Microsoft Word antibohran-vidadi

 
213
maliyyə aktivləri pul kütləsinə daxil edilir. Likvidlik prinsipindən 
ə
lavə  adətən  pul  kütləsinə  maliyyə  aktivlərinin  elə  bir  qrupu  aid 
edilir ki, o pul siyasətinin hədəfi olmağa yararlı olsun. Azərbaycan 
praktikasında  pul  kütləsinin  3  növü  fərqləndirilir:  a)  dar  mənada 
pul  kütləsi  (M1),  b)  manatla  geniş  mənada  pul  kütləsi  (M2),  c) 
geniş mənada pul kütləsi (M3).  
Pul icmalı - Ölkənin maliyyə sektoru ilə digər sektorlar ara-
sında  olan  pul  münasibətlərini  əks  etdirən  göstəricilər  sistemidir. 
Pul  icmalı  ölkənin  Mərkəzi  Bankının  və  kommersiya  banklarının 
analitik  balanslarının  birləşdirilməsi  əsasında  formalaşır.  Analitik 
balanslar ölkənin Mərkəzi Bankının aylıq mühasibat balansının və 
kredit  təşkilatlarının  icmal  mühasibat  balansının  göstəricilərinin 
analitik qruplaşdırılması vasitəsilə hesablanır. 
Pul  kütləsinin  hədəflənməsi  -Mərkəzi  Bank  tərəfindən  pul 
kütləsinin  həcminin  tənzimlənməsini  nəzərdə  tutan  pul  siyasəti 
rejimidir.  Bu  zaman  Mərkəzi  Bankın  fəaliyyəti  pul  kütləsinin 
dəyişimi üzrə hədəfə nail olunmasına yönəldilir. 
Pul  multiplikatoru  -  İqtisadiyyatın,  xüsusilə  də  bank 
sisteminin  pul  yaratmaq  qabiliyyətini  xarakterizə  edir  və  geniş 
mənada  pul  kütləsinin  (M2)  manatla  pul  bazasına  nisbəti  kimi 
hesablanır. 
Pul siyasəti - Pul siyasəti əsasən qiymətlərin sabitliyinin tə-
min edilməsi məqsədilə həyata keçirilən tədbirlər sistemidir. Mər-
kəzi Bank valyuta məzənnəsi, pul kütləsi və faiz dərəcələrini tən-
zimləmək vasitəsilə inflyasiya proseslərinə təsir göstərir. Azərbay-
canda  pul  siyasəti  Mərkəzi  Bank  tərəfindən  həyata  keçirilir  və 
onun son məqsədi öz səlahiyyətləri çərçivəsində qiymətlərin sabit-
liyini təmin etməkdən ibarətdir. 
Pul  siyasəti  alətləri  -  Mərkəzi  Bankın  qarşısına  qoyduğu 
hədəflərə nail olmaq üçün istifadə etdiyi iqtisadi dəyişənlərdir. Pul 
siyasəti alətləri birbaşa və dolayı alətlərə bölünür. Birbaşa alətlərə 
missal olaraq faiz dərəcələri üzərində nəzarət, kreditləşmə dəhlizi, 
birbaşa  və  ya  məqsədli  kreditlərin  verilməsini  göstərmək  olar. 
Dolayı  alətlərə  misal  olaraq  açıq  bazar  əməliyyatlarını  göstərmək 

---

 
214
olar. Pul siyasəti alətlərinin avtonomiyası Mərkəzi Bankın qarşıya 
qoyulmuş  məqsədlərə  nail  olması  üçün  pul  siyasəti  alətlərini  sər-
bəst şəkildə seçməsidir. Yəni kənar orqanlar pul siyasəti alətlərinin 
tətbiqində Mərkəzi Bankın işinə müdaxilə etməməlidirlər.  
Pul  Siyasəti  Rejimi  -  Son  və  aralıq  hədəfləri  arasındakı 
kombinasiyadan, həyata keçirilməsi mexanizmlərindən asılı olaraq 
təsnifləşdirilən pul siyasəti formalarıdır. Pul Siyasəti Rejimləri bir 
çox  hallarda  əsas  hədəfə  nail  olmaq  üçün  aralıq  və  son  hədəflər 
üzrə  dəqiq  və  ya  orientir  kəmiyyət  göstəriciləri,  pul  siyasəti 
çərçivəsində həyata keçirilməsi planlaşdırılan tədbirlər sistemi əks 
etdirilir.  Pul  siyasətinin  pul  kütləsinin  hədəflənməsi,  məzənnənin 
hədəflənməsi,  inflyasiyanın  birbaşa  hədəflənməsi  kimi  rejimləri 
bir-birindən fərqləndirilir. 
Pul  siyasətinin  transmissiyası  -  Mərkəzi  Bank  tərəfindən 
qəbul  edilən  pul  siyasəti  qərarlarının  iqtisadiyyata  ötürülməsini 
prosesidir.  Müasir  dövrdə  pul  siyasətinin  faiz  dərəcələri, 
kreditlərin  verilməsi,  valyuta  məzənnəsi,  inflyasiya  gözləntiləri 
kimi  transmissiya  kanalları  mövcuddur.  Pul  siyasəti  qərarları  real 
iqtisadiyyata  bu  kanallar  vasitəsilə  dərhal  deyil,  müəyyən  zaman 
intervalından (laqdan) sonra təsir göstərir. 
Pulun  dövretmə  sürəti  -  Nağd  və  nağdsız  pul  nişanlarının 
hərəkətinin intensivliyini xarakterizə edən göstərici.   
Prudensial-  bankın  təhlükəsiz  fəaliyyətinin  təmin  edilməsi-
nə  istiqamətlənmiş  normativlərə,  qaydalara,  tələblərə  və  göstəriş-
lərə əsaslanmış düşünülmüş davranış, idarəetmə və nəzarət üsulu-
dur.  
Real  effektiv  məzənnə  -  (REM)  indeksi.  Manatın  ticarət 
partnyoru  olan  ölkələrin  valyutalarına  nəzərən  ikitərəfli  nominal 
məzənnələrinin  dəyişiminin  ticarət  xüsusi  çəkiləri  və  həmin 
ölkələrdə inflyasiya nəzərə alınmaqla həndəsi ortasını əks etdirir. 
REPO  -  Mərkəzi  Bank  (və  ya  bir  kommersiya  bankı) 
tərəfindən  qiymətli  kağızların  digər  banka  sonradan  geri  almaq 
şə
rti ilə satışıdır. 

---

 
215
Revalvasiya Milli valyutanın məzənnəsinin xarici valyutaya 
nəzərən bahalaşması prosesidir. 
Risklərin  idarə  edilməsi  prosesi  –  bankın  məruz  qala 
biləcəyi  riskin  müəyyənləşdirilməsi,  ölçülməsi,  təhlili,  idarə 
edilməsi, monitorinqi və hesabatlığını əhatə edən prosesdir. 
Risk  faktoru  –  bank  daxili  və  bankdankənar,  əvvəllər 
müşahidə  olunmuş  və  ya  bankın  fəaliyyətinə  potensial  təsir  edə 
biləcək, ölçülə bilən risklər üzrə faktorlardır. 
Risk  –  bankın  mənfəətinə  və  kapitalına  təsir  edən  göz-
lənilməz zərərin baş verməsi ehtimalıdır.  
Risklərin idarə edilməsi prosesi – bankın məruz qala bilə-
cəyi riskin müəyyənləşdirilməsi, ölçülməsi, təhlili, idarə edilməsi, 
monitorinqi və hesabatlığını əhatə edən prosesdir. 
Kredit  riski  –  borcalanın  banka  olan  borcunun  tam  və  ya 
qismən ödənilməməsi riskidir. 
Bazar  riski  –  bazarda  baş  verən  dəyişikliklərin  nəticəsində 
bankın  məruz  qala  biləcəyi  riskdir.  Bu  dəyişikliklərə  faiz  də-
rəcələri, valyuta məzənnələrinin, qiymətli kağızların dəyəri, habelə 
makro iqtisadi göstəricilərdə baş verən dəyişikliklər aid edilir.  
Ə
məliyyat  riski  –  qeyri-adekvat  və  ya  uğursuzluqla 
nəticələnmiş  daxili  proseslərdən,  insanlardan  və  ya  sistemlərdən, 
yaxud  bankdan  kənar  hadisələrin  baş  verməsindən  yarana  biləcək 
zərərdir.  Əməliyyat  riskinin  aşağıdakı  alt  kateqoriyaları 
mövcuddur:    insan  resursu  riski;  texnoloji  risk;  proses  riski; 
təşkilati risk; kənar risklər. 
Reputasiya  riski  –  bank  haqqında  mənfi  ictimai  fikirin 
yaranması riskidir. 
Strateji  risk  –  strateji  hədəflərin  düzgün  seçilməməsi 
nəticəsində bankın məruz qala biləcəyi riskdir. 
Likvidlik  riski  –  planlaşdırılmış  və  gözlənilməyən 
öhdəliklərin  vaxtında  və  effektiv  yerinə  yetirilə  bilməməsi,  əlavə 
likvid  vəsaitin  əldə  edilməməsi,  həmçinin  bankın  aktivlərinin 
minimal zərərlə dərhal satılması üzrə imkanların azalması riskidir. 

---