Microsoft Word antibohran-vidadi

 
210
edilən  mal  və  xidmətlərin  qiymətlərinin  ümumi  səviyyəsinin 
dəyişməsini  xarakterizə  edən  indeksdir.  Buraya  bütün  zəruri 
tələbat  malları  (ərzaq  və  qeyri-ərzaq)  və  xidmətləri  daxil  edilir. 
Hər bir mal və xidmətin bu indeks əsasında formalaşan səbətdə öz 
xüsusi çəkisi vardır və ayrı-ayrı komponentlərin qiymət dəyişməsi 
bu  çəkilərə  uyğun  olaraq  yekun  indeksin  formalaşmasında  iştirak 
edir.  İstehlak  Qiymətləri  İndeksi  Dövlət  Statistika  Komitəsi 
tərəfindən hesablanır. 
Kredit  -  Bağlanmış  müqaviləyə  uyğun  olaraq  qaytarılmaq, 
müəyyən  müddətə  (müddətin  uzadılması  hüququ  ilə)  və  faizlər 
(komisyon haqları) ödənilmək şərti ilə, təminatla və ya təminatsız 
borc verilən pul vəsaitidir. 
Kredit  xətti  -  Bankın,  yaxud  digər  kredit  institutunun  borc 
alan  subyekt  qarşısında  kredit  vəsaitini  təqdim  etməklə  bağlı 
öhdəliyi,  yaxud  bu  öhdəliyin  hüquqi  rəsmiləşdirilməsidir.  Bu 
zaman  kredit  vəsaiti  bir  dəfəlik  deyil,  hisssə-hissə  təqdim  olunur 
və  borc  alan  subyektin  bütün  müqavilə  şərtlərinə  əməl  etdiyi 
təqdirdə  kreditor  kredit  məbləğinin  növbəti  hissəsinin  təqdim 
edilməsi ilə bağlı öhdəlik daşıyır. 
Likvid  aktiv  -  Ehtiyac  yarandığı  zaman  sərbəst  və  rahat 
şə
kildə nağd pul vəsaitinə çevrilən, reallaşdırıla bilən vəsait, aktiv. 
Pul özlüyündə likvid aktiv he sab olunur.  
Likvid  qiymətli  kağızlar  -1)  İnvestor  tərəfindən  sahibi 
olduğu  qiymətli  kağızları  (səhmləri,  istiqrazları  və  s.)  əldə 
etdiyindən  daha  yüksək  dəyərə,  yəni  mənfəət  əldə  etməklə 
reallaşdıra  bilmə  qabiliyyəti.  Başqa  sözlə,  qiymətlikağızların 
likvidliyi onlara bazar tələbinin yüksək olmasını ifadə edir; 2) istə-
nilən  növ  qiymətli  kağızın  nağd  pul  vəsaitinə  çevrilə  bilinməsi 
imkanları,  qabiliyyəti.  Bu  zaman  gəlirliyin  təmin  olunması  şərti 
tələb olunmur. 
Maliyyə  fəaliyyəti  -  bankın  borc  vəsaitləri  və  kapitalının 
məbləğində  və  tərkibində  olan  dəyişikliklərə  gətirib  çıxaran 
fəaliyyətidir. 

---

 
211
Mərkəzi  Bankın  uçot  dərəcəsi  "faiz  dərəcələri  dəhlizi"nin 
bir parametri kimi çıxış edir. Faiz dərəcələri dəhlizinin parametrlə-
ri iki aydan bir ölkədəki makroiqtisadi durum və Mərkəzi Bankın 
inflyasiya hədəfi əsas götürülərək müəyyən olunur. 
Maliyyə Proqramlaşması - Maliyyə proqramı makroiqtisa-
di  məqsədlərə  nail  olmaq  üçün  əlaqələndirilmiş  iqtisadi  siyasət 
tədbirlər planı olub, makroiqtisadi siyasəti proqramlaşdıran və iqti-
sadiyyatın  bütün  sektorları  üzrə  inkişaf  parametrlərini  bir-biri  ilə 
uzlaşdıran  hesablama  modelidir.  Başqa  sözlə,  maliyyə  proqramı 
makroiqtisadi məqsədlərdən asılı olaraq müxtəlif siyasət simulya-
siyaları aparmağa imkan verən bir çərçivədir. Bu çərçivə iqtisadiy-
yatın  sektorları  (real  sektor,  xarici  sektor,  fiskal  sektor,  monetar 
sektor) arasındakı qarşılıqlı asılılıqlar maksimum nəzərə alınmaqla 
formalaşdırılmışdır. 
Məcburi  ehtiyatlar  -  Müəyyən  edilmiş  normalara  uyğun 
olaraq bankların depozit öhdəliklərinə görə Mərkəzi Bankda məc-
buri  qaydada  saxlamalı  olduqları  vəsait.  M.E.  dolayı  pul  siyasəti 
aləti  olmaqla  pul  kütləsinin  və  bank  sisteminin  likvidliyinin  tən-
zimləməsi məqsədilə tətbiq edilir. 
Mərkəzi  Bankın  müstəqilliyi  -  Mərkəzi  Bankın  əsas 
məqsədinə  nail  olmaq  üçün  fəaliyyətinin  hər  hansı  bir  kənar 
müdaxilədən qorunmasıdır. "Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi 
Bankı  Azərbaycan  Respublikasın  ın  qanunu"nun  6-cı  maddəsinə 
görə "Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə 
müəyyən  edilmiş  funksiya  və  səlahiyyətlərini  həyata  keçirərkən 
Mərkəzi  Bank  müstəqildir  və  bu  zaman  hər  hansı  dövlət 
hakimiyyəti  və  yerli  özünüidarəetmə  orqanları,  fiziki  və  hüquqi 
şə
xslər onun fəaliyyətinə hər hansı bir səbəbdən bilavasitə, yaxud 
dolayı  yolla  məhdudiyyət  qoya  bilməz,  qanuna  zidd  təsir  və 
müdaxilə edə bilməz. 
Mərkəzi  Bankın  notları  -  Mərkəzi  Bank  tərəfindən  bir 
ilədək  müddətinə  buraxılan  adlı  sənədsiz  dövlət  güzəştli  qiymətli 
kağızlarıdır.  Qısamüddətli  notlar  dövriyyədə  olan  pül  kütləsinin 
tənzimlənməsi üçün nəzərdə tutulmuş pul siyasəti vasitəsidir. 

---

 
212
Monetar  şərait  indeksi  -  Monetar  şərait  indeksi  pul 
siyasətinin əməliyyat hədəflərində orta çəkili dəyişməni ifadə edir. 
Ə
məliyyat hədəfləri kimi bir qayda olaraq qısamüddətli faiz dərə-
cəsi və məzənnə götürülür. MŞİ aşağıdakı düstur vasitəsilə qiymət-
ləndirilir: Burada, və – müvafiq olaraq, hesabat və baza dövründə 
real faiz dərəcəsi; və – müvafiq olaraq, hesabat və baza dövründə 
mübadilə  məzənnəsi;  və  –  müvafiq  olaraq,  real  faiz  dərəcəsi  və 
valyuta məzənnəsi üzrə normallaşdırılmış xüsusi çəkidir. 
Monetizasiya  -  İqtisadiyyatın  pulla  təminatı  səviyyəsini 
xarakterizə  edən  göstəriciləri  özündə  ehtiva  edir.  Məsələn,  pul 
kütləsinin  ÜDM-də  xüsusi  çəkisi  iqtisadiyyatın  monetizasiya 
səviyyəsinin göstəricisidir. 
Nominal  effektiv  məzənnə  -  (NEM)  indeksi  Əsas  iqtisadi 
tərəfdaş ölkələrin valyutalarına nəzərən manatın ikitərəfli nominal 
məzənnələrinin dəyişiminin çəkili ortasını əks etdirir. 
Pul  aqreqatları  -  Bir-biri  ilə  likvidlik  səviyyəsinə  görə, 
başqa sözlə nağd pul vəsaitinə daha tez çevrilə bilmə imkanlarına 
görə  fərqlənən  pul  vəsaitlərinin  növləri,  ölkədə  pul  kütləsinin 
struktur göstəriciləridir. Müxtəlif ölkələrdə pul aqreqatları və onla-
rın  tərkibi  fərqlənir.  AR-da  M0,  M1,  M2  və  M3  aqreqatlarından 
istifadə  olunur:  M0=ödəniş  vəsaiti  kimi  ani  istifadə  olunan  pul 
kütləsinin ən likvid hissəsi. Dövriyyədə olan banknot və sikkələr. 
M1=M0+tələb  olunanadək  əmanət  və  depozitlər;  M2=M1+ 
müddətli əmanət və depozitlər; M3=M2+sərbəst dönərli valyutada 
ə
manət və depozitlər. 
Pul  bazası-  Pul  kütləsinin  Mərkəzi  Bank  tərəfindən  qısa 
müddət ərzində dəyişdirilə bilən hissəsi nəzərdə tutulur. Pul baza-
sının  tərkibinə  dövriyyədə  olan  nağd  pul  və  bank  ehtiyatları 
(kommersiya  banklarının  Mərkəzi  Bankdakı  müxbir  hesablarının 
qalıqları) daxildir. 
Pul kütləsi- Pul kütləsi dövriyyədə olan nağd və qeyri-nağd 
ödəniş vasitələrinin məcmusudur. Maliyyə bazarları inkişaf etdikcə 
pul  kütləsinə  daxil  edilən  aktivlərin  sayı  artır.  Müasir  dövrdə 
likvidliyin  müəyyən  minimal  həddini  özündə  təcəssüm  etdirən 

---