Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
112 qabiliyyətlərinin problemlərini əks etdirən dəyişənlər müəyyənləş- dirilmişdir. Əsərdə 1970-2002 illər ərzində borc kapitalları üzrə dünya bazarına daxil olmaq imkanına malik olan 47 ölkə üzrə mə- lumatlar istifadə edilmişdir. Borc böhranlarının yaranmasına təsir edən indikatorlar qismində aşağıdakı göstəricilərdən istifadə olun- muşdur: ödəmə qabiliyyətinin, satıınlma qabiliyyətinin, xarici bor- cun xidmətinin; ölkənin borc böhranı zamanı sabitliyini əks etdirən makroiqtisadi göstəricilər; büdcə və siyasi göstəricilər. Dövlət borcu ilə bağlı böhranın xüsusiyyətləri göstərilmişdir. Valyuta böhranından fərqli olaraq borc böhranı daha uzun müddət davam edir və onun nəticələri xeyli müddət ölkənin inkişafına təsir edir. Modeldə yalnız borc böhranının yaranmasının deyil, həmçi- nin ondan çıxışın proqnozlaşdırılması mümkünlüyü nəzərdə tutul- muşdur. Onlar müxtəlif dövrlər üçün yoxlanılaraq sabit nəticələr göstərmişlər. Borc böhranlarının proqnozlaşdırılmasının yüksək keyfiyyə- tini qeyd etmək lazımdır. Modellərin effektivliyinin artırılması üçün müəlliflər dövlətin büdcə problemlərini, kredit reytiqnlərini, dövlət istiqrazları üzrə spredləri qeydə almağı təklif etdilər. Borc, bank və valyuta böhranları arasında qarşılıqlı əlaqələrin öyrənilmə- si zəruriliyi qeyd olunmuşdur ki, bu onların daha dəqiq proqnoz- laşdırılmasına imkan verəcək. Bu baxımdan, valyuta böhranlarının proqnozlaşdırılması üzrə müxtəlif statistik modellərin tədqiqatı aparılmış M.Bussie- renin əsəri 99 xüsusilə qeyd olunmalıdır. Təhlil nəticəsində böh- ranların cəmi dörd mühüm indikatoru ayrılmışdır: • qısamüddətli borcun valyuta ehtiyatlarına nisbəti; • böhranların zəncirvarı reaksiyası; • özəl sektorun kreditləşməsinin artım templəri; • valyuta kursunun trendə nisbətən qalxması. 99 Bussiere M. Balance of payment crises in emerging markets. How early were the “early” warning signals? European central bank. Working Papers Series No 713. January, 2007. 113 Maraqlıdır ki, qeyd olunduğu kimi həmin indikatorlar maliyyə bazarının bütün iştirakçılarının vəziyyətini və xarici ş okların mövcudluğunu əks etdirir. ndikatorların davranışının zaman dinamikasının təhlili onların müxtəlif zaman intervallarında böhranın baş vermə ehtimalı haqqında işarə verməsini müəyyən etməyə imkan verdi. lk iki indikator qısamüddətli, qalan ikisi isə uzunmüddətlidir. Bu, ölkə qısamüddətli satılma qabiliyyətinlə problemlər yaşadığı və ya bazarlarda böhranlar dalğası yarandığı halda, yüksək sürətli reaksiyaya qarşı tələbləri müəyyən edir. Beləliklə, müəyyən olunmuşdur ki, maliyyə böhranlarının müəyyənləşdirilmiş indikatorları və maliyyə bazarının müxtəlif seqmentləri üçün tətbiq edilən erkən qarşısını alma modelləri birinci fəsildə müəyyən olunan, maliyyə bazarlarının qloballaşması şə raitində böhranların baş verməsi və yayılması səbəblərini və mexanizmlərini təsdiqləyirlər. Son on il ərzində valyuta və maliyyə böhranlarının qarşısının alınması üçün istifadə olunan üsulların sayı artmışdır. Onlardan ə sas hesab etdiyimiz bəzilərini müzakirə edək. Məlumdur ki, risklər haqqında məlumat yaxud proqnoz artıq qarşısını almadır. Onları təşkilatlar yaxud ayrı-ayrı alimlər təqdim edir. BVF, ÜDB, BMT, BHB kimi beynəlxalq təşkilatların, universitetlərin və özəl tədqiqat institutlarının nəşrləri böyük diqqətlə izlənilir. Tanınmış alimlərin əsərləri böhranların qarşısının alınması üçün görülən tədbirlərə mühüm təsir göstərə bilərlər. D.Stiqlitsin qloballaşmaya və dünya miqyasında neoliberal eksper- imentin yekun nəticələrinin qiymətləndirilməsinə həsr olunmuş ki- tabında 100 inkişaf edən ölkələrin iqtisadi siyasətinin formalaşması zamanı şablon tövsiyələrin istifadəsi nəticəsində yaranan beynəl- xalq təşkilatların problemləri və səhvləri göstərilir. Beynəlxalq ictimaiyyət və ölkələrin hökumətləri böhran hadisələrini azaltmaq və sabit iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün həmin tövsiyələri nə- zərə almalıdırlar. A.Kobyakov və M.Xazin ABŞ iqtisadiyyatının 100 Стиглиц Дж. Глобализация: тревожные тенденции. 114 inkişaf tendensiyalarını təhlil edərək Amerika dollarının ehtiyat valyutası kimi keyfiyyətlərinin kəskin pisləşməsini və dünya val- yuta sisteminin strukturunun dəyişməsini proqnozlaşdırırlar 101 . Proqnozların və əvvəlcədən deyilənlərin həyata keçməsi çətin ida- rə edilən ehtimal prosesidir. Proqnozun əsas məqsədi – böhranın qarşısının alınması üsullarının hazırlanması, təhlükənin dəf edil- məsinə hazırlığın gücləndirilməsi, qabaqlayıcı tədbirlərin görülmə- si. Xəbərdarlıqlara vaxtında və adekvat reaksiya verildikdə proq- nozda göstərilən müddətlər təxirə salına, nəticələrinin təsiri isə yüngülləşdirilə bilər. Məlumatlandırma K V, nəşrlər və konfranslarda edilən çıxışlar vasitəsilə ya məxfi surətdə həyata keçirilməklə risklərin təsirinə məruz qalan və ya böhranların qarşısının alınması üzrə tədbirlər görən məqsədli qruplar üçün yaxud ictimai surətdə həyata keçirilməklə dünya ictimaiyyəti, hökumətlər, iqtisadi subyektlər və digər maraqlı şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş olur. Böhranların qarşısının alınması üçün mühüm element döv- lətlərin və iqtisadi subyektlərin iqtisadiyyatının və maliyyəsinin vəziyyəti haqqında standartlaşdırılmış məlumatın vaxtında təqdim edilməsi və yayılması, yalnız statistik məlumatların deyil, həm- çinin qəbul edilən qərarların şəffaflığının təminatıdır. Geniş mənada, məlumat funksiyasına əlavə kimi, böhranların qarşısının alınması mexanizmi maliyyə bazarında böhranların yaranma ehti- malının və onların sosial-iqtisadi nəticələrinin azaldılması tədbir- lərini təklif etməlidir. Toplanmış təcrübənin təhlilini aparsaq dünya təcrübəsində istifadə olunan maliyyə bazarı böhranlarının qarşısının alınması üzrə aşağıdakı əsas tədbirləri ayıra bilərik: • şəffaflığın təminatı, maliyyə göstəriciləri və beynəlxalq təşkilatların, hökumət və korporasiyaların siyasəti haqqında məlu- matlandırma; 101 Кобяков А.Б., Хазин М.Л. Закат империи доллара и конец «pax americana». – М.: Вече, 2003. – s. 386. Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|