Microsoft Word azerb. Geoiqtisadi 11. 04. 2016. M son doc
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 157 keçirilən Sammitdə Azərbaycan öz mövqeyini ortaya qoy- muşdur. Bu layihədə iştirak edən bütün tərəflər əməkdaşlığa hazırdırlar. Bu gün Azərbaycan təkcə tranzit ölkə deyil, həm də enerji mənbələri ilə zəngin olan ölkədir. Layihə çərçivəsin- də yaxşı tərəfdaşlıq əlaqələrinin yaranacağına əmin olduğunu bildirən Prezident İlham Əliyev vurğulamışdır ki, Azərbaycan Avropa İttifaqına və Avrotlantik məkana inteqrasiyaya üstün- lük verir və bu siyasət bundan sonra da davam etdiriləcək”. 103 Qeyd edək ki, o zaman hələ Azərbaycanın sonradan irəli sürəcəyi TANAP və TAP layihələri mövcud deyildi. Söhbət dəyəri 8 milyard avro olan və ildə təqribən 26-32 mlrd. Kub- metr təbii qaz ötürmə qabiliyyətinə malik “Nabucco” kəmərin- dən gedirdi. Ümumi uzunluğu 3300 kilometr olacaq- (2000 km Türkiyə, 400 km Bolqarıstan, 460 km Rumıniya, 390 km Ma- carıstan, 46 km isə Avstriya ərazisindən keçməklə) bu kəmər Bakı-Tbilisi-Türkiyə-Avstriya marşrutu üzrə Avropa qazpayla- yıcı (Baumqarten) məntəqəsinə qədər uzanmalı idi. İxrac olu- nacaq qaz həcmlərinin böyük bir hissəsi Rusiyadan Qara də- nizin dibi ilə Türkiyə və Avropaya qaz ixracını hədəfləyən “Mavi axın” kəməri ilə bərabər Mərkəzi və Qərbi Avropada alternativ qaz təminatı imkanı yaratmalı idi. Bu kəmər vasitə- silə 2015-ci ildən Azərbaycan, sonra Qazaxıstan və Türkmə- nistan qazının nəqli nəzərdə tutulurdu. Növbəti mərhələdə, 2017-ci ildən sonra bu kəmərlə, həmçinin İran, İraq, Özbəkistan və Misir qazının nəqli də proqnozlaşdırılırdı. (Bax: Xəritə 29). Mütəxəssislər “Nabucco” layihəsini dünyanın bir çox re- gionları arasında alternativ transmilli qaz təminatı yaratması 103 Yenə orada. ƏL İ H ƏS ƏNOV 158 baxımından yüksək dəyərləndirirdilər. Layihənin reallaşmama- sının əsas səbəbindən danışarkən, mütəxəssislər ilk növbədə, Avropa İttifaqı və ABŞ-ın kəmərin inşasının və maliyyələşdi- rilməsinin üzərində israrla dayanmamasını, Xəzər hövzəsinin Türkmənistan və Qazaxıstan kimi ölkələrinin Rusiyanın təz- yiqləri altında ona qoşulmaqdan yayınmasını və bu səbəbdən də lazımi qədər ixrac qazı mənbələrinin tapılmamasını, Türki- yənin Azərbaycan qazının bu kəmərlə tranziti ilə bağlı əsassız və şişirdilmiş qiymət təklif etməsini və digər kiçik məsələləri göstərirlər. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev 2010-cu ilin fevra- lında Münhendə keçirilən Dünya Təhlükəsizlik Konfransındakı çıxışı zamanı Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilmə- sində Azərbaycanın rolu və Nabucco transmilli qaz layihəsinin perspektivi ilə bağlı bildirmişdir ki, bizim ixrac üçün böyük həcmdə təbii qazımız var və gələcəkdə də olacaq. Azərbay- canda minimal qaz ehtiyatları hazırda 2 trilyon kubmetr hesab olunur, lakin bu rəqəm 5 trilyon kubmetr də ola bilər. Bu qədər qaz nəinki bizim özümüzə və regional istehlakçılara, həmçinin Avropa istehlakçılarına ən azı yüz il kifayət edər. Prezident konfransda xüsusi vurğulamışdır ki, Azərbaycan istehlakçılar, tranzit ölkələr və hasilatçılar arasında sazişlərə aid bütün zəruri məsələlərin həllini və Xəzərdə əlavə olaraq 20 milyard kub- metr qazı hasil etmək məqsədilə, 20 milyard dollar xarici sər- mayələrin yeni mərhələsinin başlanmasını gözləyir... Sərmayə qoymazdan əvvəl biz istehlakçılarınızın kim olduğunu, tranzit haqlarını, qazın qiymətini, bazarın bizim üçün etibarlı olub- olmamasını və boru kəmərinin digər hissəsində olan tərəfdaşla- rınızın nə dərəcədə ciddi və sadiq olduğunu bilmək istəyirik. 104 104 Bax: ”Azərbaycan” qəzeti, 7 fevral 2010-cu il. XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 159 Sonradan “Şahdəniz 2” layihəsinin işlənməsi, onun çərçi- vəsində faktiki olaraq “Nabucco”-nun alternativi hesab olunan TANAP və TAP kimi layihələrin əsas maliyyə ağırlığını və li- derliyini öz üzərinə götürən Azərbaycan dövlətinin milli ira- dəsi sübut etdi ki, bu tipli transmilli layihələr yalnız ciddi səy və kollektiv dəstəklə reallaşa bilər. Azərbaycan prezidentinin hələ Münhen konfransında bəhs etdiyi ikinci faza üzrə istehsal olunacaq Şahdəniz qazının istehsalı, bölüşdürülməsi və ixracı üzrə tələb olunan qarantiya və əminlik məsələsi dünyanın apa- rıcı neft-qaz şirkətləri və bir çox Avropa ölkələri ilə həyata ke- çirilən uzunmüddətli danışıqlardan sonra 2013-cü ilin 17 de- kabr tarixində Bakıda imzalanan "Şahdəniz-2" sazişi ilə əldə edildi. Bu layihə çərçivəsində istehsal olunacaq təbii qazın bölüşdürülməsi və ixracı üzrə tərəfdaş ölkələr və şirkətlər özlə- rinin yekun qərarlarınıı təsdiq etdilər. Mütəxəssislər tərəfindən XXl əsrin layihəsi adlandırılan "Şahdəniz-2" sazişi XXl əsrdə nəinki təkcə Azərbaycanın, o cümlədən Avropa və dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində önəmli rol oyna- yacaqdır. "Şahdəniz-2" layihəsi Azərbaycan və Gürcüstan ərazisi boyunca Cənubi Qafqaz boru kəmərinin genişləndirilməsinə xidmət etməklə Trans-Anadolu və Trans-Adriatik qaz boru kə- mərlərinin tikintisi ilə bağlı planların reallaşmasına təkan verə- cək və artıq öz əhəmiyyətini itirmiş Nabucco layihəsinə alter- nativ olaraq Avropaya yeni qaz dəhlizi açacaq. Azərbaycan qazının Avropaya nəqli imkanlarını genişlən- dirən və “Şahdəniz 2” layihəsinə yol açan əsas marşrutlardan biri də 2007-ci il noyabrın 18-də istifadəyə verilən Türkiyə-Yu- nanıstan qaz kəməri hesab olunur. Bu marşurutun açılması Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında enerji təhlükəsizliyi sa- ƏL İ H ƏS ƏNOV 160 həsində əməkdaşlıq imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, həm də Xəzər hövzəsinin zəngin qaz ehtiyatları tranzitinin yeni isti- qamətini yaradıb. Mütəxəssislərin fikrinə görə, bu kəmər Azər- baycan, Türkiyə və Yunanıstan üçün böyük geosiyasi əhəmiy- yət daşımaqla bərabər, həm də enerji sahəsində bölgədə yeni transmilli iş birliyinin əsasını qoyur. Düzdür, son bir neçə il Türkiyənin Xəzər dənizi və Azərbaycandan hasil olunan qazın Avropaya ixracına və bu ölkənin özündə satınalma qiymətlə- rinə tərəfdaşları qane etməyən birtərəfli tarif və qiymət qoy- ması bu layihənin işə düşməsini bir qədər gecikdirsə də, 2011- ci ildə uzun müddətli ikitərəfli və çoxtərəfli danışıqlardan sonra, nəhayət ki, türk hökuməti öz əsassız mövqelərindən geri çəkilmiş və Azərbaycanla ortaq razılığa gəlmişdir. Türkiyə-Yunanıstan qaz kəmərinin işə salınması və “Şahdəniz 2” layihəsinin imzalanması ilə Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasındakı qaz ixracı sahəsində birbaşa əməkdaşlıq başlanmışdır. Hazırda Yunanıstan Avropa İttifaqının üzvü ola- raq, enerji sahəsində Azərbaycanla birbaşa əməkdaşlıq edir və onun az miqdarda olsa da ixrac qazını alır. 2013-cü ildə “Şah- dəniz 2” transmilli qaz layihəsi çərçivəsində bu əməkdaşlığa Böyük Britaniya (Britiş Petrolium şirkəri vasitəsilə-Ə.H.), Albaniya, Monteneqro, Xorvatiya və digər Avropa ölkələri də qoşuldu. Çünki bu məsələ enerji təhlükəsizliyinin təminatı ba- xımından ilk növbədə Avropa dövlətlərin geoiqtisadi maraq- larına cavab verir. Artıq Cənub dəhlizi çərçivəsində çəkiləcək qaz ixracı kəmərinin Yunanıstandan İtaliya Albaniya, Monte- neqro və Xorvatiya sərhədlərinə qədər uzanması barədə sənəd imzalanmışdır. “Şahdəniz 2” layihəsinə birbaşa yol açan və Azərbaycanın transmilli qaz ixracı siyasətinin əsas uğurlu addımlarından biri Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|