Microsoft Word Avtomobil muhazira
Yüklə 8,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
| SÜKAN MEXANİZMİ
Hazırda minik avtomobillәrindә reykalı sükan mexanizmlәri әn geniş tәtbiq olunur (şәkil 81). Belә mexanizmin konstruksiyası sükan çarxı valı üzәrindә yerlәşdirilmiş vә dişli reyka ilә ilişmәdә olan dişli çarxdır. Şәkil 81. “Dişliçarx – reyka” sükan idarәsinin işlәmә sxemi: 1 – qabaq tәkәr; 2 – dönmә lingi; 3 – sükan oynağı; 4 – sükan dartqısı; 5 – sükan valı dişli çarxla; 6 – sükan mexanizminin reykası; 7 – sükan çarxı Sükan çarxı fırladıldıqda reyka sağa vә ya sola hәrәkәt edir vә ona birlәşdirilmiş sükan dartqıları vasitәsi ilә idarә olunan tәkәrlәri döndәrir. Minik avtomobillәrindә belә mexanizmin geniş istifadә olunmasına sәbәb konstruksiyasının sadәliyi, kütlәsinin vә qiymәtinin az olması, f.i.ә.-nın yüksәk 120 olması, dartqı vә oynaqların sayının az olmasıdır. Bundan başqa avtomobilin eni istiqamәtdә yerlәşdirilmiş reykalı sükan mexanizminin gövdәsi mühәrrik bölmәsindә mühәrrikin, transmissiyanın vә avtomobilin digәr aqreqatlarının yerlәşdirilmәsi üçün lazımi qәdәr yer saxlayır. Reykalı sükan mexanizmlәri böyük sәrtliyә malik olur, bu isә sәrt manevrlәrdә avtomobilin dәqiq idarәolunmasını tәmin edir. Bununla bәrabәr reykalı sükan mexanizminin müәyyәn çatışmamazlıqları da var: yol nahamarlıqlarından dәyәn zәrbәlәrә qarşı hәssas olması vә belә zәrbәlәrin sükan çarxına ötürülmәsi; sükan idarәsinin vibroaktivliyinә meyllilik, detalların çox yüklәnmәsi, asılı asqılı avtomobildә belә sükan mexanizminin yerlәşdirilmәsinin çәtinliyi. Bu belә sükan mexanizmlәrinin istifadәsini yalnız qeyri-asılı asqılı minik avtomobillәri ilә (idarә olunan oxa düşәn yük 24 kN-a qәdәr olduqda) mәhdudlaşdırıb. İdarә olunan tәkәrlәri asılı asqılı minik avtomobillәrindә, kiçik tonnajlı yük avtomobillәrindә vә avtobuslarda, yüksәk keçiricilik minik avtomobillәrindә “qlaboidal sonsuz vint – diyircәk” tipli sükan mexanizmlәri istifadә olunur. Әvvәllәr belә sükan mexanizmlәri qeyri-asılı asqılı minik avtomobillәrindә dә istifadә olunurdu (mәsәlәn VAZ-2105, -2107 vә s.), hazırda isә onları reykalı sükan mexanizmlәri praktiki olaraq tamamilә әvәz edib. VAZ-2199 avtomobilinin sükan idarәsindә (şәkil 82 vә 83) sükan mexanizminin karteri 5 alüminim xәlitәsindәn tökmә üsulu hazırlanıb. Onun daxilindә iki yastıq üstündә reyka 19 ilә ilişmәdә olan intiqal dişliçarxı 26 yerlәşdirilir. Qabaq yastıq 25 (valın başında) – diyircәkli, arxa 27 (sükan valına yaxın) – kürәvidir. Kürәvi yastıq oxboyu yerdәyişmәnin qarşısını alır – onun daxili halqası valda stopor halqası 28 ilә saxlanılır, xarici halqası isә sükan mexanizmin karterindә qayka 31 ilә öz yuvasına sıxılır. Qaykanın oyuğunda kiplәşdirici halq 30, qayka vә stopor halqası arasında isә – qoruyucu şayba 29 var. Qaykanın öz- özünә açılmasına dişli stopor şaybası mane olur. Qayka qoruyucu örtüklә örtülüb (toztutucu) 16 ilә örtülüb. Toztutucuda vә karterdә reykanı orta vәziyyәtdә qoymaq üçün (tәkәrlәrin görüşmәsini nizamladıqda) nişanlar var. Reyka intiqal dişli çarxının dişlәrinә metal keramik dayaq 21 vasitәsi ilә yayla 22 sıxılır. Rezin halqa 20 dayağı karterdә kiplәşdirir. Yay isә öz növbәsindә nizamlayıcı qayka ilә 23 sıxılır. Sükan intiqalı iki sükan dartqısından vә qabaq asqının teleskopik dayaqlarına qaynaq olunmuş dönmә linglәrindәn 11 ibarәtdir. Hәr dartqı öz növbәsindә iki hissәdәn ibarәtdir – daxili yivli daxili 12 (uzun) vә xarici 9 (qısa) dartqılardan vә hәmçinin uclarında әks istiqamәtli xarici yivlәr yonulmuş, ortasında isә altıüzlü olan nizamlayıcı dartqıdan 8 (daxili vә xarici dartqıları birlәşdirәn) ibarәtdir. Nizamlayıcı dartqı fırladıldıqda sükan dartqısının uzunluğu dәyişir. Nizamlama başa çatdıqdan sonra sükan dartqılarının ucları boltlarla dartılır. Xarici (qısa) dartqı 9 kürәvi oynaqla 10 dönmә linginә 11 birlәşib. Çirkdәn qorunmaq üçün oynaq rezin qoruyucu örtüklә örtülüb. Oynaq ucluqla sökülmәyәn konstruksiya tәşkil edir, buna görә dә o sıradan çıxdıqda ucluq dәyişilmәli vә tәkәrlәrin görüşmәsi nizamlanmalıdır. 121 Şәkil 82. VAZ 2199 avtomobilinin sükan idarәsinin ümumi görünüşü: 1, 12 – sükan dartqılarının daxili ucluğu; 2 – sükan mexanizminin bәrkidilmә bәndi; 3 – sükan mexanizminin dayağı; 4 – qoruyucu örtük; 5 – sükan mexanizminin karteri; 6 – dartıcı bolt; 7 – elastik muftanın flansı; 8 – nizamlayıcı dartqı; 9 – sükan dartqısının xarici ucluğu; 10 – ucluğun kürәvi oynağı; 11 – dönmә lingi; 13 – sükan dartqılarının daxili ucluqlarının reykaya bәrkidilmә boltları Şәkil 83 VAZ 2199 avtomobilinin sükan mexanizmi: 14 – sükan idarәsinin aralıq valı; 15 – elastik muftanın flansı; 16 – toztutucu; 17 – qoruyucu qapaqcıq; 18 – dayaq oymağı; 19 – reyka; 20 – dayaq halqası; 21 – reykanın dayağı; 22 – yay; 23 – dayaq qaykası; 24 – dayaq qaykasının stopor halqası; 25 – diyircәkli yastıq; 26 – intiqal dişli çarxı; 27 – kürәvi yastıq; 26 – stopor halqası; 29 – qoruyucu şayba; 30 – kiplәşdirici halqa; 31 – yastığın qaykası “Qlaboidal sonsuzvint – diyircәk” tipli mexanizmi sonsuz vint ötürmәsinin bir növü olub sükan valı ilә birlәşmiş qlaboidal sonsuzvintdәn (dәyişәn diametrli 122 sonsuzvint) vә valın üzәrindә yerlәşdirilmiş diyircәkdәn ibarәtdir. Bu valın üzәrindә sükan mexanizminin gövdәsindәn kәnarda sükan intiqalının dartqıları birlәşdirilmiş ling (soşka) yerlәşdirilir. Sükan çarxının fırladılması diyircәyin sonsuz vint üzәrindә yuvarlanmasını, soşkanın yellәnmәsini vә idarә olunan tәkәrlәrin dönmәsini tәmin edir. Reykalı sükan mexanizmlәri ilә müqayisәdә sonsuz vint sükan mexanizmlәri yol nahamarlıqlarından zәrbәlәrin ötürülmәsinә daha az hәssasdır, idarә olunan tәkәrlәrin böyük maksimal dönmә bucaqlarını (yaxşı manevrlilik), asılı asqı ilә yaxşı uyğunlaşır, böyük qüvvәlәrin ötürülmәsini tәmin edir. Bәzi hallarda böyük kütlәli qeyri-asılı asqılı minik avtomobillәrindә sonsuz vint mexanizmlәri istifadә olunur, lakin bu halda intiqalın konstruksiyası mürәkkәblәşir – әlavә sükan lingi vә rәqqası ling әlavә olunur. Bununla bәrabәr sonsuz vint mexanizmi nizamlanma tәlәb edir vә hazırlanması bahadır. Şәkil 84 “Sonsuz vint – diyircәk” sükan idarәsinin işlәmә sxemi: 1 – qabaq tәkәr; 2 – dönmә lingi; 3 – eninә sükan darqısı; 4 – sonsuzvint dişliçarxlı sükan valı; 5 – soşkanın valı; 6 – sükan soşkası; 7 – ort sükan dartqısı; 8 – rәqqası ling; 9 – sükan oynağı; 10 – sükan çarxı 123 Şәkil 85. Niva Chevrolet avtomobilinin “qlaboidal-sonsuzvint” sükan mexanizmi: 1 – nizamlayıcı vintin plastini; 2 – soşkanın valının nizamlayıcı vinti; 3 – vintin qaykası; 4 – yağ deşiyinin tıxacı; 5 – qapaq; 6 – sonsuzvint; 7 – karter; 8 – soşka; 9 – soşkanı vala bәrkitmә qaykası; 10 – yaylı şayba; 11 – kipkәc; 12 – bürünc oymaq; 13 – soşkanın valı; 14 – soşkanın valının diyircәyi; 15 – sonsuzvintin valı; 16 – yuxarı kürәvi yastıq; 17 – aşaöı kürәvi yastıq; 18 – nizamlayıcı araqatı; 19 – sonsuzvintin yastığının aşağı qapağı; 20 – diyircәyin oxu; 21 – kürәvi yastıq; 22 – sonsuzvintin; B, C – nişanlar Yüklə 8,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|