Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2014/I I
- İzvornik türküləri
- Afaq XÜRRƏMQIZI Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi
Dədə Qorqud ● 2014/I I 126 Küffar hüccet almış Eğri’ye Hali benzer nefes çekmiş bengiye Bire sorun Nemçelü’ye Lehli’ye Ne de çabuk unuttular Muhaç’ı Seketvar’ı Tamaşvar’ı Uyvar’ı Haberler iletin Beç Çasarı’na Durmasın kılıcın sarsın donuna Er ise buyursun er meydanına Ne de çabuk unuttular Muhaç’ı Seketvar’ı Tamaşvar’ı Uyvar’ı 20 İzvornik türküləri İzvornik eli bugünkü Bosniya-Hersoqovinanın sərhədlərində yerlə- şən Zvornik şəhərində qurulmuş Osmanlı dövrünə aid bir yaşayış məskə- nidir. 1462-cı ildə Fatih Sultan Mehmet tərəfindən Zvornik fəth edildik- dən sonra qurulmuş və Rumeli əyalətinə tabe edilmişdir. Lakin Budin əyalətinin qurulmasından sonra onun tərkibində olan Səməndirə elinə bağlı bir yaşayış məskəninə çevrilmişdir. Zvornik şəhəri Drina çayının şi- mal-şərq sahillərində, Serbiyaya aid Mali Zvornik adlanan hissəsi isə ça- yın qərb sahillərində yerləşir. Şəhər yüksək qaya üzərindədir, şəhərin ət- rafı isə onlarla evdən ibarətdir 21 . Zvornikdən toplanmış türkülər xalqın şəhərin düşmənlər tərəfındən mühasirəyə alınması zamanı Bosniya bəylərbəyi və eyni zamanda Bel- qrad meşələrinin gözətçisi Numan Paşadan (ölümü 1784) yardım gözlə- məsindən, yardıma gələn qüvvələrin xalqı xilas etmələrindən və düşmən- ləri məğlubiyyətə uğratmalarından bəhs edir. Eyni zamanda türküdə şə- hərdəki türbələrdən də bəhs edilir. Burada şəhərin müdafiə olunmasında övliyaların yardım etdiklərinə işarə olunur. Feryad eder İzvronik’in kalesi Kalesiyle bile büyük kulesi Kaimi’nin zatı şerif türbesi Yetiş Numan Paşa aldırma bizi 20 Özbek. Folklor ve Türkülerimiz İstanbul. 1975, s.386 21 Bosnavi, Ömer. Tarih-i Bosna Der Zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa. Ankara, 1979, s.131 Dədə Qorqud ● 2014/I I 127 Dört yanımız aldı Nemçe taburu Müinimiz olsun hazreti Bari Geldi Petraş kafir le Osyek generali Yetiş Numan Paşa aldırma bizi Ferman etdi Numan Paşa munlaya Hersek ile hem Eyaleti Bosna’ya İki günüde geldi ol Papratine’ye Yetiş Numan Paşa aldırma bizi Yeniçeriler din uğrunda çalışır Rüstem Ağa sıbyanlara bakışur Avret, oğlan gece gündüz ağlaşur Yetiş Numan Paşa aldırma bizi Haber geldi çıkdı kafir Osmag’a Askerinin gece ile basmağa Ferman oldı Kara Bey’e bakmağa Şükür olsun hakka güldürdü bizi Köprülü 22 kalkıp dua eyledi Cümle asker Allah Allah iderdi Kafirleri kırıp şükür eyledi Şükür olsun hakka güldürdü bizi İzvornik’den haber geldi yetişti Firar etdi kafır islam gülüşdi Enbiyalar yetişti Hakk teala eyledi azad bizi 22 Köprülü Fazil Əhməd Paşa (1635-1676) Osmanlıda Avcı Mehmet dövründə 1661-1676 tarixləri arasında sədrəzəmlik edən Osmanlı dövlət nümayəndəsidir. O, hakimiyyəti illərində Girit, Uyvar, Podolya, Kamaniçəni fəth etmişdir. Dədə Qorqud ● 2014/I I 128 Hayvanlar onunde ayak dururdu Mübarek yüzünü yere sürerdi Firisteler gökden dua ederdi Hakk teala eyledi azad bizi Yedi saat atları kovdı gaziler Beş altı bin melaini kırdılar Ganimet malın eline aldılar Bihamdillah halas eyledi bizi Kimse kadir değil mevla eyledi Nemçe kafirini makhur eyledi Bunu böyle Beyzade oğlu söyledi Gani Mevlam bizi meskur eyledi 23 23 Hasan. Saray-Bosna – Türküler. s.108-110 Dədə Qorqud ● 2014/I I 129 “ARZU-QƏMBƏR” DASTANI: NOQAY VARİANTI Türk epik ənənəsində özünəməxsus yerlərdən birini tutan “Arzu və Qəmbər” dastanı azərbaycanlılar, türklər, türkmənlər, özbəklər, türk- manlar və digər türk qövmləri arasında geniş yayılmışdır. Bu dastan həm də Şimali Qafqazda yaşayan noqay türkləri arasında da mövcuddur. İn- diyədək noqaylarda bu dastanın sadəcə üç variantı qeydə alınmışdır. Bu variantlar bir-birindən az fərqlənir. Dastanın noqay variantı ilk dəfə 1949-cu ildə işıq üzü görmüşdür. Çap olunan mətn M.K.Milıx tərəfindən 1940-cı ildə Mineralniye Vodının Kanqlı kəndinin sakini 57 yaşlı Saban- çiyeva Tatuvdan toplanmışdır. Toplayıcı iki mətn qeydə almışdır. Dastanın noqay variantının üçüncü mətni isə 1993-cü ildə işıq üzü görmüş “Noqay xalq nağılları” kitabına salınmışdır. Bu variant M.K.Milıx tərəfindən toplanmış mətnlərdən bir qədər fərqlənir. Noqaylarda bu dastanın tədqiqi f.ü.e.d. Faniya Kusegenovanın adı ilə bağlıdır. “Noqay dastanları: milli özünəməxsusluq, millətlərarası və folklor-ədəbiyyat əlaqələri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasında və bu dissertasiya əsasında nəşr edilmiş kitabında F.Kusegenova dəfələrlə “Arzu-Qəmbər” dastanına müraciət edir, həmin dastanı digər ortaq türk dastanı olan “Tahir və Zöhrə” ilə müqayisə müstəvisinə gətirir. F.ü.e.d. F.Kusegenova həm də “Tanqçolpan” dərgisində qumuq dilində dərc edilmiş “Ariz və Xanber” məqaləsinin müəllifidir. “Arzu- Qəmbər”in daha bir noqay variantı f.ü.e.d. Ş.Kurmanqulova tərəfindən göndərilmişdir. Təqdim etdiyimiz “Ariz em Xanber” M.K.Milıx tərəfindən toplan- mış mətndir. Afaq XÜRRƏMQIZI Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|