II International Congress
343
Hazar’dan doğuya ulaşması planlanan hatlar
üzerinde de bölgesel güvenlik konuları ve böl-
gedeki diğer üreticiler ile olan rekabet etkili ol-
maktadır. Örneğin, Afganistan üzerinden geçe-
rek Hindistan ve Pakistan’a ulaşacak hattın gü-
venliği Afganistan’da istikrarın sağlanmasına
bağlıdır. Đran ve Rusya hızla büyüyen Hint ve
Çin pazarında aktif rol oynamaktadırlar. Đran-
Pakistan hattı ve hatta Hindistan’ın da katılması
olasılığı Đran açısından önemli. Yine, Rusya Çin
ile petrol ve gaz alanında önemli anlaşmalar
yapmış durumda. Bu devletler arasında gelişen
politik ve askeri işbirliği de enerji ilişkilerine
doğrudan yansımaktadır.
Toparlarsak, bazı problemlerin ve çatışan
politik çıkarlar temelinde ortaya çıkan çekişmeli
durumların varlığına rağmen, son yıllarda ortaya
atılan bu somut adımlar, Hazar gazının alternatif
bir enerji kaynağı olmanın ötesinde anlamlar
taşıdığını göstermektedir. Nitekim hatların geçiş
yolları ve hangi devletlerin katılımcı olacağına
ilişkin tartışmalar, bölgesel ve küresel jeopolitik
çıkarların belirleyici olacağını göstermesi açısın-
dan önemlidir. Rusya, Hazar ülkeleri ile yaptığı
uzun soluklu ve bölgedeki gazın büyük ölçüde
Rus kontrolü altına girmesini sağlayan anlaşma-
lar ve diğer doğalgaz üreticilerinin hareket ala-
nını daraltan Avrupa’da izlediği etkin doğalgaz
diplomasisi sonucu, ekonomik, politik ve stra-
tejik önemli kazanımlar elde etmiş durumda.
Buna karşılık, artan Rus kontrolü, doğalgaz ala-
nında Rusya’ya alternatif yollar arayan bölge
devletlerine, üretilen alternatiflerin uygulanması
için gerekli politik ve finansal desteği sağlamak
konusunda 90’lı yıllarda pasif kalan batının
somut adımlar atmasına neden olmuştur. Azeri
gazını Türkiye’ye ve Avrupa’ya taşıyacak
Nabucco ve Şahdeniz (Bakü-Tiflis-Erzurum)
gibi projelerin kâğıt üzerinde kalmaması bunun
açık ve umut verici örnekleridir. Bu projelerin
gerçekleştirilmesi, Trans-Hazar başta olmak
üzere, diğer projelere de yol açacaktır.
Atılan adımlar bölge devletlerinin ekonomik
kalkınması ve jeopolitik ve stratejik konumları
üzerinde olumlu etki yapmak konusunda umut
verici olmakla beraber, var olan ve ileride daha
büyük sorunlara neden olacak problemlerin çö-
zümü konusunda daha etkin adımlar atılabilir.
Hazar’ın hukuki statüsü ve bölgedeki enerji sek-
törünün yenilenmesine ve gelişimine katkı
sağlayacak yatırımlara destek verilebilir. Diğer
taraftan, bölgedeki istikrarı tehlike altına soka-
cak herhangi bir girişim de uluslar arası toplum
eliyle engellenmelidir. (Đran’daki durum örneğin)
344
РОЛЬ ЭНЕРГОРЕСУРСОВ КАСПИЯ В МИРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ И ПОЛИТИКЕ
Бэла рашидовна СЫРЛЫБАЕВА
Старший преподаватель кафедры макро-микроэкономики
Казахского Национального Университета им. аль-Фараби
Алматы / КАЗАХСТАН
sbela@mail.ru
РЕЗЮМЕ
В статье проанализирована роль Каспийских нефтяных ресурсов в мировой экономике и политике. Рассмотрены
стратегии ведущих стран мира в Каспийском регионе в условиях усиливающейся борьбы за глобальное энергетическое
господство. Действия США, России, Ирана и Китая оцениваются как достаточно агрессивные по отношению друг к
другу и представляющие большую угрозу для региональной и глобальной безопасности.
ABSTRACT
In this article the role of the Caspian oil resources in the world economy and the policy is analyzed. The strategies of the
leading countries of the world in the Caspian region in conditions of intensifying struggle for global energetic domination are
considered. The actions of the USA, Russia, Iran and China are estimated as aggressive enough under the attitude to each other
and representing the great threat for regional and global safety.
Каспийское море, расположенное в центре
Евразийского материка между современными
территориями Азербайджана, Ирана, России,
Казахстана и Туркменистана, является круп-
нейшим на Земле замкнутым водоемом.
Находится в глубокой низменности и не имеет
естественной связи с другими морями и
океанами. Площадь Каспийского моря-озера
(порядка 378 тыс. км
2
) соизмерима и даже
значительно превосходит площади некоторых
морей Мирового океана, например, Балтийс-
кого, Адриатического, Белого и др., и равна
площади Японских островов [1].
Акватория Каспийского моря содержит
шесть отдельных нефте- и газосодержащих
геологических бассейнов, большая часть ко-
торых до конца еще не исследована. На се-
годняшний день на Каспии открыто 20
нефтегазовых месторождений и выявлено еще
около 250 перспективных нефтеносных участ-
ков. Доказанные и рентабельные для исполь-
зования нефтяные запасы оцениваются в 17-33
млрд баррелей (2,3-4,5 млрд т)
1
, что сопос-
тавимо с аналогичными внутренними ресур-
сами США (около 3,0 млрд т) или Северного
моря (2,3 млрд т). С вероятностью 50% в Кас-
пийском регионе могут быть обнаружены до-
полнительные прогнозные ресурсы нефти до
31,4 млрд т., но это все равно значительно
меньше общих объемов ресурсов стран Персид-
ского залива (95-100 млрд т.) [2, с. 46].
1
При плотности нефти от 0,800 до 0,970 число барре-лей
в 1 т изменяется от 7,877 до 6,494.
Распределение разведанных и прогнозных
запасов нефти между странами Каспийского
региона представлено в табл. 1 и на рис. 1.
Согласно распространенному мнению,
оценка нефтяных запасов относится более к
миру искусства, чем науки. Нередки случаи,
когда эта и без того объективно неточная ин-
формация преднамеренно искажается или
скрывается в интересах стран, владеющих тем
или иным месторождением, транснациональ-
ных компаний, разрабатывающих эти место-
рождения и др. заинтересованных лиц и
организаций.
Табл. 1. Ресурсы нефти государств Каспийского региона,
млрд. баррелей (млрд. т)
Государства
Разведанны
е запасы
Прогнозны
е ресурсы
Общие
ресурсы
Азербайджан
3,6-12,5
(0,5-1,7)
32
(4,3)
36-45
(4,8-6,1)
Иран
0,1
(0,01)
15
(2,02)
15
(2,02)
Казахстан
10,0-17,6
(1,35-2,4)
92
(12,4)
102-110
(13,7-14,8)
Россия
2,7
(0,4)
14
(1,9)
17
(2,3)
Туркменистан
0,6
(0,08)
80
(10,8)
81
(10,9)
Всего
17,0-33,5
(2,3-4,5)
233
(31,4)
251-268
(33,8-36,1)
Примечания: 1. Данные по России и Ирану включают
запасы только в районах, прилегающих к Каспийскому
морю. В расчетах использованы показатели 90% вероят-
ности для разведанных запасов нефти и 50% вероятнос-
ти для ее прогнозных ресурсов.
2. Таблица составлена по данным министерства энер-
гетики США (Country Analysis Brief: Caspian Sea Region.
Wash., U.S. Department of Energy, Energy Information
Administration. 2002. February)
Dostları ilə paylaş: |