Microsoft Word asiq ?L?SG?R. doc

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

13

cԥnab insanlarÕ, mԥrd igidlԥri; hurilԥrlԥ, pԥrilԥrlԥ müqayisԥyԥ gԥlԥn gözԥl qÕz-gԥlinlԥri aúÕ÷Õn 

ilham mԥnbԥyidir. 

“Bahar fԥsli – yaz aylarÕ gԥlԥndԥ” “hԥr cür çiçԥk açÕb, lalԥzar olan “süsԥnli, sünbüllü, 

lalԥli da÷lar”Õn tamaúasÕndan doymayan AúÕq: 

 

YazÕn bir ayÕdÕ çox yaxúÕ ça÷Õn, 

Kԥsilmԥz çɟúmԥndԥn gözԥl yÕ÷na÷Õn. 

Axtarma motalÕn, ya÷Õn, qayma÷Õn... 

Zԥnbur çiçԥyindԥn bal alÕ, da÷lar! 

 

– misralarÕ ilԥ tԥbiԥtin bԥxú ɟtdiyi bu gözԥlliklԥri bir rԥssam kimi göz önündԥ canlandÕrÕr. 

AúÕq tԥbiԥtin gözԥlliklԥrini nԥzmԥ çԥkԥndԥ, bunlarÕ insandan ayrÕ tԥsԥvvür ɟlԥmir. Sanki, 

insansÕz olanda, bu gözԥlliklԥr natamamdÕr. PayÕz gԥlԥndԥ, soyuqlar düúԥndԥ, güllԥr-çiçԥklԥr 

saralÕb-solanda, yaylaqda olanlar arana köçmԥli olurlar. AúÕq isԥ bunlarÕ tamam baúqa cür 

mԥnalandÕrÕr: 

 

Köçԥr ɟllԥr, düúԥr sԥndԥn aralÕ, 

Firqԥtindԥn gül-nԥrgizin saralÕ. 

 

Bu misralardan bɟlԥ nԥticԥ çÕxÕr ki, ɟllԥr köçüb “aralÕ” düúdüyünԥ, da÷larÕn gül-çiçԥyi bu 

firqԥtԥ dözԥ bilmԥdiyi üçün saralÕr. Sanki, ɟllԥr köçmԥsԥymiú, qÕú gԥlib çatsa da, “gül-çiçԥk” 

solmazmÕú. “Yaylaq” gԥraylÕsÕnda aúÕq yayla÷a ona görԥ “var ol!” dɟyir ki, o, “gözԥllԥr 

sɟyrangahÕ”dÕr. ùah da÷ÕnÕ tԥriflԥmԥsinin bir sԥbԥbi dԥ odur ki, “köysündԥ lalԥzar”lÕq 

yaradan gülçiçԥyi, “süsԥn”i, “sünbül”ü “alan-satan gözԥllԥrdir”, çiçԥklԥrinin hamÕsÕ 

“kimyԥ”dir (dԥrmandÕr), “yɟddi kralÕn qaça÷Õ” ona pԥnah gԥtirir. 

YaradÕcÕlÕ÷a SԥhnԥbanÕnÕn ɟúqi liԥ baúlayan Ԥlԥsgԥr bütün ömrü boyu gözԥllԥri vԥsf 

ɟlԥmiúdir. Onun müxtԥlif mövzuda yaratdÕ÷Õ úɟirlԥrdԥ dԥ gözԥlin vԥ gözԥlliyin mԥdhi olan 

misralara tɟz-tɟz rast gԥlinir. AúÕ÷Õn yaradÕcÕlÕ÷ÕnÕn böyük qismi Azԥrbaycan gözԥllԥrinin 

tԥrifindԥn ibarԥtdir. Ԥsԥrlԥrindԥ adlarÕ çԥkilԥn Ԥsli, Pԥrzad, Gövhԥr, Gülԥndam, Güllü, 

Müúgünaz, Tɟlli, Gilԥ, Hԥcԥr, Mԥlԥk, ùapԥri vԥ baúqa gözԥllԥr sadԥ kԥndli qÕzlarÕdÕr. Bunlar 

sadԥ olduqlarÕ qԥdԥr dԥ ürԥyi tԥmiz, ismԥtli, hԥyalÕ, mԥhԥbbԥtlԥrinԥ sԥdaqԥtli vԥ 

mɟhribandÕrlar. Kԥlbԥcԥrdԥn söhbԥt açarkԥn aúÕq dɟyir: 

 

Zülɟyxa tԥmkinli gözԥllԥr hamÕ, 

SimasÕ, libasÕ, qur÷u-nizamÕ; 

“Qardaú” dɟyib, dindirirlԥr adamÕ, 

Hörmԥtlԥri, mԥrfԥtlԥri yaxúÕdÕ. 

---

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

14

AúÕq Ԥlԥsgԥrdԥn söylԥdiyi hԥr vԥsfin müqabilindԥ hԥdsiz razÕ qalÕrdÕlar. 

Sԥbԥbi tԥrifin yüksԥk sԥnԥtkarlÕqla dɟyilmԥyi ilԥ yanaúÕ, aúÕ÷Õn qԥlbinin tԥmizliyinԥ olan 

inam, onun qÕz-gԥlinlԥri ana-bacÕ gözündԥ görmԥyi idi. “Gilԥyԥ” rԥdifli müxԥmmԥsindԥ 

gözԥli ilhamla tԥriflԥyԥn sԥnԥtkar ona: “Hԥm bu dünyada bacÕmdÕ, hԥmi qiyamԥtin günü”, – 

dɟyԥrԥk, sԥmimi qardaú münasibԥtini bildirmiúdir. 

Gözԥllԥri tԥriflԥrkԥn, bir çox aúÕq-úairlԥrdԥn fԥrqli olaraq, Ԥlԥsgԥrin ifadԥlԥrindԥ açÕq-

saçÕqlÕq yoxdur, onun qԥlbi tԥmizdir, o, gözԥllik aúiqidir. 

AúÕ÷Õn ilk úɟirlԥrindԥn olan “Köynԥyinԥ” rԥdifli qoúmasÕnda dɟyilir: 

 

Sinԥn Kԥbԥ, köynԥk Kԥbԥ örtüyü, 

øzin vɟrsԥn, sürtԥm üz köynԥyinԥ. 

 

Burada aúiqin mԥúuqԥsinԥ olan mԥhԥbbԥtinin müqԥddԥsliyi, sԥmimiliyi, aliliyi, paklÕ÷Õ 

insanÕ hɟyran ɟdir. 

AúÕq Ԥlԥsgԥrin hamÕya mԥlum olan mԥúhur “Düúdü” rԥdifli qoúmasÕnÕn mԥzmunundan 

aydÕn olur ki, o, “Çԥrúԥnbԥ günündԥ, çɟúmԥ baúÕnda” gördüyü gözԥl bir qÕza vurulmuúdur. 

QÕzÕn baxÕúlarÕ, qԥmzԥlԥri onun varlÕ÷Õna hakim kԥsilmiú; qanÕna, iliyinԥ iúlԥmiú, onu 

sɟhirlԥmiúdir. “Hԥm gözԥl, hԥm ԥhli-dil” olan bu qÕzla ailԥ qurma÷Õ xԥyalÕna gԥtirԥn, onun 

ɟúqi ilԥ pԥrvazlanan aúiq, qÕzÕn niúanlÕ oldu÷unu bilԥndԥ, “qol-qanadÕ” sÕnmÕú, ümidi boúa 

çÕxmÕú, nԥ qԥdԥr çԥtin olsa da, bu fikrindԥn ԥl çԥkmiúdir. AúÕq (aúiq) ɟlin, nԥnԥ-babalarÕn 

mԥhԥbbԥt alԥmindԥ sabitlԥúdirdiyi, qoruyub saxladÕ÷Õ müqԥddԥs adԥt-ԥnԥnԥyԥ sadiq 

qalmÕúdÕr. 

AúÕq Ԥlԥsgԥr gözԥllԥri vԥsf ɟdԥrkԥn, bԥnzԥtmԥlԥrdԥ çox zaman klassik úɟir ԥnԥnԥlԥrinԥ 

sadiq qalÕr. Amma sabitlԥúmiú bԥnzԥtmԥlԥrdԥn fԥrqli olaraq, aúÕq gözԥli tԥriflԥrkԥn bԥzԥn dԥ 

ɟlԥ ifadԥlԥr iúlԥdir, ɟlԥ müqayisԥlԥr aparÕr ki, bunlara yalnÕz ulu ustadÕn yaradÕcÕlÕ÷Õnda rast 

gԥlirik. 

 

Hԥcԥr xanÕm, qaúÕn, gözün tԥhrindԥ 

Xԥtt yazsam, Quranda ayԥ düúԥrmi?! 

 

Yaxud: 

 

CamalÕn úoxundan cismim ԥridi, 

Zülfündԥn üstümԥ sayԥ düúԥrmi?! 

 

Bԥzԥn dԥ bԥnzԥtmԥlԥrdԥn istifadԥ ɟlԥmԥyԥn sԥnԥtkar ɟl gözԥli barԥsindԥ ɟlԥ fikir 

söylԥyir ki, gözԥlin simasÕ bütün gözԥlliyi ilԥ canlanÕr. 

---

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

15

Yaradan xԥlq ɟdib bir qԥtrԥ nurdan, 

Düúübsԥn ɟllԥrԥ niúana, Tɟlli! 

 

Yaxud: 

 

Tԥrsa üzün görsԥ, tɟz gԥlԥr dinԥ; 

Alim görsԥ, gɟdԥr saz alÕ, Güllü! 

 

AúÕq Ԥlԥsgԥr tԥriflԥdiyi qÕz-gԥlinlԥrin zahiri gözԥlliklԥrini, milli gɟyim vԥ bԥzԥklԥrini 

ɟlԥ mԥharԥtlԥ tԥsvir ɟdir ki, gözlԥrimiz önündԥ rԥssamlarÕmÕzÕn çox asanlÕqla yarada bilԥcԥyi 

füsunkar Azԥrbaycan gözԥlinin portrɟti dayanÕr: 

 

Qüdrԥtdԥn çԥkilib qamԥti-úahbaz, 

Mԥrnus dizlik gɟyib, çԥpgԥni ԥtlaz, 

Buxaq düymԥlԥnib ka÷Õzdan bԥyaz, 

Mԥrcan düzüb boyunba÷Õ qÕrmÕzÕ. 

 

AúÕq Ԥlԥsgԥr insan gözԥlliyini, hԥr úɟydԥn öncԥ, onun mԥnԥvi alԥmindԥ axtarÕr. 

Tԥrfilԥdiyi gözԥllԥr zahirԥn nԥ qԥdԥr gözԥl olsalar da, aúÕq onlarÕn bu gözԥlliyini “cԥm” 

hɟsab ɟlԥmir, natamam sayÕr. ȿlԥ ki, zahiri gözԥlliklԥ mԥnԥvi gözԥlliyi vԥhdԥt halÕnda gördü, 

o zaman “Gözԥlliyi cԥm vɟribdi Xaliqü sübhan gözԥlԥ!” dɟyir. 

“Gözԥllԥr sultanÕ, mԥlԥklԥr úahÕ” olan qÕzlarÕn talɟyi dԥ hԥmiúԥ AúÕq Ԥlԥsgԥri 

maraqlandÕrmÕúdÕr. Sɟvgilisinԥ qovuúmayÕb mԥhԥbbԥt ԥzabÕnÕn bütün acÕlÕqlarÕnÕ yaúamÕú ɟl 

sԥnԥtkarÕ gԥzdiyi yɟrlԥrdԥ gözԥllԥrin dözülmԥz ԥzablara mԥruz qaldÕqlarÕnÕ görԥndԥ susa 

bilmir, “gövhԥrin” qԥdirbilmԥz ԥlindԥ qaldÕ÷ÕnÕ, “tԥrlanÕn sara dustaq” oldu÷unu bԥdii 

úԥkildԥ söylԥyir; ԥrlԥrini isԥ “bimürvԥt”, “nainsaf”, “dilbilmԥz”, “ya÷Õ”, “a÷Õldan kԥm” 

adlandÕrÕr, onlarÕ “ölmԥz”, “utanmaz” sözlԥri ilԥ lԥnԥtlԥyirdi. 

“YazÕq” rԥdifli qoúmasÕnÕn mԥzmunundan aydÕn olur ki, mԥúԥqqԥtli günlԥr kɟçirԥn bir 

gözԥlin acÕ talɟyi aúÕ÷Õ düúündürür. Gԥlin yazÕq oldu÷u kimi, onun “qԥmli könlünü”, 

“müúkül halÕnÕ” düúünԥn aúÕq da özünü yazÕq hɟsab ɟdir, úɟrin sonunda: 

 

øki könül bir-birini tutmasa, 

Alan da yazÕqdÕ, gԥlԥn dԥ yazÕq. 

 

– dɟyir. Bunun ԥksinԥ, o÷lanla qÕzÕn bir-birinԥ layiq oldu÷unu görԥndԥ, AúÕ÷Õn könlü 

açÕlÕr, sɟvinir, sԥmimi bir ailԥ qurulaca÷ÕnÕ tԥqdir ɟdԥrԥk, onu alqÕú- 

---