Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      88 
dikdən  sonra  Şıx  Məhəmməd  də  həmin  armud  ağacından  yıxılır,  dişləri 
tökülür. Bunun müqabilində “Qanlımdı-qanlım” qoşması yaranır: 
 
Cox istərəm böyürtkənin xatirin, 
Gedin yığın, bayda-bayda gətirin. 
Turş almanı aralıqdan götürün, 
Atamı yandırıb, qanlımdı-qanlım. 
 
Meyvələrdə nəyi gördük, savaşdıq, 
Nə müddətdi həsrət idik, qovuşduq. 
Zoğalnan dostluq edib barışdıq, 
Onun da kal vaxtı qanlımdı-qanlım. 
 
Ətlərdə tamahım çox düşür buda, 
Bu şərtlə: doğranıb, bişirilə suda. 
Necə deyim, durun gedək armuda, 
Yarımı öldürüb, qanlımdı-qanlım.  
 
 
Əl çəkməyə meylim yoxdur soğandan, 
Aşbazı məclisdə qurtarar qandan, 
Bir sadiq nemətdi, bəy ilə xandan, 
Onun da çiy vaxtı, qanlımdı-qanlım. 
 
Çoxdur məhəbbətim o peyvas tuta, 
Hər kəs ki, qurutsa, edəcək xəta, 
Yaş ərik yükünü gətirsəm buta, 
Dənəsin sındırma, qanlımdı-qanlım. 
 
Danış çaydan, kələçoşdan, bozbaşdan, 
Iki üzü quru, bir üzü yaşdan, 
Turp ilə kələmi sat, eylə başdan, 
Məni utandırıb, qanlımdı-qanlım. 
 
Deyin ölsün Məhəmmədin anası, 
Qəmi-hicran çürüdübdü sinəsin. 
Hər kəs qoysa qovurqanın binasın 
Çıxarın bu kənddən, qanlımdı-qanlım. 
 
 
Gözüm, getmə inişilki çərəzə, 
Qayıdıb tamahla baxma mevizə, 
Meylim yoxdur, fındıq ilə cevizə, 
Dişlərim qırıb, qanlımdı-qanlım (2, 72-73). 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      89 
C.Tağıyev  “Yaddaşlardan  yığılan”  kitabında  “Aran”  şerinin  necə 
yaranmasını  təfərrüatı  ilə  qeyd  edib.  Deyinlərə  görə,  Bağban  çox  kasıb 
olduğundan adət üzrə kənd camaatı  yayda  yaylağa (dağa) köçəndə onun 
yük  ulağı  olmadığından  aranda  qalır.  Aranın  istisindən,  xüsusən  ditdi-
lisindən,  yəni  ağcaqanad  sancmasından  təngə  gəlmiş  Bağban  yaylaqdan 
arana iş üçün gəlib-gedənlərə öz halını belə bildirir: 
 
Gedin girləyin keçini, 
Gündə yeyin bir qıçını,  
Buğdanın qızğın biçini 
İt qalmasın aran, səndə. 
 
Ditdi ayağın sallayır, 
Yanıma adam yollayır, 
Gecə yorğanı tullayır, 
Muğam deyir Kərəm səndə. 
  
Əyən olmaz ləngərini, 
Kəllər də görüb sərini, 
Tuşlamısan neştərini 
Deşməyə var zaman səndə. 
 
Düyün-düyün olub bədən, 
Döz deyir hər gəlib gedən. 
Mənim kimi kimsənədən 
Dünya, varmı qalan səndə? 
 
Lənətə gəlsin ditdini, 
Bizə çəkdirir bu günü, 
Ovçu qızı Bəyim kimi, 
Azdır dərdə yanan səndə.” (2, 82-83)  
 
Ümumiyyətlə,  o  dövrün  çətinliklərindən  əzab  çəkən  Şıx  Məhəm-
mədin topladığımız bir parça qoşması bu şəkildədir: 
 
Huş gedib, ağrıyır başım. 
Leysanə dönüb göz yaşım. 
At göndər gəlsin qardaşım. 
Halı-pərişan ağlasın. 
 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      90 
Və əslində son illər bizdə belə bir qənaət yaranır ki, Zəngilanın iş-
ğalından və bu qədər zaman məsafəsi ötdükdən sonra Bağban yaradıcılığı 
dəryada  qərq  olmuş  gəmi  timsallıdır.  Çünki  yurdumuzun  yetirməsi  olan 
el şairinin  şeirlərlərini qismən də olsa,  yaddaşında saxlayan sonuncu nə-
nə-babalarımız  da  haqq  dünyaya  köç  məqamındadır,  olub-keçənlərı  tam 
xatırlamaq iqtidarında deyillər. 
İşin  elmi  nəticəsi.  Zəngilanın  el  şairi  Şıx  Məhəmməd  Bağbanın 
itib-batmaqda  olan  şeirlərinin  və  onun  variantlarının  mümkün  qədər  aş-
kara çıxarılmasına çalışılmışdır. 
İşin elmi yeniliyi XIX əsrə yaşamış şairimiz Şıx Məhəmməd Bağ-
banın  söylədiklərinin  bir  hissəsinin  yeni  nəslə  çatdırılması  və  elmi  döv-
riyyəyə gətirilməsindən ibarətdir. 
Tətbiqi  və  nəzəri  əhəmiyyəti.  Bu  məqalə  gələcəkdə  bu  mövzuda 
yazılacaq elmi işlərə istiqamət verəcəkdir. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.  Kərimova  L.  Aşıq  sənəti  Səməd  Vurğun  poeziyasının  milli  koloriti 
kimi. Aşıq sənətinin tarixi inkişaf yolları və Aşıq Şəmşir mərhələsi mövzusunda 
Beynəlxalq  Elmi  Konfransın  materialları.  Bakı  şəhəri,  5  dekabr  2013,  Bakı, 
Nurlan, 2013. 
2. Tağıyev C. Yaddaşlardan yığılan kitab. Bakı, Şur, 2009, 100 s.
 
 
 
 
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d., prof. Paşa Əfəndiyev 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      91 
Yaşar KARAYUNUSOĞLU 
Beynəlxalq Türkmən-Türk Universitetinin müəllimi 
Türk xalqları ədəbiyyatı doktorantura tələbəsi 
e-mail: [e-mail] 
 
QURBANNAZAR ƏZİZOVUN ŞEİRLƏRİNDƏ FOLKLOR 
ÜNSÜRLƏRİ 
Xülasə 
Qurbannəzər  Əzizovun  əsərlərində  xalq  mədəniyyətinin  zəngin  ünsürlərini  gör-
mək mümkündür. Şairin ön plana çıxan folklor materialının təməlində Türkmən mədə-
niyyəti və adət-ənənəsi durur. Türkmənistanın əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil edən çöl, 
şübhəsiz, türkmən həyatında və mədəniyyətində xüsusi bir yer tutur. Əzizov bundan da 
uzaq qalmamış, türkmən həyatında xüsusi yeri olan çöl mövzusuna şeirlərində əhəmiy-
yətli ölçüdə yer vermişdir. 
Əzizovun  şeirlərində  Türkmənistanın  təbiəti,  xalq  deyimləri,  atalar  sözləri,  mə-
səlləri, hətta yaşayış tərzi, adət-ənənələr haqqında məlumat öz əksini tapmışdır. 
Ənənə ilə modernliyi birləşdirən ədib həm folklor ünsürlərini, həm də bütün bə-
şəriyyəti  maraqlandıran  mövzuları  ustalıqla  qələmə  alaraq  əsərinə  bəşəri  mahiyyət  qa-
zandırmışdır. 
Açar sözlər: Qurbannəzər Əzizov, xalq ədəbiyyatı, çöl, at, atalar sözləri, məsəl, 
yanıltmac 
 
THE ELEMENTS OF FOLK CULTURE IN THE WORKS  
OF GURBANNAZAR AZIZOV 
Summary 
The rich  element  of  folk  culture  can  be  seen in the  works of  Gurbannazar  Azi-
zov. Prominent basis of folkloric materials of the poet is the Turkmen culture and tradi-
tion. The desert, that forms the great part of Turkmenistan, of course, occupies a special 
place in the life and culture of the Turkmen. Azizov has not stayed too  far away from 
the topic of desert that has a special place in the life of the Turkmen and the desert has a 
significant place in his poetry. 
It  is  possible  to  learn  about  the  nature  of  Turkmenistan,  public  statements, 
proverbs that have a wide range of the wealth of expression, parables and even the phra-
seology of the old master of the literature for the one who reads the poems of Azizov. 
We can acquire the information about lifestyle and traditions from his works. 
Azizov  managed to  combine  the  elements  of  both  folk  tradition and modernity, 
as well as gained a natural character to his works by depicting the issues concerning all 
mankind. 
Key words: Gurbannazar Azizov, folk literature, desert, horses, proverbs, parab-
les, tongue twisters 
 
ФОЛЬКЛОРНЫЕ ЭЛЕМЕНТЫ В СТИХОТВОРЕНИЯХ  
ГУРБАННАЗАР АЗИЗОВА 
Резюме 
Богатый элемент народной культуры можно увидеть в работах Гурбанназар 
Азизов.  Известный  основой  фольклорных  материалов  поэта  является  культура  и 

---