Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2014/I I
- Çanaqqala türküsü
- Esterqon qalası türküsü
- Eğri qalası türküsü
Dədə Qorqud ● 2014/I I 123 Ders edelim dem dem, Dep edelim gam gam, Çok giden bu derdi gamı, Hu diyelüm hu hu, Sende bir hal var, Gel hakayalım ay, Biri şuder hali hanı, Hu diyelüm hu hu 12 . Çanaqqala türküsü Çanaqqala döyüşü – I Dünya müharibəsi illərində 1915-1916-ci il- lərdə Osmanlı dövləti ilə İttifaq dövlətlər (İngiltərə, Fransa, Anzaklar 13 ) arasında edilən dəniz və quru müharibələridir. İttifaq dövlətləri Osmanlı dövlətinin paytaxtı İstanbulu alaraq boğazların idarəsini ələ keçirmək, Rusiya ilə etibarlı bir əkinçilik və əsgəri ticarət yolu açmaq, alman müt- təfiqlərindən birini zəiflətmək məqsədləri ilə ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazına girmişlər. Ancaq hücumları müvəffəqiyyətsiz olmuş və iki tərə- fin də çox ağır itkilər verməsi ilə İttifaq dövlətlər geri çəkilmişlər. Bu dö- yüş məhv olma vəziyyətində olan bir ölkənin möhtəşəm qələbəsi kimi olaraq əfsanələşib, hər vətəndaşın xatirəsində yaşayır. Türkiyə Cümhu- riyyəti qurulduqdan sonra ingilis və fransız donanmalarının geri çəkilmə- yə məcbur edildiyi gün – 18 mart Çanaqqala şəhidlərini Anma günü ola- raq qeyd edilir. Çanaqqala türküsü də burada şəhid olan türk əsgərləri üçün yazılmışdır. Bu türkünün Kastamonu, Rodop Priştina, Kərkük və Üsküp variantları da var. 12 Bosna Seti. Sultan Mehmet Fatih Gençlik Korosu Prizma Pruduction. Saraye- vo, 2007 13 ANZAK – I Dünya müharibəsində ingilis ordusunda döyüşən Avstraliyalı və Yeni Zelandiyalı əsgərlərdən ibarət birləşmiş ordu hissəsi. Bu ordu birləşməsinin əsgər- ləri Türkiyədə Anzaklar adlandırılır. Anzak ifadəsi Australian and New Zealand Army Corps (tərc. Avstraliya və Yeni Zelandiya Ordu Birləşməsi) sözlərinin baş hərflərindən meydana gələn abbreviaturadır. I Dünya müharibəsinin başlanğıcında bu iki ölkəyə aid olan birliklərin qatılması ilə yaradılan ordu birləşməsi bu qısaldılmış adla tarixdəki yeri- ni almışdır. Antanta tərəfindən Bosfor və Dardanel boğazlarının və İstanbulun ələ keçi- rilməsi üçün başladılan "Dardanel əməliyyatı" çərçivəsində 1915-ci il 25 aprel tarixində Arıburnu adlı yerdə baş verən döyüşdə Anzaklar 5 min nəfərdən artıq itki verərək geri çəkilməli olmuşdular. Türklərə qarşı müvəffəqiyyət qazana bilməsələr də, daha sonra Yaxın Şərq və Avropa döyüş meydanlarında əhəmiyyətli xidmətlər göstərmişlər. Dədə Qorqud ● 2014/I I 124 Çanakkale türküsü Çanakkale Marşı Çanakkale içinde bir kırık testi Anneler ve babalar ümidi kesti Çanakkale içinde sıra-sıra serviler Binbaşılar oturmuş asker öğütler Arı burnundan çıktık yan basa basa Hep düşmanlar kaçıyor kan kusa kusa 14 Esterqon qalası türküsü 15 Tuna çayının yanında bir təpənin üzərində inşa edilən Esterqon şə- həri Slovakiyanın Şturovo (Osmanlılar zamanında Ciyərdələn) bölgəsi ilə Macarıstan-Slovakya sərhədini yaradırdı. Hal-hazırda şəhər Macarıstanın sərhədlərinə daxildir. Esterqon Macarıstanın qədim şəhərlərindən biridir. X əsrdən XIII əsrin ortalarına qədər – Arpad xanədanı Kral IV. Bela zamanında paytax- tın Viseqrad və Buda elan olunmasına qədər Macarıstanın paytaxtı idi. Esterqon I Süleymanın 1529-cu ildə I Vyanaya səfəri zamanı qısa müd- dət ərzində, 1543-cü ildə isə Sultan Süleyman Qanuni zamanında uzun müddət Osmanlıların əlinə keçmişdir. Bundan sonra Esterqon Osmanlı imperatorluğunun şimal-qərbi sərhədlərində çox əhəmiyyətli mərkəzlər- dən birinə çevrilmişdir. 1595-ci ildə almanlar tərəfindən işğal edilən Es- terqon Sokolluzadə Lala Mehmed Paşa tərəfindən yenidən Osmanlı tor- paqlarına qatıldı və 1683-cü il almanların yenidən bu əraziləri işğal etmə- sinə qədər Osmanlı sancağı olaraq qaldı. Bu türkü döyüşlərdən birinin qələbə ilə nəticələnməsindən sonra söylənilmiş və bu günə qədər də sevilə-sevilə söylənilir 16 . Türkünün mətni tarixi hadisələrdən götürülmüşdür. Başımızda yeşil şapka Al kuşağım bağladım Estergon’un barakalarını Dört dolanıp ağladım 14 Üngör, Etem Ruhi. Türk Marşları. Türk Kültür Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1966, s.183 15 Nuş, Aluş. Rumeli Türküleri Güfte ve Besteleriyle. İstanbul, 1996, s.112-113 16 Özbek. Folklor ve Türkülerimiz. İstanbul, 1975, s.381 Dədə Qorqud ● 2014/I I 125 Elimdeki yağlığımın İsleyeyim dört ucunu Selam söyleyiniz yarime Ağlamasun benim için Krakov’un mahallesi Ne büyüktür kalesi Germanların sorarsan Hiç bulunmaz çaresi Vogonları yağladık Birbirine bağladık Galiçyada alındık Estergon’da sayıldık Filiz fidan boyumuz Ağlar kaldı soyumuz Macaristan’dan döndükten sonra Olur bizim toyumuz 17 Eğri qalası türküsü Eğri qalası bugünkü Macarıstanın şimalındakı Eger bölgəsində yer- ləşən bir Osmanlı qalasıdır. Qala 1552-ci ildə Osmanlı ordusu tərəfindən mühasirəyə alındığı zaman göstərdiyi mücadilələrlə tarixə düşmüşdür. Bu qalanın ilk mühasirəsi idi və bu zaman Osmanlı ordusu ağır itkilər verərək geri çəkilmişlər. Daha sonra 1596-cı ildə yenidən münhasirəyə alınan qala bu dəfə III Mehmedin özünün də iştirak etdiyi qısa müddətli döyüşlə Osmanlıların əlinə keçdi 18 . 80 il vilayət mərkəzi olan qala II Vyana mühasirəsinin uğursuzluqla nəticələnməsi və V Çarlz Loran Dü- kenin 1686-cı ildə Budini işğal etməsindən sonra 1687-ci ildə Habsburq ordusuna təslim oldu. Türküdə adı çəkilən Uyvar Macarıstanda əhəmiyyətli şəhərlərdən biridir. Bu şəhər ilk dəfə 1593-cü ildə Lala Mehmet Paşa tərəfindən Os- manlı torpaqlarına qatılmışdır 19 . 17 Kakuk, Zsuzsa. Kırım Tatar Şarkıları (Haz: Hasan Eren, Zeynep Korkmaz). Ankara, 1993, s.117 18 Zaman gazetesi, Röportaj-Dizi-İnceleme, 13 Kasım 1991, s. 8 19 Sertoğlu, Midhat. Osmanlı Tarih Lügatı, İstanbul, 1986, s.352 Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|