Microsoft Word c5s1 dergi cýktýya son doc
Yüklə 301,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B- İman Kavramının Tanımı
Vecihi SÖNMEZ
232 lerini, yakın ve uzak ilintilerini bilmeden de o obje hakkında mutlak (müphem) ama kesin bilgi sahibi olmamız mümkün olabildiği gibi başka bir objenin mahiyeti ve o objeyi diğer objelerden ayıran nitelik- leri hakkında ayrıntılı (tafsili) bilgiye de sahip olmamız mümkündür. Alim olmayan sıradan insanların Ali adında bir kimseyi tanımlaması gibi. Zira Ali’nin insan oluşunda hiç kimse en ufak bir kuşkuya düşmemektedir. Bununla beraber bu mutlak (müphem) bir bilgidir. Zira alim olmayan sıradan bir kimse, insanın ne olduğunu, mahiye- tini, insana ait nitelikleri, en yakın cins olan hayvanla olan bağıntı- sını, en yakın ayrımı olan akıl ve konuşma (düşünme) hassasını ma- hir bir kelamcı, filozof ya da mantıkçı kadar bilmemektedir. Buna rağmen Ali’nin insan olduğuna ilişkin sıradan insanın sahip olduğu bilginin kesin bir bilgi olmadığını iddia etmek mümkün değildir. Tam aksine her türlü bilgisizlik, zan, şek ve şüpheye meydan vermeyecek şekilde hakiki bir bilgidir. Yine de halktan alim olmayan sıradan bi- rinin Ali’nin insan oluşu ile ilgili bilgisi insan olmanın hakikatine va- kıf olacak şekilde mükemmel bir bilgi değildir. Öte yandan alim kim- se Ali’nin insan olduğunu bilmesi yanında insan olmanın mahiyetini de daha tafsilatlı bir şekilde bilmektedir. Bu husus göz önünde bu- lundurulduğunda Eş’ari’nin tanımı, halktan alim olmayan birinin Ali’nin insan oluşuna ilişkin sahip olduğu mutlak (müphem) bilgi için uygun bir tanım olarak kabul etmek gerekmektedir. Zira bu tanım mutlak bilgi kavramının içine giren bütün bireyleri içine aldığı gibi, bu kavramın içine girmeyen bireyleri de dışlamaktadır. Buna göre bu tanım mutlak bilgi için mantık ilminin tanım için koyduğu şartlara uygun bir tanım olarak değerlendirmek mümkündür. 13 Durum böyle olunca bilgi hakkında her insan mutlak (müphem) bilgi sahibi olabil- mektedir. Bu demektir ki bilgi, insanlar tarafından bilinmeyen bir şey değildir. Aynı şekilde bilen (alim) hakkında da insanların mutlak
14
Matüridi(333/944)’nin ise, konuşma esnasında bilgiyi şöyle ta- nımladığını ifade edilmektedir: “Bilgi, bulunduğu kimsede akıl ve du- yuların alanına giren objenin (mezkurun) açık ve seçik hale gelmesini sağlayan bir sıfattır.” 15 Zira Matüridi’ye nispet edilen bu tanım, Kitabu’t-Tevhid’te bulunmamakta,. ancak bu tanıma yakın bir ifade Te’vilât ve Şerh-i Semerkandi’de bulunduğu ifade edilmektedir. 16
sözcükleri açıklamakta fayda bulunmaktadır. Taftazani “tecelli” söz- cüğünü, “zan”, “cehl” ve “mukallidin imanı” gibi her türlü bilgi karşıtı durumu ortadan kaldıracak şekilde kendisinde bilgi vasfı bulunan
13 Nesefi, Tebsira, 1/17. 14 Nesefi, a.g.e., 1/18. 15 Nesefi, Tebsira, 1/19. 16 Hanifi Özcan, Mâtüridi^de Bilgi Problemi, MÜİFV Yay. İstanbul, 1993, s.35. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V (2005), Sayı: 1
233 insan veya başka bir varlığın tam bir inkişafla anlaması diye ifade eder.
17 “Mezkıır” sözcüğü ise, hem hakiki vücudu olan varlıkları hem de gerçekte vücudu bulunmayan zihni varlıkları kapsar. Böylece du- yuların ve aklın algı alanına giren tasavvur ile, yakin ifade etsin- etmesin tasdiki de içine almaktadır. 18 Yine tanımda “şey” veya “ma- lum” sözcükleri yerine “mezkur” kelimesi kullanılmıştır. Bu yolla “şey” kavramı hakkındaki kargaşadan ve “malum “un “ilim” kökün- den gelmesi sebebiyle ortaya çıkacak kısır döngüden kaçınılmıştır. 19
Tarifte geçen “men” sözcüğü insanın yanında melek ve cin gibi diğer akıl sahibi varlıkları
da
kapsamaktadır. Matüridilere ait olduğu ifade edilen: “Bilgi, hayat sahibi olan kimseden cehalet, şek, zan ve yanılmayı kaldıran bir sıfattır.” 21 Şek- lindeki tanım, Eski mantıkçıların deyimiyle: “Tarif efradını cami’ ağ- yarını mani’ olmalıdır.” 22 , “Külliler vasıtasıyla cüzileri bilmek” için ya- pılmalıdır. İşte mantıkçıların burhan dedikleri budur. Tüme va- rım/taksim , “Cüz’iler vasıtasıyla küllileri bilmek” için yapılır ve bu tanım mantıkçıların istikra dedikleri 23 ölçültlere uygun bir tanımdır. B- İman Kavramının Tanımı: İman kavramında inanan insan ve inanılan nesne arasında i- nanç, güven ve teslimiyete dayalı bir ilişkinin varlığı dikkat çekicidir. Nitekim iman kavramının geçişli veya geçişsiz olma durumuna göre kazandığı farklı anlamlar bunu ortaya koymaktadır: Geçişsiz du- rumda iman, emin olmak, esenlik içinde olmak, sükûna ulaşmak, kuşku ve sıkıntıdan uzak bir şekilde kalbin itimat, huzur ve güven i- çinde olması gibi anlamlara gelir. Geçişli olduğunda emân vermek, güven vermek, itimat etmek, doğrulamak, emin kılmak, tasdik etmek, doğruluğunu kabul ve itiraf etmek gibi anlamlar kazanır. 24 Görüldüğü gibi geçişsiz olduğunda iman esaslarına inanan kişinin emin olması, huzur ve güven bulması, kalbinin her türlü şek, şüphe ve kuşkudan kurtulması; geçişli durumda inanılması için peygamber tarafından bildirilen hususların doğruluğunu kabul etmek, bu konuda peygam-
17 Taftazânî, Şerhu‘l-‘Âkâid, Tah. Ahmet Hicazi es-Sakâ, Mısır, 1987, s., 15; Şerhu’l- Mekâsıd, 1/195. 18 Taftazânî, Şerhu‘l-‘Âkâid, 15; Şerhu’l-Mekâsıd, 1/195;Beyadi, İşârâtu’l-Merâm, s., 39. 19 Taftazânî, Şerhu’l-Mekâsıd, 1/135-136; Şerhu‘l-‘Âkâid, 15; İşârâtu’l-Merâm, s., 39. 20 Taftazânî, Şerhu’l-Mekâsıd, 1/195. 21 Nesefi, Tebsira, 1/19. 22 Nesefi, Tebsira, 1/10; Necati Öner, Klasik Mantık, AÜİF Yay. Ank.1974, s.36. 23 Nesefi, Tebsira, 1/10. 24 Bkz.İbn Manzur, Ebu’l-Fadl, Cemalu’d-Din Muhammed Mukerrem, Lisanu’l-Arab, Daru’s-Sadr, Beyrut, ts. XIII; 21; Taftazânî, Şerhu’l-Mekâsıd; s. 175 vd.; Curcânî,
Topaloğlu), DİB Yay., Ank., 1980, 87 vd. Yüklə 301,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|