Buldurma yöntemi, Sokrates'in felsefi tartışmalarda uyguladığı yöntemin öğretime
uyarlanmış şeklidir. Sokrates, soru - cevap tekniğini özel bir anlamda kullanmış ve felsefi
tartışmalarında uygulamıştır. Buldurma yöntemi, soru - cevap tekniği ile aynı değildir. Çünkü
soru-cevap tekniği sadece Sokrates'in felsefede uyguladığı yöntemle sınırlı değildir.
Öğretimde soru çok değişik amaçla kullanılmaktadır. Buldurma yöntemi soru -cevap, takrir,
problem çözme, beyin fırtınası, örnek olay incelemesi vb. tekniklerin bir arada
kullanılmasından oluşur. Buldurma yönteminde ağırlıklı olarak soru - cevap tekniği kullanılır.
Ancak buldurma yöntemi, soru cevap tekniğinin özel bir kullanım şeklidir.
Bu sebeple yöntemin açıklanmasından önce soru cevap tekniği ile Sokrates
yönteminin ortaya konulmasına ihtiyaç vardır.
SORU CEVAP TEKNİĞİ
Soru cevap Türkçe kaynaklarda " isticvab metodu"
9
, "soru cevap metodu"
10
, "soru-
cevap yöntemi"
11
, "soru cevap tekniği"
12
, "soru cevap usûlü"
13
, "tekşifî usûl"
14
, "katehetik
metot"
15
, "ilmihal usûlü"
16
, adlarıyla anılmaktadır.
Klasik Soru Cevap Anlayışı
Soru cevap tekniği batıda " katehetik metot " adıyla önceleri yaygın olarak
Hristiyanlığın ilk dönemlerinde kullanılmıştır. Hz. İsa’nın getirdiği dinin ilkelerini öğretmek
için kiliselerde görevlendirilen ve "katehet" adı verilen öğreticiler çocuklara, gençlere ve
yetişkinlere belli sorular sorarlar ve bunların kısa ve kesin cevaplarını belletmeye çalışırlardı.
Zamanla bu tekniği bütün okullar ve öğretmenler benimsemiştir.
17
İslam aleminde soru - cevap tekniği değişik şekillerde kullanılmıştır. Camilerde,
"mahalle" ve "sübyan mektepleri"nde çocuklara dinî esasları öğretirken soru-cevap tekniği,
batıdakine benzer şekilde uygulanmıştır. Çocukların basit dini kuralları ezberlemeleri
şeklinde uygulanan bu tekniğe "ilmihal usûlü" denilirdi.
18
Klasik
anlamda soru cevap tekniği, öğrencilerin belli soruların karşılığı olan
kalıplaşmış cevapları ezberlemeleri ve o sorular sorulduğunda cevaplarını olduğu gibi
söylemeleri esasına dayanır. Bu anlayışın en önemli özelliği, ezbere dayanan bir tekrarlama
işlemi olmasıdır. Soru cevap tekniğinin uygulandığı öğretim durumlarında öğrencilerin
başlıca görevi, kendilerine sorulacak soruların cevaplarını ezberlemeleri ve değiştirmeden
aktarmalarıdır.
19
Soru Cevap Tekniğinin Geliştirilmesi
19.yüzyılın sonuna doğru Amerikalı eğitimci, Mc Murry 1897'de "The Method of the
Recitation = Soru Cevap Yöntemi" adlı bir kitap yazmıştır Ancak bu kitabın yayımından 30
9
M. Faruk Bayraktar, İslam Eğitiminde Öğretmen Öğrenci Münasebetleri, (İst. 1984) s. 204.
10
Osman Pazarlı, Din Eğitimi ve Öğretiminde Genel Metodları, (İst. 1967) s. 120; Eğitim Ansiklopedisi
(Ank. 1966) Ansiklopedi Yayınevi s. 648.
11
Bilgin ve Selçuk, Din Öğretimi s. 120; Küçükahmet, Öğretim s. 44.
12
Bilen, Plândan s. 67.
13
Bossing, Orta s. 153.
14
Pazarlı ,Din Eğitimi s. 32.
15
Oğuzkan, Orta s. 63.
16
Oğuzkan, Orta s. 63.
17
D. Konstant, A Dictionary s.60.
18
Oğuzkan, Orta s.63-64.
19
J.Leif ve G. Rustin, Pedagoji Doktrinleri Açısından Genel Pedagoji. Çev. Nejat Yüzbaşıoğulları (Ank.
1974) s. 235.
yıl sonra 1928 de yine bir Amerikalı eğitimci V.T.Thayer, "The Passing of the Recitation =
Soru Cevabın Sona Erişi" adlı eserini yayınmlamıştır.
20
Soru cevap tekniğinin ezberleme ve tekrarlama şeklinde uygulanması çok
eleştirilmiştir. Ders kitaplarındaki bilgilerin öğrencilere tümüyle
ezberletilmesi önceleri,
normal olarak kabul ediliyorken bu yüzyılın başlarında tartışılmaya başlanmıştır. Nitekim
eğitimciler "aktarma ve tekrar etme" yerine "yorumlama, tamamlama ve eleştirme" yapmaya
yönelten "düşündürücü soruların sorulmasına önem verilmesini istemektedirler.
21
Bu yüzyılın ilk yarısında başlayan ve süren çalışmalar sonunda klasik soru - cevap
tekniği, yetersizlikleri ve sakıncalarının büyük ölçüde giderilmesiyle yeni bir özellik
kazanmıştır. Bugün bu teknik, öğretimde öğrencilerin öğrendikleri bilgileri tekrara yarayan
bir araç olmaktan çıkarak, her şeyden önce incelemeye ve araştırmaya yönelten bir teknik
olarak kullanılmaktadır.
Soru Cevap Tekniği Nedir?
Bugünkü kullanımına göre soru cevap tekniği, önceden hazırlanmış bir dizi sorunun
dershanede öğrenciler tarafından cevaplandırılmasına, tartışılmasına ve bir takım açıklama,
yorumlama ve genellemeler yapmasına imkan veren bir öğretme yoludur.
Soru Yeni Cevap Tekniğinin Amaç ve İşlevi
Yapılan tanımlardan da anlaşılacağı gibi soru - cevap tekniği günümüzde sadece
tekrarlama değil aynı zamanda düşünmeyi sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Soru - cevap
tekniğinin amaçlarının başında, öğrencilerin kişisel yorumlar yapabilme, düşüncelerini
serbestçe anlatabilme ve eleştirilerde bulunabilme, başkalarının düşünce öneri ve eleştirilerine
de saygı gösterebilme alışkanlığı kazanabilmelerini sağlamaktır. Bu teknik iyi kullanılırsa
öğrencilerin, bireysel ayrılıklarını daima göz önünde bulundurmak şartı ile, birlikte çalışma
istek ve alışkanlıklarını da belirli ölçüde geliştirebilir. Bu teknik, öğrencilerin toplumsal hayat
ilkelerine ve kurallarına karşı duyarlı olmalarını ve ilgi duydukları konular üzerine daha fazla
ilgi duymalarını da sağlayabilir.
22
Yeni soru - cevap tekniği anlayışına göre, öğretim çalışmalarında en önemli unsur
soru değil, öğrencilerin verdikleri cevaplardır. Soruya, sadece öğrencilere düşünme ve
düşündüklerini söyleme ortamı sağlayan bir araç olarak bakmak gerekir.
23
Yeni soru-cevap tekniğinin amaç ve işlevleri şöyle sıralanabilir:
l - Yapıcı ve üretici düşünmek için özendirici bir ortam oluşturmak
2 - Öğrenme faaliyetlerine (derse-konuya) karşı ilgi uyandırmak
3 - Bilgileri zihinde sistemleştirmek, analitik düşünceleri uyarmak
4 - Sorun çözme tekniğinin temel kurallarını öğretmek
5 - Nesnel değerlendirme yeteneğini geliştirmek
6 - Öğrencinin yapacağı yeni inceleme ve çalışmalarda rehberlik etmek
7 - Düşünceleri bir düzen içinde toparlayıp anlatabilme imkanı sağlamak
8 - Öğrencinin faydalı sosyal ilgi ve alışkanlıklarını geliştirmek
9 - Öğrencileri işbirliği halinde çalışmayı öğrenecek şekilde yetiştirmek
10 - Öğrencilere grup halinde düşünebilme becerilerini kazandırmak
11 - Yeni değer ve tutumları cesaretlendirmek
12 - Kavramları uygulamaya teşvik etmek
13 - Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmelerini sağlamak
20
Bossing, Orta s. 153.
21
Oğuzkan, Orta s. 85.
22
Oğuzkan, Orta s. 86.
23
Oğuzkan, Orta s. 86.