Dədə Qorqud ● 2014/I I 99
darıdırlar, həm də ümumi mədəniyyətlərindən də vaz keçmək istəmirlər.
Qəlblərinin bir yarısı şəhərdə, bir yarısı da səhradadır. Aşağıdakı şeir-
lərdə bu açıq şəkildə ifadə edilmişdir. Hələ də, “Şäherde ýaşasam, sähra
meň gaýgym, / Sährada ýaşasam, şäher meň ünjim. / Olaň ilkinjisi –
birinji söýgim, / Ikinjisi bolsa, has-da birinjim!” (Şehirdeyken sahrayı dü-
şünürüm, sahradayken de şehri meraklanırım. Bunların ilki birinci sev-
gim, ikincisi ise birincim…) mısraları Türkmenlerin karakteristik duru-
şunu yansıtma adına orijinaldir:
Gije-gündiz öwrüp-çöwrüp hyýaly, / Yhlas edip aýdylmadyk
sözlere, / Çaganyň gursaga basylşyýaly, / Ýakyn boljak boldum sähra-
düzlere. / Şäher - meň mesgenim, sähra - düşelge, / Haýsyn goýsaň,
ýürek soňa towusar. / Bu ýaşyl otlara gözüň düşende, / Seniň gözleriňem
ýaşyl öwüser. / Bu topragyň sahylygna ser salyň!/ Gögermejek zat ýok
biziň sährada. / Aýagyňy ýere gömseň bir salym, / El -şahaňa ýaprak
örjek sobada. / Ýarylyň gunçalar, ýaşyl pyntyklar, / Meniň teşne ýü-
regimiň geregi!/ Bomba deý ýarylyň! Goý şol tultuklaň/ Dokuz ballyk
titräp gitsin ýüregi!/ ....Kän zada ýetmekçi bolýanmy? Ahmal. / Onda
aýdyň: - Oň dermany nirede?/ Şeýdip, entäp ýörün toprak hem asfalt -/ -
Iki sany uly polýus arada. / Şeýdip, ikarada ýörün pelpelläp, -/ Şäherde,
sährada çekip emgegi. / Bu ullakan bir dert bilen keselläp, / Şahsyýetiň
ikä bölünmegimi?!/ Şäherde ýaşasam, sähra meň gaýgym, / Sährada
ýaşasam, şäher meň ünjim. / Olaň ilkinjisi – birinji söýgim, / Ikinjisi
bolsa, has-da birinjim! (Ikı Söýgı) (1, 143).
– Şindi garlawaç ýok. / Howa-da sowuk. / Ýarmandyr pyntygyn/
Çynardyr söwüt. / Ýok aýlygijeler, / Oýun gurmaýar, / Başga bir
ýerlerde/ Ördek-durnalar. / Ýöne sähra çykyp, / Seretsem her ýany/ Bir
tanyş täzelik/ Bardygyn görýän. / Ýanlanýar uzakda/ Täsinbir owaz. /
Topragyňam reňki/ Uýtgäpdir biraz. / Bir täzelik gelýär/ Örän ullakan. /
Bahar gelýär, Bahar, / Sährama bakan ( Sähra) (4, 351).
– Şäher şowhunyny taşladym yzda, / Sähra gitdim şäherlere girşim
deý. / Hana, kişňäp delmurup dur taýçanak, / Ýel saz çalýar ýallarynyň
kirşinde. / At toýnagna bendi uzak ýollaryň/ Misli damar kimin, ugruny
syrdym. / Her oba, her öýe, sarpasyn saklap, / Taňry salamyny beremsoň
girdim. / Bu obaň salamyn oňa gowşuryp, / Özümden hoş boldum,
menziller geçdim, / Köpük bermän, gaýtargyma garaşman, / Mamanyň
uzadan çalyny içdim. / Nirä barsam ne hile bar, ne-de al, / Gyzlar gördüm
sähram ýaly edaly. / Dabanymdan beýnime çen durlandym, / Dünýäň
ýagyşdan soň durlanşyýaly. / Sazagyň közüne ýüregmi taşlap, / Sandy-
rap, galdyrap gorkymdan ýaňa, / Oba adamlarna goşgy okadym, / Oba
adamlary düşündi maňa. / Döwüriň şatlygyn gördüm ýüzlerde, / Şol
Dədə Qorqud ● 2014/I I 100
ýüzlerde gördüm döwrüň gasynny. / Kiçi, uly oba - barysy edýär, / Uly/
şäherleriň aladasyny. / Uly oý-alada, uly mesele, / Her obada, her adamda
ýaşaýar. / Gezek şu meselä gelende, dünýäň/ Bar obasy bir-birine ogşa-
ýar. / Şol uly aladaň bolmazy üçin, / Ýaşalyň, şahyrlar, dilden dür saçyp.
/ Hoş habar göterip obalar söksek, / Obaň bar gapysy açyk bor, açyk. /
Ömrüm durky göterip şol habary, / Obalardan obalara öterin. / Soňky oba
ýetmän daljygsa atym, / Oňa bagrym bilen süýşüp ýeterin (Hoş Habar
Getırıp, Obalar Söksek... ) (4, 362).
Nəticə
Qurbannazar Əzizov Türk Dil Qurumunun sözlüyündə ifadə edildiyi
kimi şifahi şeir ənənəsini sazla söyləyən bir ozan deyil. Lakin xalqın adət-
ənənələrini, deyimlərini, ifadə zənginliklərini (atalar sözləri, məsəllər,
laylalar...) istifadə etməsi, canlandırması baxımından; yaşayış tərzlərini,
mədəniyyətlərini əks etdirməsi baxımından bir növ xalq şairidir. Xalqın
nağıllarına, rəvayətlərinə, atalar sözlərinə, məsəllərinə, yanıltmaclarına
müraciət etmiş, yenidən şərh etmiş, öz ruhundan zənginliklər qatmışdır.
Türkmənlərin yaşayış tərzini, səhraya münasibətini, atın həyatın
içindəki yerini misralara köçürməyi uğurla yerinə yetirmişdir. Milli də-
yərləri bu şəkildə mükəmməl əks etdirməyə müvəffəq olmuş Əzizov
türkmənlərin milli şairlərindən biri olmağa tamamilə layiqdir.
Qısacası, Əzizovun şeirlərini oxuyanlar Türkmənistanın təbiətini,
xalq deyimlərini, geniş ifadə zənginliyi olan atalar sözlərini, məsəlləri,
hətta əski söz ustadlarının ifadə tərzlərini tanıma imkanı əldə edirlər. Ya-
şayış tərzi, adət-ənənələr haqqında məlumat almış olurlar.
Eyni zamanda həm milli dəyərlərin zənginliyinə vaqif olma, həm
də modernizmi bilib millilikdən qopmamaq ərdəmini Əzizovun əsər-
lərində görmək mümkündür.
ƏDƏBİYYAT
1. G Ezizow. Saýlanan eserler. Aşgabat, “Bereketli bina”, 1995.
2. Ezizov G. Türkmen sehrası. Türkmen Devlet Neşriyat Gulluğu, Aşka-
bat, 2007.
3. G. Ezizow. Serdarym. Aşgabat, “Türkmenistan” neşirýaty, 1990.
4. G. Ezizov. Türkmen sährasy. “Türkmenistan” neşirýaty. Aşgabat, 1997.
5. ÖRNEK. Sedat Veyis. Türk Halk Bilimi. Kültür Bakanlığı HAGEM
Yayınları, 2-ci basım, Ankara 1995.
6. Zal Ü. Gurbannazar Ezizovun Kelime Dünyasına bir bakış. 27-28
Ağustos 2007-de düzenlenen Uluslar Arası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi.
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy
Dostları ilə paylaş: |