Ceza Yönetmeliği’nin Geçmiş … Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154
139
olmasıdır
44
. Çolakoğlu açısından yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle
aynı zamanda ağırlaştırıcı hal uygulanmış, bu da teşebbüsün cezasını
arttırmıştır
45
.
Bu vakadaki para cezasının yüksekliği karşısında, incelemeyi başka
yönlere de teşmil etmek ilginç bazı sonuçları beraberinde getirmektedir. Mesela
incelememizde kapsam dışı tutulan yöneticiye ceza verilmesi konusunu ele
alalım. Kararda açık bir şekilde bazı teşebbüslerin ve yöneticilerinin kartelin
oluşumunda belirleyici etkisi olduğuna dair ifadeler yer almaktadır. Mesela
Çolakoğlu adlı teşebbüs yöneticilerinin Kanun ve Yönetmelik anlamında
kartelde belirleyici etki uyguladıklarını varsayalım. Bu durumda yönetici,
Kanun’un 16/4. maddesi ve Yönetmeliğin 8. maddesi çerçevesinde, teşebbüse
verilen cezanın %3’ü ila %5’i arasında bir para cezasına muhatap olacaktır.
Đlgili teşebbüse verilmesi gereken para cezasının 80 milyon TL olduğunu
dikkate alırsak, yöneticinin alacağı en az ceza miktarı 2.4 milyon TL olacaktır.
Tabiatıyla bu son derece enteresan bir sonuçtur. Zira karara göre, teşebbüsün
aldığı mevcut para cezası tutarı sadece 1.2 milyon TL’dir. Yani Yönetmeliğin
uygulandığı bir ihtimalde, sadece yöneticinin alacağı para cezası, ilgili
teşebbüsün aldığı mevcut para cezasının iki katı tutarına ulaşmaktadır. Şüphesiz
bu tutar, Kurul’un (olağan) toleranslı yaptırım politikasından da esnek
davrandığına işaret etmektedir.
44
Hemen belirtelim ki her iki teşebbüs açısından da baz ceza oranı üst sınırdan uygulandığı gibi,
kartele 5 yıldan daha fazla dahil olmaları nedeniyle ayrıca baz ceza oranı %100 arttırılmıştır.
45
Önemle belirtelim ki Çolakoğlu’na verilen para cezası Danıştay 13. Dairesi’nin 14.5.2008 gün,
E.2006/1113, K.2008/4207 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Danıştay’ın ilgili dairesi bu sonuca
varırken, yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle daha önce ceza verildiğini, ceza verilen
eylem için aynı zamanda ağırlaştırıcı hal uygulanmasının mümkün olmadığını gerekçe
göstermiştir.
Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154 Kerem Cem SANLI
140
5.2. Đkinci Kurgu
5.2.1.Mevcut Ceza ve Yönetmeliğe Göre Belirlenen Cezanın Mukayesesi
VII nolu Grafik
Çelik karteli, incelemeden sağlıklı sonuçlar çıkarılmasını önlediği için, II. kurgu,
bu kartelin dâhil edilmediği senaryoyu içermektedir. Yukarıdaki grafik, toplam
nihai ceza miktarının bileşenlerini göstermektedir. Burada toplam nihai para
cezası tutarı sadece 332 milyon TL’dir. Bu rakam, mevcut para cezasının
takriben 5-6 katına tekabül etmektedir. Baz ceza 175 milyon TL ve sürenin
neden olduğu ceza artışı miktarı ise 60 milyon TL’dir. Bu rakamlar, sürenin
etkisinin ilk kurguya göre azaldığına işaret etmektedir
46
. Đlk kurgu ile oluşan bu
farkın temel nedeni ise, Çelik kartelinde sürenin ceza miktarı üzerinde ciddi bir
etkisinin olmasıdır. Nitekim bu durum, Çelik kartelinin ortalamaları
değiştirdiğini açık bir şekilde teyit etmektedir. Yine grafikten çıkarılabilecek bir
başka sonuç, ağırlaştırıcı hallerin ceza miktarı üzerindeki etkisinin artmış
olmasıdır. Bu senaryoda ağırlaştırıcı haller, nihai para cezasının %35’lik
kısmına tekabül etmektedir. Buna karşılık hafifletici hallerin nispetinde bir fark
gözlenmemektedir.
46
Đlk kurguda baz ceza 382 milyon TL, süre ise 258 milyon TL tutarına ulaşıyordu. Bkz. IV nolu
Grafik.
19
II. Kurgu
175
19
332
60
116
61
Mevcut para
cezası (milyon
TL)
Baz
ceza
süre
Ağırlaştırıcı
unsurlar
Olası Para
Cezası
(milyon TL)
Hafifletici
unsurlar
Ceza Yönetmeliği’nin Geçmiş … Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154
141
5.2.2. Toplam Para Cezasının Kartellere Göre Dağılımı
VIII nolu Grafik
Bu grafik ise, II. kurguda para cezalarının kartellere göre dağılımını
vermektedir. Burada cezanın önemli kısmının Ege çimento karteline verildiği
görülmektedir. Bu karteldeki yüksek cezanın nedeni ise, baz cezanın üst sınırdan
takdir edilmesi, süre nedeniyle %50 artış yapılması ve ağırlaştırıcı hal olarak
tekerrürün uygulanmasıdır. Diğer kartellere göre fazla yer tutmakla birlikte,
Kurul, bu kartele taraf teşebbüslere ortalama %3 üzerinden ceza verdiği için,
Yönetmeliğe göre hesaplanan bu tutar oransal açıdan önemli bir sapmaya yol
açmamaktadır. Dolayısıyla II. kurguda vardığımız sonuç geçerliliğini
korumaktadır.
II. K urg u:
T oplam para cezasin in kartellere
g öre d agilim i
8 3
G a z e t e k a r t e li
N e v ş e h i r O t o b ü s
Y o n g a L e v h a I
Y t o n g k a r t e l i
Y o n g a L e v h a I I
Y e m e k Ç e k i k a r t e l i
S a k a r y a O t o b ü s K a r t e li
R o c h e - E c z a c ı b a ş ı k a r t e l i
r e f r a k t e r k a r t e li
M a y a K a r t e l i II I
K ö m ü r k a r t e l i
K o z m e t i k k a r t e l i
K o n y a O t o b ü s k a r t e li
k i r a z k a r t e l i
i l a ç k a r t e l i
e m a y e b o b i n k a r t e li
E g e H a z ı r b e t o n K a r t e l i
E g e Ç i m e n t o K a r t e l i
A lç ı K a r t e li
a k ü k a r t e l i
A k d e n i z ç i m e n t o k a r t e li