Microsoft Word azerb. Geoiqtisadi 11. 04. 2016. M son doc
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 169 konsorsiumun əsas məqsədi Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna və Polşanın ərazisindən keçməklə Xəzər dənizindən Avropaya və beynəlxalq bazarlara gedən daşınma sistemlərinin müza- kirəsi və reallaşdırılmasını təmin etməkdən ibarət idi. Tədqiqatçıların fikrinə görə, belə bir konsorsiumun yara- dılması həm Avropa İttifaqının, həm də konsorsiumda birbaşa, yaxud dolayısı ilə iştirak edən region ölkələrinin enerji təh- lükəsizliyi maraqlarına tam cavab verirdi. Keçən illərdə Gür- cüstanın, bu yaxınlarda isə Belarusun Rusiya ilə yaranmış enerji münaqişəsinin həll etmək və ölkələrini böhrandan çıxar- maq məqsədi ilə Azərbaycana müraciət etməsi və qarşı tərəf- dən onlara göstərilən dəstək, Ukrayna hökumətinin öz daxili neft və qaz ehtiyaclarını Azərbaycanın neft-qaz məhsulları he- sabına təmin etmək istəyi və s. məsələlər bunun əyani sübu- tudur. Hazırda, Ukrayna ildə təxminən 4 milyon ton neft və gələcəkdə 5-8 mlrd. kub. metr qaz almaq, Qara dənizin Gür- cüstan limanlarından Ukraynaya, oradan da mövcud infrastruk- turlarla ətraf ölkələrə enerji resursları ixrac etmək məsələsi ətrafında Azərbaycan hökuməti ilə danışıqlar aparılır. Azər- baycan və Ukrayna prezidentlərinin qarşılıqlı səfərləri çərçivə- sində “Ukrtatnafta” ilə ARDNŞ arasında Azərbaycan neftinin Ukraynaya ixracı, ARDNŞ-in Ukraynada yanacaqdoldurma məntəqələrinin açılması və enerji əməkdaşlığı sahəsində digər bir neçə müqavilələr imzalanmışdır. Ukrayna tərəfinin bəya- natlarına görə, bu ölkə gələcəkdə hər ay orta hesabla Azərbay- candan bir milyon tona qədər xam neftin alınması və Ukray- nanın neftayırma zavodlarında işlənərək ölkənin daxili ehti- yaclarına yönəlməsi marağındadırlar. Son zamanlar Belarus ƏL İ H ƏS ƏNOV 170 hökuməti də təxminən oxşar fəaliyyəti həyata keçirmək niy- yətində olduğunu bəyanat etmişdir. 111 Azərbaycanın postsovet məkanında həyata keçirdiyi enerji siyasətinin ən perspektivli istiqaməti, mütəxəssislərin fikrincə, gələcəkdə maye qazın Gürcüstan üzərindən Qara dənizin dibi, o cümlədən tankerlər vasitəsi ilə Ukraynaya nəqli, oradan da Ukrayna və Belarusun həm daxili ehtiyacları üçün istifadəsi, həm də bu ölkələrin Avropaya mövcud olan transmilli qaz kəmərləri vasitəsilə Qərb bazarlarına göndərilməsi ideyasıdır. Son aylarda Rusiyanı ən çox narahat edən də məhz bu məsə- lədir. Rusiyanın Ukrayna və Belarusla yaranmış qaz münaqi- şəsi zəminində bu ölkələrin tez-tez Azərbaycan, Türkmənistan və Qazaxıstanın adını hallandırması və dar məqamda onlara üz tutması Rusiyanın rəsmi dairələrini getdikcə daha çox qıcıq- landırır və narahatlığını artırır. Bundan başqa, 2010-cu ilin aprel ayında Buxarestdə, sen- tyabr ayında isə Bakıda - Azərbaycan, Rumıniya, Gürcüstan və Macarıstan dövlət və hökumət başçılarının imzaladıqları müqa- viləyə uyğun olaraq, AGRİ layihəsi çərçivəsində Azərbaycan qazının boru vasitəsilə Gürcüstanın Qara dəniz limanlarına çatdırılması, sonra sıxılaraq gəmilər vasitəsilə Rumıniya ərazi- sinə daşınması və oradan da Macarıstana, Rumıniya, Bolqarıs- tan və digər Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinə göndərilməsi, Qara dəniz hövzəsində yaradılacaq qazpaylayıcı stansiyalardan bütün bölgə dövlətlərinin sərbəst şəkildə qaz almaq imkanları nəzərdə tutulur. Bu marşrutla gələcəkdə ildə təxminən 7 -10 milyard kub metr maye qazın ixracı planlaşdırılır. Nəzərə alınsa ki, Azərbaycan Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri vasi- 111 Bax: газ. “Зеркало”, №184, 9 октября 2010 г. XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 171 təsilə 2005-ci ildən başlayaraq Türkiyə və Gürcüstana, 2013-cü ildən başlayaraq həm də Yunanıstana, Bakı-Mozdok və Bakı- Astara kəmərləri ilə 2009-cu ildən Rusiya və İrana qaz ixrac edir, o zaman xarici bazarlara sərbəst çıxmaq və öz qazını müstəqil şəkildə ixrac etmək istiqamətində Azərbaycanın demək olar ki, enerji təhlükəsizliyi tam təmin olunubdur. Azərbaycanın həm bölgədə, həm də dünyada fəal şəkildə həyata keçirdiyi transmilli neft və qaz siyasəti Rusiyanın bəzi dairələrini narahat edir və onlar öz hökumətlərini bu ölkəyə qarşı “müəyyən qabaqlayıcı tədbirlər” görməyə çağırırlar. Belə “qabaqlayıcı tədbirlər” çərçivəsində son zamanlar Rusiya hö- kuməti Azərbaycanın artan enerji ixracı məhsullarını yerindəcə alaraq, bölgənin neft-qaz məhsullarını bir əldən dünya bazar- larına çıxartmaq siyasəti yürüdür. Rusiya dünya enerji baza- rında öz qiymət siyasətini qorumaq üçün, Azərbaycanın və Orta Asiya ölkələrinin malik olduğu neft və qaz məhsullarını daha çox miqdarda əldə etməklə, onların dünya bazarlarına birbaşa və sərbəst yolunu bağlamaq istəyir. Lakin Azərbaycan hökuməti daim bəyan edir ki, dünya enerji bazarında biz Ru- siyaya ilə rəqib deyil, tərəfdaşıq. Çünki, Rusiyanın və Azər- baycanın enerji resurslarının öz fərqli alıcıları mövcuddur. Azərbaycan Rusiyanın maraqlarını nəzərə alaraq Nabucco layi- həsindən imtina etdi, öz neftini və qazınını daha çox bu ölkə- nin ənənəvi inhisarında olan məkanlara- Qərbi və Şərqi Avropaya deyil, Adriatik sahili ölkələrinə, Türkiyəyə, İtaliya və Yunanıstana istiqamətləndirdi. Həm də Azərbaycanın Avro- pa enerji bazarına ixrac etdiyi enerji məhsullarının miqdarı Rusiyanın inhisarının pozulması üçün yetərli deyil. Rusiyaya ƏL İ H ƏS ƏNOV 172 Avropanın və dünyanın artan enerji tələbatı çərçivəsində öz enerji məhsullarını istədiyi qiymətə satır. Mütəxəssislərin fikrinə görə, yaxın illərdə planlaşdırılması və işə düşməsində Azərbaycanın önəmli rol oynadığı və oy- nayacağı TANAP, TAP, AGRİ, Odessa-Brodi-Qdansk və b. yeni-yeni qlobal neft-qaz ixracı layihələrinin reallaşması Rusiyanın maraqlarına ciddi şəkildə toxunmadan, Azərbay- canın özünün və geoiqtisadi tərəfdaşlarının milli maraqlarına xidmət göstərəcək və onun “bölgənin enerji ehtiyatlarının dünya bazarına nəqlində mühüm geostrateji önəm daşıyan ölkə” statusunu bir qədər də möhkəmləndirəcək. Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|