Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      99 
darıdırlar, həm də ümumi  mədəniyyətlərindən də vaz keçmək  istəmirlər. 
Qəlblərinin  bir  yarısı  şəhərdə,  bir  yarısı  da  səhradadır.  Aşağıdakı  şeir-
lərdə bu açıq şəkildə  ifadə edilmişdir. Hələ də, “Şäherde  ýaşasam, sähra 
meň  gaýgym,  /  Sährada  ýaşasam,  şäher  meň  ünjim.  /  Olaň  ilkinjisi  – 
birinji söýgim, / Ikinjisi bolsa, has-da birinjim!” (Şehirdeyken sahrayı dü-
şünürüm,  sahradayken  de  şehri  meraklanırım.  Bunların  ilki  birinci  sev-
gim,  ikincisi  ise  birincim…)  mısraları  Türkmenlerin  karakteristik  duru-
şunu yansıtma adına orijinaldir: 
Gije-gündiz  öwrüp-çöwrüp  hyýaly,  /  Yhlas  edip  aýdylmadyk 
sözlere,  /  Çaganyň  gursaga  basylşyýaly,  /  Ýakyn  boljak  boldum  sähra-
düzlere.  /  Şäher  -  meň  mesgenim,  sähra  -  düşelge,  /  Haýsyn  goýsaň, 
ýürek soňa towusar. / Bu ýaşyl otlara gözüň düşende, / Seniň gözleriňem 
ýaşyl  öwüser.  /  Bu  topragyň  sahylygna  ser  salyň!/  Gögermejek  zat  ýok 
biziň  sährada.  /  Aýagyňy  ýere  gömseň  bir  salym,  /  El  -şahaňa  ýaprak 
örjek  sobada.  /  Ýarylyň  gunçalar,  ýaşyl  pyntyklar,  /  Meniň  teşne  ýü-
regimiň  geregi!/  Bomba  deý  ýarylyň!  Goý  şol  tultuklaň/  Dokuz  ballyk 
titräp  gitsin  ýüregi!/  ....Kän  zada  ýetmekçi  bolýanmy?  Ahmal.  /  Onda 
aýdyň: - Oň dermany nirede?/ Şeýdip, entäp ýörün toprak hem asfalt -/ -
Iki sany uly polýus arada. / Şeýdip,  ikarada  ýörün pelpelläp, -/ Şäherde, 
sährada  çekip  emgegi.  /  Bu  ullakan  bir  dert  bilen  keselläp,  /  Şahsyýetiň 
ikä  bölünmegimi?!/  Şäherde  ýaşasam,  sähra  meň  gaýgym,  /  Sährada 
ýaşasam,  şäher  meň  ünjim.  /  Olaň  ilkinjisi  –  birinji  söýgim,  /  Ikinjisi 
bolsa, has-da birinjim! (Ikı Söýgı) (1, 143). 
–  Şindi  garlawaç  ýok.  /  Howa-da  sowuk.  /  Ýarmandyr  pyntygyn/ 
Çynardyr  söwüt.  /  Ýok  aýlygijeler,  /  Oýun  gurmaýar,  /  Başga  bir 
ýerlerde/  Ördek-durnalar.  /  Ýöne  sähra  çykyp,  /  Seretsem  her  ýany/  Bir 
tanyş  täzelik/  Bardygyn  görýän.  /  Ýanlanýar  uzakda/  Täsinbir  owaz.  / 
Topragyňam reňki/ Uýtgäpdir biraz. / Bir täzelik gelýär/ Örän ullakan. / 
Bahar gelýär, Bahar, / Sährama bakan ( Sähra) (4, 351). 
– Şäher şowhunyny taşladym yzda, / Sähra gitdim şäherlere girşim 
deý.  /  Hana,  kişňäp  delmurup  dur taýçanak,  /  Ýel  saz  çalýar  ýallarynyň 
kirşinde. / At toýnagna  bendi uzak  ýollaryň/  Misli damar kimin, ugruny 
syrdym. / Her oba, her öýe, sarpasyn saklap, / Taňry salamyny beremsoň 
girdim.  /  Bu  obaň  salamyn  oňa  gowşuryp,  /  Özümden  hoş  boldum, 
menziller  geçdim,  /  Köpük  bermän,  gaýtargyma  garaşman,  /  Mamanyň 
uzadan çalyny içdim. / Nirä barsam ne hile bar, ne-de al, / Gyzlar gördüm 
sähram  ýaly  edaly.  /  Dabanymdan  beýnime  çen  durlandym,  /  Dünýäň 
ýagyşdan  soň  durlanşyýaly.  /  Sazagyň  közüne  ýüregmi  taşlap,  /  Sandy-
rap,  galdyrap  gorkymdan  ýaňa,  /  Oba  adamlarna  goşgy  okadym,  /  Oba 
adamlary  düşündi  maňa.  /  Döwüriň  şatlygyn  gördüm  ýüzlerde,  /  Şol 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                     100 
ýüzlerde gördüm döwrüň gasynny. / Kiçi, uly oba - barysy edýär, / Uly/ 
şäherleriň aladasyny. / Uly oý-alada, uly mesele, / Her obada, her adamda 
ýaşaýar.  /  Gezek  şu  meselä  gelende,  dünýäň/  Bar obasy  bir-birine  ogşa-
ýar. / Şol uly aladaň bolmazy üçin, / Ýaşalyň, şahyrlar, dilden dür saçyp. 
/  Hoş  habar  göterip  obalar  söksek,  /  Obaň  bar  gapysy  açyk  bor,  açyk.  / 
Ömrüm durky göterip şol habary, / Obalardan obalara öterin. / Soňky oba 
ýetmän  daljygsa  atym,  /  Oňa  bagrym  bilen  süýşüp  ýeterin  (Hoş  Habar 
Getırıp, Obalar Söksek... ) (4, 362). 
 
Nəticə 
Qurbannazar Əzizov Türk Dil Qurumunun sözlüyündə ifadə edildiyi 
kimi şifahi şeir ənənəsini sazla söyləyən bir ozan deyil. Lakin xalqın adət-
ənənələrini,  deyimlərini,  ifadə  zənginliklərini  (atalar  sözləri,  məsəllər, 
laylalar...)  istifadə  etməsi,  canlandırması  baxımından;  yaşayış  tərzlərini, 
mədəniyyətlərini  əks  etdirməsi  baxımından  bir  növ  xalq  şairidir.  Xalqın 
nağıllarına,  rəvayətlərinə,  atalar  sözlərinə,  məsəllərinə,  yanıltmaclarına 
müraciət etmiş, yenidən şərh etmiş, öz ruhundan zənginliklər qatmışdır.  
Türkmənlərin  yaşayış  tərzini,  səhraya  münasibətini,  atın  həyatın 
içindəki  yerini  misralara  köçürməyi  uğurla  yerinə  yetirmişdir.  Milli  də-
yərləri  bu  şəkildə  mükəmməl  əks  etdirməyə  müvəffəq  olmuş  Əzizov 
türkmənlərin milli şairlərindən biri olmağa tamamilə layiqdir. 
Qısacası,  Əzizovun  şeirlərini  oxuyanlar  Türkmənistanın  təbiətini, 
xalq  deyimlərini,  geniş  ifadə  zənginliyi  olan  atalar  sözlərini,  məsəlləri, 
hətta əski söz ustadlarının ifadə tərzlərini tanıma imkanı əldə edirlər. Ya-
şayış tərzi, adət-ənənələr haqqında məlumat almış olurlar. 
Eyni  zamanda  həm  milli  dəyərlərin  zənginliyinə  vaqif  olma,  həm 
də  modernizmi  bilib  millilikdən  qopmamaq  ərdəmini  Əzizovun  əsər-
lərində görmək mümkündür. 
ƏDƏBİYYAT 
1. G Ezizow. Saýlanan eserler. Aşgabat, “Bereketli bina”, 1995. 
2. Ezizov G. Türkmen sehrası. Türkmen Devlet Neşriyat Gulluğu, Aşka-
bat, 2007. 
3. G. Ezizow. Serdarym. Aşgabat, “Türkmenistan” neşirýaty, 1990. 
4. G. Ezizov. Türkmen sährasy. “Türkmenistan” neşirýaty. Aşgabat, 1997.  
5.  ÖRNEK.  Sedat  Veyis.  Türk  Halk  Bilimi.  Kültür  Bakanlığı  HAGEM 
Yayınları, 2-ci basım, Ankara 1995. 
6.  Zal  Ü.  Gurbannazar  Ezizovun  Kelime  Dünyasına  bir  bakış.  27-28 
Ağustos 2007-de düzenlenen Uluslar Arası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi. 
 
 
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy 

---