Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

ayrılıqda  və  yə  daşınma  vasitələri  ilə  bir  yerdə  batırılmasını  qadağan  edir.  Bu  qadağandan 
istisnaya  yalnız    “insanların  həyatının  və  ya  gəmilərin,  təyyarələrin,  platformaların 
təhlükəsizliyini  təmin  etmək  üçün  və  yaxud  fors-major  hallarda”  yol  verilir.  Konvensiyada 
dənizə atılması tamamilə qadağan edilmiş maddələrin siyahısı (xlor üzvi birləşmələr; civə; neft 
və onun qarışıqları; radioaktiv tullantılar və s.) verilmişdir.  
5. Dənizin canlı ehtiyatlarının mühafizəsi. Hazırda canlı dəniz ehtiyatlarının mühafizəsinə və 
balıqçılığın  tənzimlənməsinə  həsr  olunmuş  yüzdən  artıq  universal  və  regional  müqavilə 
mövcuddur.  Bu  məsələ  ilə  bağlı  əsas  prinsip  və  mexanizmlər  Dəniz  hüququ  üzrə  1982-ci  il 
BMT Konvensiyasında təsbit olunmuşdur. Konvensiya iştirakçı dövlətlərdən canlı ehtiyatların 
qorunub saxlanması üçün bütün  zəruri  tədbirlərin görülməsini  tələb edir.  Dövlətlər  bu sahədə 
bir-biri  ilə  əməkdaşlıq  etməli,  müvafiq  subregional  və  regional  təşkilatlar  vasitəsilə  müəyyən 
ehtiyatların qorunub saxlanması və sayının artırılması üçün səy göstərməlidirlər.  
  Bir  çox  konkret  balıq  növlərinin  qorunub  saxlanması  və  rasional  istifadəsi  məsələlərini 
nizama  salmaq  məqsədilə  1995-ci  ildə  Dəniz  hüququ  üzrə  BMT  Konvensiyasının  müvafiq 
müddəalarının  həyata  keçirilməsi  haqqında  xüsusi  Saziş  bağlamışdır.  Maddi  normalardan 
başqa, Saziş beynəlxalq əməkdaşlıq mexanizmləri də nəzərdə tutulur.  
  Dünya  okeanının  canlı  ehtiyyatlarının  mühafizəsi  sahəsində  bağlanmış  digər  müqavilələrə 
misal  olaraq  aşağıdakıları  göstərmək  olar:  Atlantik  okeanın  şimal-qərb  hissəsində  balıqçılıq 
üzrə gələcək çoxtərəfli əməkdaşlıq haqqında 1978-ci il Konvensiyası; Antraktikanın canlı dəniz 
ehtiyyatlarının  mühafizəsi  haqqında  1980-cı  il  Konvensiyası  və  s.  Bu  və  digər  müqavilələrdə 
Dünya  okeanının  müvafiq  akvotoriyasında  canlı  ehtiyyatların  qorunub  saxlanması  ilə  bağlı 
dövlətlərin  öhdəlikləri  müəyyən  edilmiş,  bu  öhdəliklərin  yerinə  yetirilməsi  üzərində  milli  və 
beynəlxalq nəzarət nəzərdə tutulmuşdur.  
6.  Beynəlxalq  çay  və  göllərin  mühafizəsi.  Beynəlxalq  çay  və  göllərin  çirklənməsinə  yol 
verilməməsi  və  onların  canlı  ehtiyyatlarının  mühafizəsi  müvafiq  sahilyanı  dövlətlərin  üzərinə 
düşən vəzifədir. Bu vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün sahilyanı dövlətlər regional və ikitərəfli 
müqavilələr  bağlayırlar.  Müqavilələrin  başlıca  məzmunu  ondan  ibarət  olur  ki,  sahilyanı 
dövlətlər  beynəlxalq  çayın  və  gölün  mövcud  çirklənməsinin  azaldılması  üçün  bütün  zəruri 
tədbirlər  görməlidirlər.  Belə  tədbirlərin  məqsədi  digər  dövlətə  (dövlətlərə)  və  Dünya  okeanı 
sularına dəyə bilən zərərin qarşısını almaqdan ibarətdir. Bu müqavilələrdə göstərilir ki, suların 
çirklənməsində təqsirli olan dövlət bütün dəymiş zərəri ödəməlidir.  

---

  Hazırda  beynəlxalq  çayların  çirklənmədən  qorunmasına  dair  100-dən  artıq  beynəlxalq 
müqavilə  mövcuddur.  Bu  müqavilələrdə,  əsas  etibarilə,  neft, kimyəvi  və  üzvi  maddələrin  çay 
mühitinə  atılmasını  qadağan  edən  müddəalar  təsbit  olunmuşdur  (məsələn,  Reynin  xloridlərlə 
çirklənmədən  qorunması  haqqında  1976-cı  il  Konvensiyası;  Reynin  kimyəvi  maddələrlə 
çirklənmədən qorunması haqqında 1976-cı il Konvensiyası və s.). 
  Transsərhəd suaxınlarının  və  beynəlxalq göllərin  mühafizəsi  və  istifadəsinə dair 1992-ci il 
Konvensiyası isə nisbətən ümumi xaraqter daşıyır. Konvensiyanın iştirakçıları transsərhəd təsir 
göstərən  və  ya  göstərə  bilən  çirklənmənin  qarşısını  almaq  və  azaldtmaq  üçün  bütün  müvafiq 
tədbirləri görməlidirlər. Bu tədbirlərin görülməsi ilə bağlı bütün xərclər çirklənməyə yol vermiş 
dövlətin  üzərinə  düşür.  Konvensiya  iştirakçı  dövlətlərdən,  habelə  müvafiq  hüquqi,  inzibati, 
iqtisadi və maliyyə tədbirlərinin işlənib hazırlanmasını və həyata keçirilməsini tələb edir.  
7.  Ətraf  mühitin  radioaktiv  yoluxmadan  mühafizəsi.  Ətraf  təbii  mühitin  radioaktiv 
maddələrlə  çirklənmədən  beynəlxalq-hüquqi  mühafizəsi  iki  istiqamətdə  həyata  keçirilir:  1) 
nüvə,  radioloji  və  neytron  silahlarının  sınağı  və  ya  tətbiqinin  qadağan  edilməsi  və  ya 
məhdudlaşdırılması;  2)  “dinc  atom”un  istifadəsi  prosesində  ortaya  çıxan  neqativ  nəticələrin 
qaşısının alınması və ya aradan qaldırılması.  
  Birinci  istiqamətdə  aşağıdakı  mühüm  tədbirlər  həyata  keçirilmişdir:  üç  mühitdə  - 
atmosferdə, kosmik fəzada və su altında nüvə silahının sınağı qadağan edilmişdir (Atmosferdə, 
kosmik  fəzada  və  su  altında  nüvə  silahı  sınaqlarının  qadağan  edilməsi  haqqında  1963-cü  il 
Müqaviləsi); nüvə silahının yayılması qadağan edilmişdir (Nüvə silahının yayılması haqqında 
1968-ci il Müqaviləsi); nüvə silahının dəniz və okeanların dibində, Antarktikada və kosmosda 
yerləşdirilməsi qadağan edilmişdir (müvafiq olaraq, Nüvə silahının və kütləvi qırğın silahlarının 
digər  növlərinin  dəniz  və  okeanların  dibində  və  onun  təkində  yerləşdirilməsinin  qadağan 
edilməsi  haqqında  1971-ci  il  Konvensiyası;  Antarktikada  haqqında  1959-cu  il  Müqaviləsi  və 
Ay  və  digər  səma  cisimləri  də  daxil  olmaqla,  kosmik  fəzanın  tədqiqi  və  istifadəsi  üzrə 
dövlətlərin  fəaliyyətinin  prinsipləri  haqqında  1967-ci  il  Müqaviləsi);  Afrikada,  Antarktikada, 
Latın  Amerikasında,  Sakit  okeanın  cənub  hissəsində  və  digər  regionlarda  nüvəsiz  zonalar 
yaradılmışdır. 
 
kinci  istiqamət  üzrə  qəbul  olunmuş  beynəlxalq  sazişlərə  misal  olaraq  aşağıdakıları 
göstərmək  olar:  Nüvə  gəmilərinin  məsuliyyəti  haqqında  1962-ci  il  Beynəlxalq  Konvensiyası; 
Nüvə  materiallarının  dəniz  daşımaları  sahəsində  mülki  məsuliyyət  haqqında  1971-ci  il 

---