Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      92 
традиции  туркменского.  Пустыня,  который  формирует  большую  часть  Туркме-
нистана, конечно, занимает особое место в жизни и культуре туркмен. Азизов не 
остался  слишком  далеко  от  темы  пустыне,  которая  имеет  особое  место  в  жизни 
туркмен и пустыня имеет значительное место в его поэзии. 
Кто  читает  стихи  Азизов  может  узнать  о  природе  Туркменистана,  пуб-
личные  заявления,  пословиц,  которые  имеют  широкий  спектр  богатством  выра-
жения, притчи и даже фразеологию старого мастера литературы. Мы можем при-
обрести информацию о жизни и традициях от его работ. 
Азизову удалось совместить элементы как народной традицией и современ-
ностью,  а  также  приобрел  естественный  характер  его  работ,  изображая  вопросы, 
касающиеся всего человечества.  
Ключевые слова: Гурбанназар Азизов, народная литература, пустыня, ло-
шади, пословицы, притчи, скороговорки 
 
GİRİŞ 
Çağdaş Türkmən şeirinin öncülü kimi otuz beş illik ömrünə cəmi 375 
şeir sığdıran Qurbannazar Əzizovun Türkmən ədəbiyyatında önəmli bir yeri 
vardır.  Əzizov  ucsuz-bucaqsız  Türkmən  çölündə  özünəməxsus  üslubu  ilə 
günümüzə qədər səsini güclü bir şəkildə çatdırmağı bacarmışdır (6).  
Şeirlərində doxsan faizdən çox bir nisbətdə türkmən sözlərindən is-
tifadə etməklə  yanaşı, Türkmən dilinin  ifadə zənginliyini göstərən atalar 
sözlərindən, məsəllərdən, laylalardan, yanıltmaclardan da ustalıqla və bol 
miqdarda istifadə etmişdir. Xalq ədəbiyyatının bu növlərindən başqa, na-
ğıllar, xalq hekayələri, rəvayətlər də əsərlərinin mövzusu olmuşdur. Belə-
cə,  şair  həm  xalqın  dəyərlərinə  sahib  çıxan,  həm  də  dili  zənginləşdirmə 
baxımından,  yeni  ifadə  formalarından  istifadə  edərək,  həqiqi  mənada, 
xalq şairi olmaq funksiyasını daşıya bilmiş önəmli bir şəxsiyyətdir. 
Bu məqalədə Sedat Veyis Örnekin (5) təsnifi əsas alınaraq Əzizovun 
şeirlərində  “Xalq  ədəbiyyatı  ünsürləri”,  türkmənlərin  sosial  həyatında 
önəmli  yeri olan  “At”  və Türkmənistanın  əsas  hissəsini təşkil  edən  “Çöl” 
məzmunlu ünsürlər tədqiqata cəlb edilmişdir.  
Məlum  olmuşdur  ki,  atalar  sözləri,  məsəllər,  laylalar,  nağıllar  və 
nağıllara  istinadlar orijinal  formalarında  istifadə olunduqları kimi, bəzən 
də, forma dəyişikliyi ilə də istifadə olunmuşdur. Bununla yanaşı, həyatın 
hər sahəsinə girmiş at və türkmən mədəniyyətinin önəmli hissəsini təşkil 
edən çöl həyatı Əzizovun əsərlərində də əhəmiyyətli dərəcədə yer tutur. 
 
A)  Xalq ədəbiyyatı ünsürləri 
1. 
Nakıllar (Atalar sözləri): 
Atalar  sözləri  Türkmən  dilində  "Nakıllar"  və  "Atalar  sözü"  olaraq 
iki ayrı  başlıqda təsnif edilir. Lakin  biz  ikisini də bir ad altında  verməyi 
məqsədəuyğun hesab etdik. 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                      93 
Bəzi atalar sözləri dəyişdirilmədən istifadə edilmişdir:  
“El  hünäri  il  gezermiş”  (1,  4)  (Gözüm  düşdi)  (El  hünäri  il  gezer.), 
“Ekin  ekilmese,  hasyl  orulmaz”  (1,  48)  (Atalar  we  ogullar),  “«Biziň 
kärimizde  ýagşy  niýetiň/  Ýarym  döwlet  däldigini»  bilsemde,”  (1,  254) 
(Güýz. Sonetler  çemeni)  (Ýagşy  niýet-ýarym  döwlet.),  “«Ile  döwlet geler 
bolsa/ Bagşy bilen ozan geler» (2) (Bagtyň ak reňki bar), “Biziň kärimizde 
ýagşy  niýetiň/  Ýarym  döwlet  däldigine  aglaryn.”  (2)  (Üç  atly)  (Ýagşy 
niýet-ýarym  döwlet.),  “Giç  ýatdylar/  Ir  turdular/  Şeýdip,  alty  pişek  artyk 
urdular” (3, 357) (Otuzynjy ýyllar) (Giç ýat, ir tur-alty pişegi artyk ur.). 
 
Bəzi atalar sözləri də formasında cüzi dəyişiklik edilərək istifa-
də olunmuşdur: 
“Towuk dary görermişin düýşünde,” (2) (Düýşler) (Aç towuk düý-
şünde  dary  görer.),“Ýokdur  dostuň  gymmadyýa  arzany”  (1,  8)  (Ynam) 
(Dostuň bahasy bolmaz.), “”Birkemsiz gözel ýok” diýenmişinler” (1, 21) 
(Saňa  ýazylan  liriki  setirler)  (Birkemsiz  gözel  bolmaz.),  “Goňşyňy  goz-
gama, göçmesin goňşyň/ Goý, öçmesin  sen ölçerme oduny” (1, 61) (sö-
ýün çagaňyzy) (Ody gozgasaň öçer, goňşyny gozgasaň göçer.), “Hemme 
zat  bar/  Bir  uly  zat  ýetenok/  Tärimmizde  Aýazhanyň  çarygy.”  (4,  449) 
Rowaýatdanalnan  (Aýazhan,  çarygyňa  bakarak.),  “Şahyna  uraňda  enda-
my syzlan” (3, 357) (Ýeke-täk ene) (Sygryň  şahyna ursaň, endamy syz-
lar), “Har bolmaýar harlanan/ Harlan kişi har bolar” (1, 206) (Akar suw) 
(Eli bilen eden egni bilen çeker.) 
 
2.  Dilegler- Alkyşlar (Diləklər/Alqışlar): 
“Size  giň  dünýede  abraý/  Miýesser  etsin  ylaýym”  (1,  33)  (Gyzla-
ryma), “Yhlas bilen dileýärin/ Ýüze sylyp günüm-aýym.Size giň dünýede 
abraý/ Miýesser etsin ylaýym!” (1, 33) (Gyzlaryma),  
“Entek  sadalykdan  zyýan  çeken  ýok/  Sada  bolsun  oglyňyz,  gyzy-
ňyz.  Geçsin  ýazlaryňyz  hereket  bilen/  Bereketli  gelsin  tylla  güýzüňiz. 
Törüňizde  hemişelik  guralan/  Ýumşak  sallançagyň  ýatmasyn  bady. 
Saçagňyzda çörek, duz haltada duz/ Sönmesin ojakda ojaryň ody. Dulu-
ňyzdan  gelin  baksyn  Aý  bolup/  Tüýnügňizden  gelin  bolup  Aý  baksyn. 
Ýaman  niýet bilen  işikden giren/ Ýagşy  niýet bilen  işikden çyksyn.” (1, 
82) (Myhmançylykda Aýdyylan Tost) 
“Minnetdarlyk  sözi  sada  bolarmyş/  Ýollaryň  ak  bolsun,  uzaga 
gitsin” (1, 99) (Topragym), “Ýel berer «Ýollarňyz ak bolsun» diýip,” (1, 
182) (Ýoluňyz ak, ýoldaşyňyz Hak bolsun!) 
“Lukmanlara  köpüräjik  boş  wagt/  Aşyklara  köpüräjyk  hoş  wagt. 
Topragymyz  ýarylmasyn, tozmasyn/ Sagat ne-he ozsun, ne-de ozmasyn. 

---