Microsoft Word buldurma M. Zeki Aydýn doc

---

 

 

 

AKTİF ÖĞRETİM YÖNTEMLERİNDEN BULDURMA (SOKRATES) YÖNTEMİ  

Doç.Dr. Mehmet Zeki AYDIN

1

 

 

 

Bu makalede aktif öğretim yöntemlerinden Buldurma (Sokrates) yöntemi ele 

alınmıştır. Bunun için önce Sokrates’in felsefede bu yöntemi uygulayışı sonra da eğitimde 

uygulanışı açıklanacaktır. 

 

PROBLEM 

 

 

Eğitimde ne öğreteceğiz? sorusunun cevabı eğitimin amaçlarını, nasıl öğreteceğiz? 

sorusunun cevabı öğretim yöntemlerini, ne ile öğreteceğiz? sorusunun cevabı, eğitim araç ve 

gereçlerini, eğitimin sonunda ne kadar öğrettik? sorusunun cevabı ise ölçme ve değerlendirme 

konusunu oluşturur.  

 Geçen 

yüzyılda bilgi "kazanılacak " bir şey olarak algılanıyordu. Bunun sonucu olarak 

da öğrenci üretici ve etkin bir unsur olarak ele alınmak yerine edilgen ve alıcı yani verilen 

konuları ezberleyen bir konumda idi. 

 

Günümüzde ise bilgi "aranılan ve keşfedilen" bir şey olarak kabul edilmektedir. Bu 

durumda öğrenci verilen bilgileri belleyen bir kişi değildir. O, öğretimde etkin ve bilgiyi 

arayan, keşfeden bir özelliğe sahiptir. Bunun sonucu olarak artık öğretme yerine öğrenme ön 

plâna çıkmıştır. Diğer bir ifade ile öğretim, öğrenci merkezli bir hale gelmiştir. Öğrenci 

merkezli öğretme yöntemlerine aktif öğretim yöntemleri denilmektedir. 

 

 

 

Eğitim, insanların davranışlarında belli amaçlar doğrultusunda değişiklik oluşturma 

süreci, öğretim ise, plânlı, programlı eğitim çalışmalarının gerçekleşmesini ifade etmektedir. 

Eğitimin davranış değişikliği olarak tanımlanması ve eğitimin bir sistem olarak ele alınması 

program geliştirme çabalarına hız vermiştir. Eğitim programları; amaçlar-davranışlar, eğitim 

durumları (öğrenme yaşantıları) ve değerlendirme olmak üzere üç ana öğeye ayrılır. "Taba, 

bunlardan öğrenme yaşantılarının önemi konusunda, öğretme işinin bilimsel bulgular ışığında 

yürütülmesi gerektiğini ileri sürmektedir."

2

  

 Varış ise; "Eğitimde yenilenme, her şeyden çok, birey davranışlarının yenilenmesidir. 

Bunun için de, eğitim amaçlarının saptanması ve bu amaçlar ile değerlendirme arasındaki 

boşluğun doldurulması gerekmektedir." demektedir.

3

 Burada ifade edilen boşluk, "neyin 

"nasıl" öğretileceği konusudur. 

 

İçeriğin öğrencilere en etkili biçimde "nasıl" kazandırılacağı sorusu bizi öğretme 

yollarıyla karşı karşıya getirir. Öğretme yoları; öğretme yaklaşımı, öğretme yöntemi ve 

öğretme tekniklerinden oluşur.   

 

Öğretim yöntemi; öğretimde amaçlara ulaşabilmek için, tekniklerin, işlenecek 

konunun, araç-gereç ve kaynakların bir bütünlük oluşturacak biçimde düzenlenerek hizmete 

sunulmasında izlenen bir öğretme yoludur. 

 

Öğretim yöntemleri çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Bunlardan birisi de geleneksel 

ve çağdaş öğretim yöntemleri olarak ikiye ayrılarak yapılan sınıflamadır.

4

 

                                                 

1 Sivas C.Ü. İlâhiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı öğretim üyesi 

2 Nurettin Fidan, Okulda Öğrenme ve Öğretme (Ankara 1986) s.4. 

3 Fatma Varış, Eğitimde Program Geliştirme (Ankara 1988) s. 14. 

4 Alişan Hızal, Programlı Öğretim Yönteminin Etkinliği, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yay. (Ankara 1982)  

s. 12. 

---

 Geleneksel 

öğretim yöntemlerinde esas rol öğretmen üzerindeyken, çağdaş 

yöntemlerde ise hem öğretmenin hem de öğrencinin etkinliği söz konusudur.

5

 Artık 

öğrencilerin sınıflarda pasif durumda oturarak öğretim görmesi istenmemektedir. Birçok 

öğretim yöntemine yapılan eleştirilerin çoğu bu noktadan kaynaklanmaktadır. 

 

Bilimsel ve teknik ilerlemelerin bir sonucu olarak öğretme sürecinin yerini alması söz 

konusu olan, öğrenme sürecinde bir farklılaşma gözlenmektedir. Bugün için önem verilen 

husus, öğretme ilkesinden çok öğrenme üzerinde olmaktadır. "Mathetic" terimi öğretmeden 

öğrenmeye geçişi göstermek için kullanılan bir terim olmuştur.

6

 

 Günümüzde 

öğretim; öğrenmeye kılavuzluk etme faaliyeti olarak tanımlanmaktadır.  

Bu sebeple de sadece öğretmenin öğretmesinden değil, öğrenme-öğretme sürecinden 

bahsedilmektedir.

7

 

 Yapılan çeşitli çalışmalar, ilerde unutulmaya yüz tutan ve ezberle edinilen bilgilerin 

zekayı geliştirip biçimlendirdiği varsayımının yanlışlığını ortaya koymuştur. Zihinsel yeti ve 

yeteneklerin geliştirilmesi, kafaya doldurulan bilgiler yoluyla değil, bilgilerin 

kazandırılmasında baş vurulan çeşitli yol ve yöntemlerle sağlanır.

8

 

 

Burada bir soru akla gelmektedir. Hangi yol ve yöntemler? Yöntem, bir amaca 

ulaşmak için takip edilen yol olduğuna göre, genel olarak hayatın her alanında insanlar 

yöntemli çalışmaya özen göstermişlerdir. Aynı  şekilde eğitim öğretim alanında da plânlı, 

programlı, yöntemli çalışmalar için uğraşılmış ve bu arayış devam edecektir. Öğretim 

yöntemleri "Genel Öğretim Yöntemleri" ve "Özel Öğretim Yöntemleri" olmak üzere iki ayrı 

şekilde ele alınmaktadır. 

Öğretiminde kullanılan birçok öğretme yolu vardır. En çok kullanılanlardan birisi de 

soru-cevap tekniğidir. Soru-cevap tekniği kaynaklarda Sokrates'e dayandırılmakta, hatta 

Konfüçyüs'ün de bu tekniği kullandığı söylenmektedir. Bununla beraber soru-cevap tekniği 

,çok değişik  şekillerde anlaşılmış ve farklı biçimlerde uygulanmıştır. Soru-cevapla ilgili; 

kathethic yöntem, tekşifî yöntem, sokratik yöntem, buldurucu yöntem, doğurtuculuk vb. 

yöntem ve teknikler kaynaklarda anlatılmaktadır. Ancak, kaynaklarda bu yöntem ve teknikler 

birbirine karıştırılmış ve net olarak ortaya konulmamıştır. 

 

Öğretim tarihinde çok kullanılmış ve kullanılacak olan bu yöntem ve tekniklerin net 

olarak ortaya konulmasına ve bunların öğretimde nasıl uygulanabileceğinin açıklanmasına 

ihtiyaç vardır. 

BULDURMA YÖNTEMİ 

 

Genel Olarak 

  

Buldurma yöntemi, öğretme yaklaşımlarından "buluş (keşfetme) yoluyla öğretme 

yaklaşımı" içerisinde bir  yöntemdir. Buldurma yöntemi; "Önceden düzenlenmiş bir dizi 

(takım) sorularla öğrencilerin bildiklerinden hareket ederek ona yeni bilgiler öğretme 

temeline dayanan bir öğretim yöntemidir." 

Buldurma yönteminin temelinde soru - cevap tekniği vardır.İnsan dünyaya geldiği 

andan itibaren sürekli bir şeyler öğrenir. Her yeni öğrenilenler, eski bilgi, beceri ve tutumların 

üzerine bina edilir. Buldurma yönteminde de amaç; insanların bildiklerinden hareketle, 

önceden hazırlanmış bir dizi mantıkî sorularla yeni bilgilerin öğretilmesidir. Buldurma 

yöntemi ile soru cevap ve Sokrates yöntemi aynı şeyler midir? Aralarındaki fark nedir? vb. 

sorulara cevap bulabilmek için Sokrates yöntemi ile soru cevap tekniğini bilmek 

gerekmektedir. Çünkü kaynaklarda bu yöntemler karıştırılmakta ve net olarak ortaya 

konulmamaktadır. 

                                                 

5

  Paul Foulquié, Dictionnaire de la Langue Pedagogique (Paris, 1991) s. 159. 

6

 Sabri Büyükdüvenci, Hayatboyu Eğitim (Ank. 1986) A.Ü. Sos. B. Ens. basılmamış Dr. tezi, s. 137. 

 

7

 Bu konuda eser yazan Nureddin Fidan'ın kitabının adı, Okulda Öğrenme ve Öğretme'dir. (Ank. 1986). 

8

 Mitat Enç, Eğitim Ruhbilimi  (İstanbul 1981) s. 205. 

---