Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
141 xaricə realizə olunmaq yolu ilə artırılması, eləcə də yeni resursları əldə etmək istəkləri ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələrin yaradılmasını zəruri edir. Beynəlxalq hüquq və onun sahələri məhz zərurərtdən formalaşdırılır. Belə ki, dövlətlər öz daxili ehtiyaclarını ödəmək üçün xarici siyasət həyata keçirmək zərurəti ilə üzləşirlər. Xarici siyasəti həyata keçirmək zərurəti təbii ki, dövlətləri sistemli qaydada müəyyən addımları atmağa vadar edir. Dövlət varsa onun hərəkəti də mütləq qaydada sistemlərə söykənməlidir. Sistem də qaydaları, struktur və mexanizmləri, eləcə də tarazlı işləməni nəzərdə tutur, tələb edir. Bu baxımdan da beynəlxalq hüquq zərurətdən meydana gəlir və münasibətlərin sistemli qaydada tənzim olunmasına əsaslanır. Beynəlxalq münasibətlərin tarazlaşması da zərurətdən ortaya çıxır. Bütün dövlətlər tarazlı əsaslarla resursları öz aralarında paylamaq niyyəti və istəyi ilə əlaqələrə qoşulurlar. Buradan da beynəlxalq hüququn tarazlığı təmin etmək zərurətindən meydana gəlməsi ortaya çıxır. Taraz- laşdırma sülhü və sabitliyi yaradır ki, bu kimi vəziyyətlər də beynəlxalq resurslardan dinc məqsədlərlə istifadə edilməklə güclənməni əsas götürür. İkitərəfli və çoxtərəfli münasibətlər vahid qaydaları (burada əlavə qaydaları) meydana gətirir, həm də qaydalar əsasında inkişaf edir. Bu baxımdan beynəlxalq hüquq daima genişlənmə xassələrinə malik olur və zaman və imkanlar gerçəkliyindən də təkmilləşir. İnkişaf baş verdikcə, texniki nəsillər bir-birini əvəzlədikcə beynəlxalq hüquq da genişlənir, çünki yeni müqavilə və sazişlər meydana gəlir, yeni ictimai baxışlar formalaşır və bu baxışlar əsasında yeni hüquq normaları yaranır. Bu baxlımdan da beynəlxalq hüquq islah olunma və stereotiplərdən azad olunma xassələrinə malik olur. İkitərəfli qaydalar əsasında dövlətlər arasında tanınma həyata keçirilir, diplomatik əlaqələr qurulur, səfirliklər, konsulluqlar təşkil edilir. Eləcə də ikitərəfli qaydada hökumətlərarası sazişlər imzalanır və müqavilələr bağlanılır. 142 İkitərəfli əlaqələr və münasibətlər həm regional səviyyədə (məsələn, iki Avropa dövlətinin əlaqələri, iki Mərkəzi Asiya dövlətinin əlaqələri və s.), həm də regiondan kənarda-regionlar arasında (məsələn, bir Asiya dövləti ilə bir Avropa dövləti arasında, bir Afrika dövləti ilə Amerika qitəsinin bir dövləti arasında) formalaşdırılır. İkitərəfli əlaqələr o zamana kimi məhdudlaşdırılmır ki, regionda və regionlar arasındakı münasibətlərdə və vəziyyətlərdə üçüncü dövlətin və ya da dövlətlər ittifaqının mənafeyinə zərbə gəlməsin. Bu baxımdan da ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr şaquli və üfiqi istiqamətdə öz sərhədləri daxilində daima genişlənmə xüsusiyyətlərinə malik olur. İkitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr bütün sahələri əhatə edir və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən (burada dövlətlər tərəfindən) qoyulmuş qadğaların əksinə formalaşdırılmır. İkitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr regionda və regionlar arasında bağlayıcılıqda ittifaqların, birliklərin yaradılmasına gətirib çxarır. İkitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr beynəlxalq aləmdə regionlar və predmetlər üzrə dövlətlərin qruplaşmasının əsaslarını da yaradır. -İkitərəfli qaydada diplomatik əlaqələr qurulur; -ikitərəfli qaydada rəsmi-hüquqi tanınma (de jure) həyata keçirilir; -ikitərəfli qaydada beynəlxalq problemlərin həlli nəzərdə tutulur; -ikitərəfli qaydada bütün sahələr üzrə müqavilələr və digər sənədlər imzalanır; -ikitərəfli qaydada ümumbeynəlxalq hüquq normalarına əməl olunur; -ikitərəfli qaydada beynəlxalq təcrübələr formalaşdırılır; -ikitərəfli qaydada beynəlxalq tranzit məkanlar müəyyən olunur; -ikitərəfli qaydada sülh məsələlərinin tənzim olunmasının əsasları ortaya çıxır; 143 -ikitərəfli qaydada beynəlxalq əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq həyata keçirilir. İkitərəfli müqavilərlə həm də bir dövlətlə bir təşkilat arasında bağlanılır. Dövlətlə təşkilat arasında əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq həyata keçirilir: -çoxtərəfli qaydada beynəlxalq sənədlər imzalanır; -çoxtərəfli qaydada beynəlxalq hüquq prinsiplərinə əməl olunur və beynəlxalq qaydalar (konvensiyalar, beynəlxalq təşkilatların nizamnamələri) yaradılır; -çoxtərəfli qaydada ittifaqlar və birliklər yaradılır; -çoxtərəfli qaydada beynəlxalq yığıncaqlar keçirilir və regional və qlobal miqyaslı qərarlar qəbul olunur; -çoxətəfli qaydada konvensiyalar qəbul olunur və daxili hüquq sahələrinin beynəlxalq hüquqla uyğunlaşdırılması siyasəti həyata keçirilir; -çoxtərəfli qaydada beynəlxalq danışıqlar həyata keçirilir və çoxtərəfli diplomatiya formalaşdırılır; -çoxtərəfli diplomatiya beynəlxalq münasibətlərin şəbəkələnməsinin əsaslarını təşkil edir; -çoxtərəfli əlaqələr tərəflərin imkanlarına aid olan resursların hərtərəfli və rasional istifadəsini müəyyən edir; -çoxtərəfli əlaqələr qlobal və bəşəri əhəmiyyətə malik olan və bir dövlətin həlli imkanları xaricində olan məsələlərin həllində xüsusi önəm kəsb edir; -çoxtərəfli əlaqələr birləşmiş resurslar hesabına bir problemin həlli üçün təsir gücünü yaradır-bir problem – birləşmiş güc -yanaşmasını ortaya çıxarır. Çoxtərəfli münasibətlər dövlətlər arasında sülh və sabitliyin möhkəmlənməsinə xidmət edir və regionları bir- birinə bağlayır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|