Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
118 
 
müvafiq  olaraq  öz  funksiyalarını  yerinə  yetirir.  Beynəlxalq 
münasibətlərin  funksiyası  onun  məqsədlərindən  və  öhdəlik-
lərindən  də  formalaşır.  Dövlətlərin  beynəlxalq  hüquqa  görə 
öhdəlikləri  onları  beynəlxalq  aləmdə  müəyyən  funksiyalar 
yerinə  yetirməyə  vadar  edir.  Funksiyalar  müəyyən  olunmuş 
qaydalar  əsasında  subyektlərin  hərəkətlərinin  əsaslarını  təşkil 
edir.  Beynəlxalq  münasibətlərin  baza  funksiyası  beynəlxalq 
hüququn  on  mühüm  prinsipindən  irəli  gələrək,  müəyyən 
prinsipial  işləri  yerinə  yetirməkdən  ibarətdir.  Beynəlxalq 
aləmdə  regional  və  qlobal  miqyasda  birlikdə  iştirak  etməklə 
inkişaf  etmək;  ümumdünya  sülhünü  qorumaq və  təmin etmək; 
resursları  tarazlı  qaydada  paylamaq  kimi  məqsədlərdən  irəli 
gələrək  çoxşaxəli  funksiya  müəyyən  olunur.  Beynəlxalq 
münasibətlərin  baza  məqsədinin  birlikdə  inkişaf  etmək  və 
mövcudluğu  qorumaq  kimi  baza  məqsədlərindən  irəli  gələrək, 
hesab  etmək  olar  ki,  beynəlxalq  münasibətlərin  baza 
funksiyaları  da  bu  kimi  məqsədlərin  yerinə  yetirilməsi  üçün 
müəyyən olunan çoxtərkibli fəaliyyət istiqamətlərindən asılıdır. 
Xarici  siyasətin  və  beynəlxalq  münasibətlərin  funksiyasına 
dövlətlərin  hüquqla  müəyyən  olunmuş  əsaslarla  istənilən  növ 
hərəkətləri  aid  olunmalıdır.  Bütün  funksiyalar  pozitivliyə 
xidmət  etməlidir  və  ədalətli  davranışları  özündə  əks 
etdirməlidir.  Beynəlxalq  münasibətlərin  funksiyaları  dövlət-
lərin  bütün  hərəkətləri  üzrə  şaxəli  fəaliyyətlərinə  əsaslanır  və 
funksiyalar  da  şərtləndirici  əsaslarla  bir-biri  ilə  bağlı  olur  və 
müəyyən  vəhdətlik  və  tərkib  hissələr  yaranır.  Funksiyalar  da 
təsnif  olunur  və  bu  da  vəzifələrdən  və  hüquqlardan  irəli  gəlir. 
Beynəlxalq  münasibətlərin  funksiyası  dövlətlərin  beynəlxalq 
aləmdə  tutduqları  mövqelərdən  də  irəli  gəlir  və  dövlətlər 
müəyyən  statuslar  əldə  edirlər.  Dövlətlər  funksiyalar  yerinə 
yetirməklə  öz  məqsədlərinə  çatmaq  yollarını  müəyyən-
ləşdirirlər.  Beynəlxalq  münasibətlərin  funksiyası  dövlətləri  öz 
sakinlərinə  xidmət  etmək  üçün  vəhdət  formada  fəaliyyətini 
təmin  etməni  və  dövlətlər  arasında  sabit  və  dinc  şəraitində, 

---

 
119 
 
əməkdaşlıq  formasında  əlaqələr  yaratmanı  əsas  götürür. 
Funksiya  məqsədlərlə  bağlıdır  və  demək  olar  ki,  mütləq 
qaydada ədalətli davranış prinsiplərinə söykənir. 
Beynəlxalq  münasibətlərin  funksiyaları  şaxələnir  və 
ümumi  vahid  prinsiplər  başlanğıc  rolunu  oynayır.  Ümumi 
ideoloji prinsipdən törəmə funksiyalar meydana gəlir.  
İstənilən qurumun vəzifələrindən irəli gələrək funksiyaları 
müəyyən  olunur.  Funksiyalar  onun  fəaliyyətinin  əsas 
istiqamətlərini müəyyən edir.  
Diplomatik  əlaqələr  haqqında  1961-ci  il  tarixli  Vyana 
Konvensiyasına  əsasən  (Maddə  3),  diplomatik  nümayəndəliyin 
funksiyalarına-  yerləşdiyi  dövlətdə  akkreditə  edən  dövləti  təmsil 
etmək;  beynəlxalq  hüquqla  yol  verilən  hüdudlarda  yerləşmə 
dövlətində  akkreditə  edən  dövlətin  və  onun  vətəndaşlarının 
mənafelərini  müdafiə  etmək;  yerləşmə  dövlətinin  hökuməti  ilə 
danışıqlar  aparmaq;  yerləşmə  dövlətindəki  şərait  və  hadisələri 
qanuni  yolla  müəyyən  etmək  və  bunlar  haqqında  akkreditə  edən 
dövlətin  hökumətinə  məlumat  vermək;  akkreditə  edən  dövlətlə 
yerləşmə dövləti arasında dostluq münasibətlərini təşfiq etdirmək və 
iqtisadiyyatı, mədəniyyəti və elm sahəsində onlar arasında qarşılıqlı 
münasibətləri inkişaf etdirmək aiddir. 
Qeyd etmək olar ki, bunlar, 
baza  funksiyalardır  və  bunlardan  irəli  gələrək  diplomatik 
nümayəndəliklərin  beynəlxalq  diplomatiya  ilə  ziddiyyət  təşkil 
etməyən  funksiyaları  meydana  gələ  bilər. 
Diplomatik  xidmət 
haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununa  əsasən,
 
diplo-
matik xidmət orqanları asağıdakı əsas funksiyaları həyata kecirirlər: 
Azərbaycan  Respublikasının  digər  dovlətlərlə  və  beynəlxalq 
təskilatlarla munasibətlərdə təmsil edilməsi; Azərbaycan Respublika-
sının  digər  dovlətlərlə  və  beynəlxalq  təskilatlarla  iqtisadi,  sosial, 
elmi-texniki,  mədəni  və  basqa  sahələrdə  əməkdaslığının  inkisafına 
komək gostərilməsi; Azərbaycan Respublikasının digər dovlətlərlə və 
beynəlxalq  təskilatlarla  danısıqlarının  aparılmasının  və  beynəlxalq 
muqavilələrin  imzalanmasının  təskili;  yuksək  dovlət  və  hokumət 
səviyyələrində  dovlətlərarası  mubadilələrin  protokol  təminatı; 
xaricdə  yasayan  həmvətənlərlə  əlaqələrin  inkisafına  komək 
gostərilməsi; diplomatik və konsul imtiyaz və immunitetlərinin yerinə 

---

 
120 
 
yetirilməsi  üzərində  nəzarətin  həyata  kecirilməsi;  Azərbaycan 
Respublikasının  xarici  və  daxili  siyasəti,  olkənin  iqtisadi,  sosial  və 
mədəni həyatı haqqında informasiyanın Azərbaycan Respublikasının 
diplomatik  numayəndəlikləri  vasitəsilə  xaricdə  yayılmasının  təmin 
edilməsi;  Azərbaycan  Respublikasının  dovlət  orqanlarının  və 
Azərbaycan  Respublikasında  movcud  olan  kutləvi  informasiya 
vasitələrinin  Azərbaycan  Respublikasının  beynəlxalq  vəziyyəti  və 
xarici 
siyasəti 
haqqında 
məlumatlandırılması; 
Azərbaycan 
Respublikasının  ərazisindəki  diplomatik  numayəndəliklərin  və 
konsulluqların  fəaliyyətinə  komək  gostərilməsi,  oz  səlahiyyətləri 
cərcivəsində onlara xidmət gostərən təskilatların fəaliyyətinə nəzarət 
edilməsi;  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  cıxdığı  beynəlxalq 
muqavilələrin  qeydiyyatı,  ucotu  və  saxlanması  uzrə  vahid  dovlət 
sisteminin  fəaliyyətinin  təmin  edilməsi;  Azərbaycan  Respublikasının 
bağladığı  beynəlxalq  muqavilələrin  depozitarisi  funksiyalarının 
həyata  kecirilməsi;  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  cıxdığı 
beynəlxalq muqavilələrin icrası uzərində umumi musahidənin həyata 
kecirilməsi;  Xarici  siyasət  və  beynəlxalq  munasibətlər  sahəsində 
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin təkmilləsdirilməsində 
və  bu  qanunvericiliyin  Azorbaycan  Respublikasının  beynəlxalq 
huquqi 
ohdəliklərinə 
uyğunlasdırılmasına 
dair 
təkliflərin 
hazırlanması.  Diplomatik  xidmət  orqanları  Azərbaycan  Respublika-
sının  Konstitusiyasına  və  qanunlarına  uyğun  olaraq  digər 
funksiyaları da həyata kecirə bilər.
1
  
Diplomatik  nümayəndəliklərin  funksiyaları  yuxarı  və 
aidiyyatı  dövlət  (burada  mərkəzi  dövlət  hakimiyyəti  qurumu) 
hakimiyyəti  qurumlarının  funksiyalarını  böyüdür  və  dövlətin 
xarici  siyasət  sahəsində  funksiyaları,  hərəkət  sferaları  və 
miqyası genişlənir. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı diplomatik 
nümayəndəliklərin  (öz  ölkəsinə  məxsus  olan)  fəaliyyətlərinin 
əlaqələndirilməsini  təmin  edir  və  koordinasiya  və  icra 
funksiyasını 
yerinə 
yetirir. 
Bu 
baxımdan, 
Azərbaycan 
Respublikası  Xarici  İşlər  Nazirliyinin  (Əsasnaməsində  əksini 
                                                 
1
 Diplomatik xidmət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu 
http://www.rusum.az/laws/law_953106246_7974.pdf; 

---