Microsoft Word Adilli Ayt?kin 869M. docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
haqqında xəbər verir, və bundan başqa onları öz qrupu, peşəsi və s. ilə ə laqələndirir. Bu xəbərlər moda iştirakçısının ideal “Mənliyinin” obrazını ifadə edir. Sosial-psixoloji tədqiqatın məlumatlarına əsasən müasir paltarın şəkillərini qiymətləndirmək tapşırığını alan 15-16 yaşlı 50 qız paltarı geyinən şəxs haqqında rabitə vasitəsi kimi sonuncunu təqdim etdi. Müəyyən paltarın yüksək dərəcədə qiymətləndirilməsi bu xəbərlərin subyektin ideal “Mənliyin” obrazı və ən əvvəl onun modalığı ilə əlaqədardır. “Modaların” yayilmasının, qavrayışının və mənimsənilməsi prosesinda bub “modaları” qəbul edən cəmiyyətlarin, qrupların, fərdiyyətlərin ona məxsus olan denotativ (“xarici”) dəyərlərinə uyğun olaraq onların reinterpretasiyasi baş verir. Beləliklə “moda” bir tərəfdən mənimsənilir, digər tərəfdən dərin sosial, mədəni və psixiki strukturlarından asılı olaraq modifikasiyalaşdırılır. Bu cür hadisə mədəni nümunələrinin yayılması üçün səciyyəvidir. Moda kommunikasiyası o dərəcədə spesifikdir, hansi dərəcədə moda sosial hadisəsi kimi spesifikdir. Moda kommunikasiyasının vacib xüsusiyyətləri – xəbərlərin çox vaxt baş verən xəbərlər (“moda”) mübadiləsidir və onların geniş, və bəzi vaxtlarda hüdudsuz qavrayışıdır. Modada mexanizmlər, üsullar və kommunikasiya kanalları yüksək dərəcədə digər işarəli-dayərli sistemlərlə uyğunlaşdırılır. Digər mədəni nümunələrə uyğun olaraq moda standartları və dəyərləri bilavasitə həm qarşılıqlı təsirlərində (nitq, işərələr, mimika və s.) əldə edilir, həm də müxtəlif şəxsiyyətlər arasında və
kütləvi kommunikasiyanın xüsusi vasitələrindən keçirilir: telefondanqəzetə və televizora qədar. Bütovlükdəkommunikasiya problemləri sosial elmlərində müxtalif tərəflərdən müzakirə edilirdi. Ona görə burada onları xüsusi qaydada tədqiq etmək ehtiyacı yoxdur. Təkçə qeyd edək ki, kommunikasiyanın psixoloji aspektləri təqlid etmə, təlqin etmə, psixiki yoluxma, empatiya sosial normaların və dəyərlərin interiorizasiyası məhfumlarında təsvir edilir. Şəxsiyyətlər arasında mövcud olan kommunikasiya “psixoloji normanın şərtidir” vəbu normanın həyata keçirilməsinə moda müəyyən ə manət qoyur. Moda kommunikasiyası fərdiyyətlərdə dəyərli kommunikasiyalarda 61
birliyin formalaşmasına səbəb olur. Kommunikasiyanın sosial-iqtisadi vəmədəni aspektləri əsasən mübadilə, təsir, sosial nəzarətin, raqabətin, əlaqələrin, akkulturasiya (mədəni mənimsəmə) və s. məhfumları ilə təsvir edilir Aydındır ki, sosial vəmodalı kommunikasiya müxtəlif “dəmir pərdələrinin”, mədəni izolyasiyasının, ksenofobiyanın, psixoloji özgələşməsi vəs. mövcud olması şaraitlərində mühüm dərəcədə çətinləşdirilib. Yuxarıda qeyd edilmiş amillər mədəniyyətin normal fəaliyyəti üçün maneələr törədir. Moda cəmiyyətlərin vəmədəniyyətlərin normal inkişafi üçün tələb edilən sosial vəmədəni ə laqələr üçün imkan yaratdığına görə, o müsbət sosial funksiyasnı həyata keçirdir. Bütün bunlarla yanaşı, artıq qeyd edildiyi kimi vacibdir ki, cəmiyyətdə modalı “xəbərləri” həm qəbul edilsin, həm də xaricə yayilsın. Müvəffəqiyyətlərin əldə edilməsi üçün dəb kommunikasiyası ikitarəfli və qarşılıqlı olmalıdır, mədəni nümunələrin sosial interiorizasiyası proseslərini onların eksteriorizasiya prosesləri ilə uygunlaşdırmaq lazımdır. Başqa sözlərlə rabitələrin “xaricdən “ “xaricə” hərəkətləri və ya “daxilə” və “içəridən” hərəkətində sosial sistemlər bir-birina yaxin hərəkət etməlidir. Bundan başqa vacibdir ki, mənimsənilən “modalar” cəmiyyətdə artıq mövcud olan fundamental dəyərlərlə harmonik dərəcədə uyğun olsun. Mənfi, antihuman “modaların” yolunda yaranan müəyyən maneələr mövcud ola bilər, əks tədqirdə kommunikasiya modanın funksiyasından disfunksiyaya çevrilə bilər. Bu cür “modalar” narkomaniya, terrorçuluq, militarizm, millətçilik və s. sosiomədəni sisteminin “girişlərində” bloklaşdırılmasına yönəldirilir. Y.Parandovskinin ifadəsinə görə “o yerdə, harada qapılar taybatay açıq olduqda külək toz və çirk gətirə bilər.” Lakin hal-hazırda ən vacib məsələ ondan ibaratdir ki, moda kommunikasiyasinın “girişində” və “çixişinda” mövcud olan institutların və insanların, yəni “dalandarların” funksiyasını yenidən müzakirə edilməsindən ibarətdir. Onları “olar ya olmaz”, “buraxmaq ya buraxmamaq” funksiyasını həyata keçirdən qalandarlar kimi müzakirə etmək lazım deyil. Onları mədəni dəyərlər mübadiləsini həyata keçirdən ağıllı, kompetentli vasitəçilər kimi müzakirə etmək lazimdır. “Biz hamişə fikirləşirik: qadağan edək ya qadğan etməyək? Və hələ də həll edirik, uyğunlaşdırırıq, sonra isə nə isə açırıq - moda keçir. Və bu uzun illər ərzində əldə
62
edilmiş inqilabi icazə artıq heç kimə lazım deyil. Bu vəziyyət SSRldə əsasən rəqs modalarıilə əlaqadar təsvir olunaraq 1950-1980 illərdə totalitar cəmiyyətlər uçün səciyyəvidir. Bütün dünyadan çin divarıilə ayirılmayan müasir cəmiyyət üçün gec daxil edilən modanın dəyəri (iqtisadi, sosial, mədəni) çox vaxt həddindən artıq yüksək olur. Bu cür vəziyyət cəmiyyətdə mədəni həyatın ümumi ritmindən gecikmək hissini yaradır. Moda kommunikasiyasının “girişində” bloklaşdırılmış, və ya vaxtında saxlanlmayan potensial modaların dəyəri daha yüksək ola bilər. Bu mədəniyyətin əsil şedevrləri, və onun daha da sadə nailiyyətləri ola bilər. Əksinə, bu cür “modaların” miivəffəqiyyətli hərəkəti beynalxalq miqyasda həm ixracçı ölkəyə yüksək iqtisadi effektini bəxş edir, həm da onun nüfuzunun yüksəldirilməsinə səbəb olur. Bu növlü həyata keçirilmiş və həyata keçirilməmiş imkanlarının nümunəsi kimi məşhur Rubik kubikinin tarixi xidmət edə bilər. Bu oyuncaq 1970-1980 illərində populyar idi. Kubik öz müəllifinə şərəf gətirdi və təbiidir ki, macar mədəniyyətinin nailiyyəti kimi müzakirə edilirdi. Macarıstan öz mümkün gəlirlərinin bir hissəsini xüsusən ona görə itirdi ki, marka patentləşdirilməyəcəkdi. Əgər butün dünyada kubiki yayan IdealToys Amerika şirkətinin fəaliyyəti olmasaydı, onun gələcəyi elə də xoşbəxt olmazdı. Kubikin ideyasi 1974 ildə yarandı. Onun ixtiratçısı – Budapeştdəki Ali tətbiqi incəsənət texnikumunun müəllimi E.Rubik əvvəlcədən bu kubiki tibbi-metodik vəsaiti kimi nəzərdə tutmuşdur. Iki ildən sonra ixtiratçı öz güvvəsi ilə ona nail oldu ki, onun kubikinin istehsalına sanaye kooperativlərinin biri başladı. 1977 ildə milad bayramında macar bazarında reklamsız yeni oyuncaq mövcud oldu. Kooperativ KONSUNEKS adlı Budapeşt xarici ticarət müəssisəsi ilə əlaqa yaratdı. 1979 ilin payızında Budapest beynalxalq yarmarkasında Macarıstanda populyarlığıqazanmış kubik alıcılarda mövcud olduğu məlumatlara əsasən “interpley-Ekspo” adlı sərgidə nümayiş etdirilmişdir. Kubik yarmarkada mükafat aldı. Bu kubiklə , onun satişına lisenziyanı əldə etmiş idealToys Amerika şirkətinin müəllifi maraqlandı. Lisenziya bu firmaya “Rubik’s Cube” adlı oyuncağın satış hüququnu təqdim edirdi (əvvəllar o sehrli kubik adlandırılır). Geniş reklam kampaniyasi başlandı. Nəticəda kubik 1980
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|