238
maraqlarını gücləndirmək və əhatə dairəsini genişləndirmək
kimi funksiya daşıyır. Bu ardıcıl böyümə onların daxili
məzmunlarındadır,
xassələrindədir.
Maraq
sferalarının
genişlənməsi beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlərin müdafiə
funksiyasını böyüdür. Dövlət böyüdükcə (burada resursların
çoxluğu baxımından) məsuliyyət sferası da böyüyür və
dövlətin ərazilər (birbaşa özünə aid olan ərazilər və
maraqlarının əks olunduğu başqa dövlətlərin əraziləri) üzrə
müdafiə məsuliyyəti də artır. Böyük dövlətlər üçün dünya
məkanı sahib olmaq baxımından dərəcələnir. Dövlətin daxili və
xarici geosiyasət maraq sahələri meydana gəlir. Bu baxımdan
da beynəlxalq münasibətlər sahələri şəbəkələnir, ittifaqlar
yaranır, birliklər ortaya çıxır və dövlətlərin qrup şəklində
hərəkətləri meydana gəlir. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlət-
lərin fərdi qaydada hərəkətləri, eləcə də ittifaqlar daxilində
koalisiya şəklində olan hərəkətləri ortaya çıxır.
Böyük dövlətlər
daha çox böyük problemlərin həllində şəbəkələşmiş güclə
hərəkət etməyə üstünlük verirlər. Məsələn, 1968-ci ildə SSRİ-
nin “Çexoslavakiya baharı”na qarşı ittifaq şəklində (VMT-nin
üzvlərindən ibarət) hərəkətini, ABŞ-ın İraq və Əfqanıstan
əməliyyatlarını (beynəlxalq koalisiya qüvvələri) və s. buna
nümunə göstərmək olar.
Dövlətin ərazisinin böyüklüyü, əhalisinin say çoxluğu
(burada maddi vasitələrin, məsələn, məhsuldar qüvvələrin-
işləyənlərin, çoxluq təşkil etməsi amili əsas götürülməlidir.
Maddi vasitələrin çoxluq təşkil etməsi material vasitələrə də
təsir göstərir və nəticə etibarilə material vasitələrin istifadə
olunmasında səmərəlilik meydana gəlir. Bununla yanaşı,
maddi vasitələrin çoxluğu istehlak vasitələrinin sayını da
artırır. İstehlak və istehsal vasitələrinin çoxluğu və onlar
arasında münasibət və əlaqə vasitələrinin çoxluğu da öz
növbəsində iqtisadi sistemlərin böyüməsinə və potensialın
artmasına xidmət edir. İqitisadi sistemlər o zaman daha da
böyüyür ki, sistemi təşkil edən ünsrülərin, vasitələrin sayı çox