Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
99 təşkil edirdi. Türkiyədə hətta bank sektorunun 25%-nin öhdəliklərini öz üzərinə götürəcək yeni tənzimləyici orqan (BDDK) yaradıldı. Rusiyada bankların struktur yenilənməsinə sərf olan birbaşa maliyyə məsrəfləri 1998- ci ildə ÜDM-un 0,2%-ni təşkil etdiyi halda, 2009- ci ilin aprel ayına bu göstərici 21,7% təşkil etmişdi. 2007 – 2008 ci il böhranından sonra ABŞ höküməti bankların st- ruktur yenilənməsinə sərf etdiyi birbaşa maliyyə məsrəfləri ÜDM- un 38,7 %-ni təşkil edir, yəni rəqəmlə ifadə etsək- 5500 mlr. $. Av- rozonada isə, böhranın qarşısının alınması ilə əlaqədar məsrəflər ÜDM-un 23,4%-i həcminə çatmışdı (3285mlr. $), o cümlədən AFR hökümətinın antiböhran proqramının həcmi 500 mlr. Avro, Fran- sada 360 mlr. Avro, rlandiyada 400 mlr. Avro təşkil etmişdir. Son məlumatlara görə hazırki maliyyə böhranı nəticəsində dünya üzrə bankların məcmu itkiləri 700 mlrd dollardan çox təşkil edir, bunlardan yarıya qədəri Amerika banklarının payına düşür. Banklar bu məbləğin təxminən 50%-ni artıq yeni kapitalın cəlb olunması hesabına kompensasiya edə biliblər. Lakin BMF-nun son hesablamalarına görə bankların itkilərinin məbləği iki dəfədən də çox-1,6 trln. dollaradək arta bilər. Beləliklə, Qlobal maliyyə böhranı (2008) və postkrizis ssenarisinin inkişafı ardıcılıqla aşağıdakı kimi olmuşdur: 1. ABŞ ipoteka kreditləşmə sisteminin çöküşü; 2. kredit həcminin azaldılması və kredit xəttinin açılmasına ciddi nəzarət; 3. Fond indekslərinin aşağı doğru meyli; 4. büdcə defiçitlərinin artımı; 5. Real sektorda geriləmə; 6. işsizliyin güclənməsi; 7. istehlak xərclərinin azalması. Məlum olduğu kimi, dünya maliyyə böhranı Amerikanın daşınmaz əmlak bazarında möhtəkirlikdən başlanmışdır. Bundan başqa, törəmə maliyyə alətlərinin yaranma səbəblərindən biri risk- lərdən qorunmaq olsa da, onların spekulyativ məqsədlə istifadəsi sürətlə artdı. poteka “köpüyü” partlayaraq, bütün dünyada bank 100 sektorundakı böhrana təkan vermişdir ki, bu da öz növbəsində, dünyanın bütün dövlətlərinin iqtisadiyyatında real sektorda rese- siyya səbəb olmuşdur. Bütün bunlar maliyyə bazarlarında güvən amilinin itməsinə və panikanın yayılmasına gətirib çıxardı. Ameri- kanın bank sistemində başlayan böhran sürətlə dünyanın inkişaf et- miş və inkişaf etməkdə olan ölkələrinə yayıdı. Beləliklə, 2007-2008-ci illərdə başlanan və indiyədək davam edən qlobal maliyyə böhranını 4 mərhələyə bölmək olar: 1. Anglo-sakson maliyyə böhranı (2007-ci ilin yaz ayından 2008- ci ilin mart ayınadək). Qlobal böhranının ilk mərkəzi ABŞ ipoteka bazarında problemlərin yaranması ilə meydana çıxdı və ABŞ-ın ən iri ipoteka Bankının “Bear Stearns” qurtarılmasına yö- nəlik başlanan əməliyyat oldu. 2. Hüdudçəkmə və ya sərhədçəkmə (decoupling, mart-avqust 2008-ci il). Böhran bütünlüklə iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkə- lərə yayıldı, ancaq bununla yanaşı ümid bağlamaqda idi ki, böhran inkişaf etməkdə olan ölkələrə təsir etməyəcək və nəticədə onların dinamik iqtisadi inkişafı burulğan içində olan ölkələrin xilas edil- məsində əsas katalizator olacaqdır. 3. Kredit daralma əməliyyatı (de-leveraging, sentyabr-noyabr 2008-ci il). Qlobal böhranın inkişaf etməkdə olan ölkələrə bulaş- ması və inkişaf etmiş ölkələrdə resesiyanın başlanması haqqında rəsmilərin etirafları. Dünyanın bir çox ölkələrində bank sisteminin kollaps təhlükəsinin başlanğıcı. 4. Emissionla vurulmaq və ya doldurmaq (quantitative ea- sing, noyabr 2008-ci ilin sonundan indiyədək olan müddətə). Dün- ya ökələrinin əksər hökumətləri istehsalat kollapsına yol vermə- mək üçün monetar və fiksal xarakterli çox çesidli tədbirlər paketi hazırladı və məqsəd ilk növbədə, pul təklifini artırmaqla tələbi stu- mallaşdırmaqdır 78 . Qlobal maliyyə böhranı (2008) və postkrizis ssenarisinin in- kişafı ardıcılıqla aşağıdakı kimi olmuşdur: ABŞ ipoteka kredit-ləş- mə sisteminin çöküşü; kredit həcminin azaldılması və kredit xət- 78 E.T. Qaydar. Финансовый кризис: в России и в Мире. M., Prospekt, 2009. 101 tinin açılmasına ciddi nəzarət; fond indekslərinin aşağı doğru meyli; büdcə defisitlərinin artımı; real sektorda geriləmə; işsizliyin güclənməsi; istehlak xərclərinin azalması. Beləliklə, bundan öncə iqtisadiyyatı xəstələnmiş ölkələrə re- sept hazırlayan ABŞ və Avropa Birliyi kimi ölkələr “maliyyə dok- torları” özləri xəstələnmişlər və ilk növbədə onların təcili müalicə- yə ehtiyacı vardır. Qlobal maliyyə böhranın Azərbaycan iqtisadiyyatına təsir etmiş və əsas təsir kanalları aşağıdakı kimi olmuşdur: 1. Neft və digər yanacaq ixrac məhsullarının qiymətinin dünya bazarında azalması. xracın 90%-dən, büdcə gəlirlərinin isə 60%-dən çoxu neft sektoru hesabına formalaşır. (AR MB hesabla- malarına görə, neftin qiymətinin hər 1% azalması qeyri-neft ÜDM- ni 0.13% azaldır, büdcə xərclərinin hər 1% azalması isə ÜDM-i 0.3% azaldır). 2.Beynəlxalq maliyyə bazarında likvidlik çatışmamazlığı və ya banklararası kredit böhranı nəticəsində xarici maliyyə mənbələ- rinə çıxış imkanlarının məhdud vəziyyətə düşməsi. 3. Pul baratlarının azalması (təkcə Rusiyadan ötən il 930 mln. dollar gəlib).Baratların azalması istehlak fəallığına mənfi təsir edir (baratların hər 1% azalması qeyri-neft ÜDM-in 0.06% azal- ması effektini verir). 4. ABŞ və AB ölkələrində resessiya. Qlobal tələbin azalması nəticəsində (əsasən, ABŞ və AB ölkələrində resessiya)qeyri-xam- mal Ixracı azalmaqdadır (ixracın azalması qeyri-neft sənayesində artıma mənfi təsir göstərir) 79 . Qlobal maliyyə böhranının təsiri Azərbaycan maliyyə siste- minə daha çox psixoloji xarakterli olmuş və maliyyə institutlarını inkişaf strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə sövq etmişdir. Ə lverişsiz xarici mühitə baxmayaraq Azərbaycan bank sistemi reallaşan risklərə davamlılıq nümayiş etmişdir. 79 З.В.Зейналов. Антикризисная политика в банковской сфере: Турция, Российская Федерация и Азербайджана (сравнительный анализ) // Эконо- мика и управление. - 2010. - № 9. c.3 – 25. Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|