi ile açıklar (Galbraith, 1952). Bu yönde, S.Fabricant ve R. Lipsey de 50 yıllık kamu harcamaları trendini sayısal verilerle destekler (Fabricant ve Lipsey, 1952). Aynı gelişimin dayandığı mantığı Wagner, kamu harcamalarının artış teorisi ile zaten daha önce analiz etmiştir. Özel alana yönelik bazı kamusal müdahaleler devletin daha önce yerine getirdiği işlevleri daha genişlemesine yapması, ayrıca yeni bir dizi işlevi yüklenmesi zorunlu hale gelmiştir. Devlet bazen özel bireyleri kamusal görevlerle yükümlendirerek bazen de özel iktisadi işlevlerin eşgüdümünü yüklenerek veya doğrudan üretici üretici ve dağıtıcı işlevler yürüterek birçok hizmetlere girişmiştir. Devlet bazı kamu hukuku alanlarını terkederek bazı görevlerini ise özel girişimcilere ve kurumlara aktararak, bir yandan özel hukuk alanının kamulaştırılmasına, öte yandan da kamu hukuku alanının özelleştirilmesine yönelmiştir. O zaman sermayenin yoğunlaşması ve müdahalecilikle birlikte “devletin toplumsallaşması” ve “toplumun devleştirilmesi” süreçleri ile karşı karşıyayız demektir. Böylece kamu yararının kamusal ögesi, özel hukukun ögesi ile kaynaşım göstermiştir. Öyleyse, oluşan bu yeni alan ne saf özel ne de gerçek anlamda kamusal olarak adlandırılabilir (Habermas, 2012: 251-265). Şimdi karşımızda, özel veya kamusal olarak anlamlandırılamayacak bir yeni yapı, daha doğrusu “toplumsal alan” (public sphere) kavramı çıkar. Bu yeni alanda toplumun devletleştirilmiş ve devletin toplumsallaştırılmış alanları birbirlerinin içine girmiştir. Öte yandan, kamusal topluluğun sırtından bazı görevler, bir yandan dernekler ve sivil toplum kuruluşları öte yandan siyasal iktidar adayı partiler tarafından alınır ve iktidar kullanımı ve güçlerin dengelenmesi süreci bunlar arasında gerçekleşir. Genel eğilim olarak burjuva kamusu alanın ve mantığının değişmesi, dönüşmesi ve hatta giderek yıkılışını hazırlayan önemli bir süreç, kamusal alanın özel alan ile kaynaşması, burjuva kamu modeli olan özel alanın kamusal alandan kesinlikle ayrılması öngörüsünün çökmesi anlamına gelir.
Journal of Life Economics 2/2014
67
Öta yandan, Marx tarafından mülksüz kitlelerin, ekonomik mücadeleyi siyasal mücadeleye çevirmek için kamunun kapılarını zorladıkları saptanmıştır. Bunun uzantısı olarak, siyasal kamunun mülksüzlerce sahiplenilmesi devlet ile toplumun kaynaşmasına yol açmıştır. Kamusal alanın özel alanla kaynaşmasının paralelinde devlet ile toplumun karşılıklı olarak birbirlerinin içine girmesi sonucunda görece homojen olan kamusal topluluğun dayandığı temel de sarsılmıştır. Örgütlü özel çıkarların rekabeti de kamuya nüfuz etmiş ve orada tekil çıkarların rekabeti sergilenmeye başlamıştır (Habermas, 2012: 298-303).
Kamusallığın siyasal işlevine bakılırsa, aleniyet (açıklık, saydamlık) işlevinin dönüşüm geçirdiği görülür. Bunu yaratan temel gelişim, kamusallığın topografik ve yerel zeminini kaybetmesi ve özel alan ile “dünya kamusu/kamu oyu” ile belirgin olan sınırının ortadan kalkması ve saydamlığını yitirmesidir. Öyle ki, siyasal partilerin özel alandan kamu alanına sarkan dernekler, sivil toplum kuruluşları ve cemiyetlerin çıkarlarına aracılık yapmak zorunda kalmaları ve parçalanmaları gündeme gelmiştir. Bunun yansıması olarak parlamentolar da, kamusal tartışma mekanları ve organları olmaktan çok, birer gösteri heyeti olmaya evrilmişlerdir. Yani parlamentolar; siyasal erk ve organların, yani iktidardaki partilerin radyo, televizyon ve gazeteler aracılığıyla politikalarını halka sundukları ve savundukları, muhalefetin ise bu politikalara karşı çıkarak alternatif politikalarını geliştirdikleri “kamusal kürsü”ler haline geldiler. Reel uygulamada, asıl danışma ve tartışmaların parlamentoların genel kurulundan ziyade meclis komisyonlarına ve gruplarına kayması, parlamentonun kamusal danışma (istişare) işlevinin gerisine çekilmesi demektir. Tartışmalar sadece birer şov (gösteri) haline bürünüyor ve böylece açıklık ve saydamlıkla yapılması gereken kritik (olumlu-olumsuz eleştiri) niteliğini kaybediyor (Habermas, 2012: 335-339). Özünde bireysel ve özel şahısların oluşturduğu ve ilke olarak alındığı özellikler dışında çalışan (veya artık işlemeyen) kamusal toplulukların yerini artık örgütlü özel ş ahısların çıkarlarını güden bir kamusal topluluk almaktadır. “Bugünkü koşullarda… kamusallığın kanalları üzerinden ve örgütlerin devletle ve birbirleriyle alışverişi için yürürlüğe kon(ul)muş bir aleniyet temelinde kamusal bir iletişim sürecine etkili katılım sağlayabilecek yegane (özne) budur” (Habermas, 2012: 377). O zaman denilebilir ki, parlamentolar, özünde sosyal güce karşı yönelmiş olan fakat kendisi bir güç olarak kurulmuş bulunan bir kurum olmanın çelişkisiyle sakatlanmıştır. Buna karşılık olarak da, sosyal devlet anlayışı ve koşulları çerçevesinde işleyen kamusallık, bizzat kendisini, kendi kendini yaratacak bir güç niteliğine kavuşturmak; kendi kendini oluşturmak görevi ve pozisyonu taşımalıdır (Habermas, 2012: 374). Journal of Life Economics 2/2014
68
KAYNAKÇA AKŞ T, Elif Ekin, 2009, “Osmanlı mparatorluğu ve Türkiye’de Kamusallık Kavramının Dönüşümü ve Dışladıkları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64(1), 1-21. ARENDT, Hannah, 1994, nsanlık Durumu, (Çev. Bahadır Sina Şener), stanbul: letişim Yayınları. BECKER, Marvin, 1994, The Emergence of Civil Society in the Eighteenth Century, Bloomington: Indiana University Press; First Edition edition.
DACHEUX, Éric, 2012, “Kamusal Alan: Demokrasinin Anahtar Bir Kavramı”, Kamusal Alan , (Der. E. DACHEUX), Çev. Hüseyin Köse, stanbul: Ayrıntı Yayınları. FABRICANT, Salomon and LIPSEY, Robert E., 1952, The Trends of Government Activities
, NBER Books, New York, FLORIS, Bernard, 2012, “Kamusal Alan ve Ekonomik Alan”, Kamusal Alan (Der. E. Dacheux), Çev. Hüseyin Köse, stanbul: Ayrıntı Yayınları. GALBRAITH, Kenneth, 1952, American Capitalism, Boston: Houghton Mifflin. GOLDSCHEID, Rudolf, 1967, “A Sociological Approach to Problems of Public Finance”, Classics in The Theory of Public Finance, (Eds: R. Muscrave and A. Peacock), New York, Macmillan HABERMAS, Jürgen, 1997, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (Çev. Mithat Sancar ve Tanıl Bora), stanbul: letişim Yayınları HABERMAS, Jürgen, 2012, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (Çev. Mithat Sancar ve Tanıl Bora), stanbul: letişim Yayınları. ILLICH, Ivan, 2011, Şenlikli Toplum, (Çev. Ahmet Kot), stanbul: Ayrıntı Yayınları. KAHRAMAN, Hasan Bülent, KEYMAN, E. Fuat ve SARIBAY , Ali Yaşar, 1999, Katılımcı
stanbul: WALD. KARASU, Koray, 2009, “Yeni “Kamusal” Örgütler: Kamu Yararı Şirketleri”, Ankara
, 64(3), 117-147. LANDES, Joan B., 1988, Women and the Public Sphere in the Age of the French Revolution, Ithaca and London, Cornell University Press . LEFEBVRE, Henri, 2013, Kentsel Devrim, (Çev. Selim Sezer), stanbul: Sel Yayıncılık. MELTON, James Von Horn, 2011, Aydınlanma Avrupasında Kamunun Yükselişi, (Çev. F. B. Aydar), stanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi NAD R, Feridun, 2014, “Meyhane Halkın Parlamentosudur”, Birgün Gazetesi, 22 Haziran 2014.
NEOCLEOUS, Marc, 2013, Sivil Toplumu Yönetmek-Devlet ktidarı Kuramına Doğru, (Çev. Bahadır Ahıska), Nota Bene Yayınları / Politika Dizisi Journal of Life Economics 2/2014
69
NEOCLEOUS, Marc, 2014, Devleti Tahayyül Etmek, (Çev. Akın Sarı), Nota Bene Yayınları / Politika Dizisi RAWLS, John, 1996, Political Liberalism, New York: Columbia University Press. RAWLS, John, 2006, Halkların Yasası ve Kamusal Akıl Düşüncesinin Yeniden Ele Alınması, (Çev. Gül Evrin), stanbul: stanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. TASSIN, Étienne, 2012, “Ortak Alan mı Kamusal Alan mı? Topluluk ve Aleniyetin Karşıtlığı”, Kamusal Alan (Der. E. Dacheux), Çev. Hüseyin Köse, stanbul: Ayrıntı Yayınları. TEKEL , lhan, 1999, “Önsöz”, Katılımcı Demokrasi, Kamusal Alan ve Yerel Yönetim, (Editörler: Ali Yaşar Sarıbay, Hasan Bülent Kahraman, E. Fuat Keyman),
stanbul: Demokrasi Kitaplığı. Journal of Life Economics 2/2014
70
Yüklə 215,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|