Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
109 nin və gizli əlaqələrin mövcudluğunun ətraflı təsvirinin olmama- sından ibarətdir. Modelin yaradılmasının xüsusiyyətləri göstəril- məyib. Modelin proqnozlaşdırılması keyfiyyətinin yoxlanılması böhrandan əvvəlki aylarda seçilmiş üç ölkə üçün böhranın yaran- ma ehtimalının böyük həcmini (80%) göstərmişdir. Bizim fikri- mizcə, nəticə yüksək olduğundan bu yanaşmanın daha diqqətli təd- qiqi tələb olunur. Vlaarın əsərində 92 erkən qarşısını alma modelinin yaradılma- sının bir neçə xüsusiyyəti təhlil edilmişdir. Proqnozlaşdırma üçün Kaminskinin əsərində olduğu kimi diskret indeksinin əvəzində fasiləsiz böhran indeksi istifadə olunur. Müəyyənləşdirilmişdir ki, inflyasiya, valyuta kursunun qəsdən artırılması və rəsmi valyuta ehtiyatlarının tükənməsi zəifliyi müəyyən edən daha əhəmiyyətli dəyişənlərdir. Müəyyən olunmuşdur ki, kursun və ehtiyatların dəyişməsinin güclü dinamikası və onların dəyişmələrinin dia- pazonu gözlənilən zəifliyin mühüm göstəriciləridir. Valyuta kurs- larının regional dəyişmələri həmçinin zəifliyə təsir edirlər və böh- ranların yayılmasının zəncirvarı reaksiyası ehtimalını göstərirlər. Modelin testləri göstərdilər ki, o, səkkiz böhrandan yeddisini proqnozlaşdıra bilər; sakit dövrlərin üç də bir hissəsində model yanlış siqnallar verirdi. Proqnozun yaxşı nəticələri müəllifin təklif etdiyi modelə diqqəti əsaslandırırlar. Burkartın və Koudertin əsərində 93 valyuta böhranlarının tədqiqi üçün Fişerin diskriminant təhlilindən istifadə olunmuşdur, həmin təhlil dəyişənlərin vəziyyətlərə görə təsnifləndirilməsi üçün tətbiq edilir, sonradan isə onların qiymətləri vəziyyətlərin proqnozlaş- dırılmasında istifadə olunur. Seçib ayırma iki vəziyyət üçün nəzərdə tutulub: bir “böhran”, bundan əvvəl dörd kvartal gəlir, digəri “böhransız” – bütün qalan dövrlər. Böhranların yayılmasının regional 92 Vlaar P. “Currency Crises Models for Emerging Markets”, De Nederlandsche Bank Staff Report No 45, 2000. – November. 93 Burkart O. and Coudert V. “Leading Indicators of Currency Crises in Emerging Economics”, Notes D'Etudes et de Recherche, Banque de France, March, 2000. 110 zəncirvarı reaksiyasının standart makroiqtisadi göstəriciləri və indikatorları istifadə olunmuşdur. Model yaxşı nəticələr göstərmişdir: beş böhrandan dördü haqqında qabaqcadan doğru xəbər verilmişdir. S.Qoşun və A.Qoşun əsərində 94 ÜDM mühüm dərəcədə aşa- ğ ı düşməsinə səbəb olan dərin valyuta böhranları tədqiq olunmuş- dur. Beş makroiqtisadi dəyişənlərdən və korporativ borc almaların iki göstəricilərindən ibarət indikatorlar dəsti institusional mühitin keyfiyyət göstəriciləri ilə tamamlanmışdır: onların bir qismi qa- nunvericilik mühitini, digəri isə səhmdarların, kreditorların hüquq- larının qorunmasını xarakterizə edir. Keyfiyyət göstəricilərinin öl- kələrin zəifliyinə təsiri binar rekursiv ağacın metodologiyası əsa- sında qiymətləndirilmişdir. Bu həmin modeli statistik modeldən mühüm dərəcədə fərqləndirir. Valyuta, bank və borc böhranlarının öyrənilməsinə həsr olunmuş ilk elmi işlərdən biri Houkins və Klau 95 tərəfindən nəşr etdirilmişdir; bu iş BHB-nın himayəsi altında aparılmışdır. Sektor- ların hər biri – valyuta, bank və borc – üçün əhəmiyyətli dəyişənlər müəyyənləşdirilmiş və zəiflik indeksləri yaradılmışdır. Sonra on- ların əsasında valyuta kursuna təzyiq indeksinin müəyyənləşdiril- məsi üçün reqress tənlik tərtib olunmuşdur. Dəyişən kəmiyyətlər 1 addım irəliləmə ilə -2-dən +2 kimi beş qiymətlə ifadə olunan diskret kəmiyyətlərə dəyişirdilər. Müəyyən çəkilərlə nəzərə alınan göstərilən dəyişənlərin cəmi olan funksiya -10-dan +10 kimi disk- ret qiymətlərlə ifadə olunurdu. Oxşar prosedur valyuta kursunun, ehtiyatların və faiz dərəcəsinin dəyişikliklərindən ibarət olan ehti- kar təzyiqi indeksi üçün keçirilmişdir. Faktiki olaraq bu metodika Kaminskinin əsərində təklif edilən yanaşmanın modifikasiyası ol- muşdur. Həmin metodikanın yaxşı cəhətlərindən biri Kaminskinin ə sərində təsvir edilmiş ikipilləli diskretizasiyadan fərqli olaraq mə- 94 Ghosh S. and Ghosh A. Structural Vulnerabilities and Currency Crises. International Monetary Fund Working Paper: WP/02/9, January 2002. 95 Hawkins J. and Klau M. Measuring potential vulnerabilities in emerging market economics. Working Papers No. 91, BIS, 2000. 111 lumatı daha tam nəzərə alan beşpilləli diskretizasiyadır. Zəiflik in- dekslərinin və valyutaya edilən təzyiqin hesablanması üzrə kifayət qədər sadə və şəffaf metodika ölkələrin zəifliyinin müəyyənləşdiril- məsində ilk addım kimi istifadə edilmişdir. Təklif olunan model BHB-da yoxlanılmış ilk erkən qarşısını alma modellərindən biridir. BVF-nun dünya maliyyə sabitliyi haqqında məruzəsində 96 valyuta böhranlarının erkən qarşısının alınması modellərinin istifa- də təcrübəsinin təhlili əsasında həmin modellərin çox tərəfli nə- zarət vasitələrindən biri kimi əhəmiyyəti qeyd olunmuşdur. Model- lərin təkmilləşdirilməsi böhran hadisələrini əks etdirən maliyyə ba- zarının bütün sektorlarının indikatorlarının qeydə alınması əsasın- da həyata keçiriləcək. Büdcə-vergi göstəricilərinin qeydə alınması həmçinin modellərin inkişafına öz töhfəsini verə bilər. BVF-nun işində 97 əsasında valyuta, bank və borc böhranlarının proqnozlaş- dırılması modellərinin qurulduğu həmin göstəricilərin əhəmiyyəti- nin təhlili aparılmışdır. Müəyyənləşdirilmişdir ki, müəyyən şərait- də bu maliyyə böhranlarının proqnozlaşdırmasının dəqiqliyini ar- tırmağa imkan verir. 2003-cü ildə BVF-da borc böhranlarının erkən qarşısının alınması modellərinə həsr edilmiş əsər dərc etdirilmişdir. Manasse və digər müəlliflər 98 suveren (müstəqil) borc böhranlarının proq- nozlaşdırılması mümkünlüyünü tədqiq edirdilər. Böhranın müəy- yənləşdirilməsi Standard & Poor`s reytinq agentliyi ilə təklif olu- nan defoltun meyarlarına uyğun gəlir. Reqress modelinin və binar rekursiv ağac modelinin köməyilə borc böhranlarının yaranmasını bir il öncədən proqnozlaşdırmağa imkan verən ödəmə və satılma 96 “Early Warning System Models: The Next Steps Forward”, in Global Finan- cial Stability Report. – Washington: International Monetary Fund, 2002. – March. – S. 48-64. 97 Hemming R., Kell M., Schimmelpfennig A. Fiscal vulnerability and financial crises in emerging market economics. Occasional paper 218, IMF, Washington DC, 2003. – S. 124. 98 Manasse P., Roubini N. and Schimmelpfennig A. Predicting Sovereign Debt Crises. WP /03/221 – Washington: International Monetary Fund, 2003. Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|