Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

420 

edilmə baxımından faydalı olacaqdır. Başqa bir 

sözlə,  eyni  hakimə  həm  mülki,  həm  inzibati, 

həm  də  cinayət  xarakterli  işləri  vermək  əvə-

zinə,  hakimlərdən  birinə  mülki,  digərinə  inzi-

bati,  digərinə  isə  cinayət  xarakterli  məhkəmə 

işlərini  vermək  daha  məqsədə  uyğundur.  Bu 

qaydanın  Đqtisad  Məhkəməsində  də  tətbiq 

edilməsi vacibdir.  

 

 

_____________________________________ 

[1]

  Unutmamaq  lazımdır  ki,  “ ticarət”  sözü,  bütün  iş 

həyatını yəni,  sahibkarlığı  və  sahibkarlıq  fəaliyyətini 

əhatə edən bir söz olub, “ ticari”  sifətinin də köküdür.   

[2]

  KARAHAN  Sami,  Ticari  Đşletme  Hukuku,  12B, 

Konya 2003, s.63. 

[3]

  ARKAN Sabih., Ticari Đşletme Hukuku, Ankara 1997, 

s.88. 

[4]

  TUNA Ergun.,  Ticaret Hukuku,  Ticari  Đşletme  C.1., 

Đstanbul  1993,  s.26;  POROY  Reha.,  Ticari  Đşletme 

Hukuku, B.6., Đstanbul 1991, 80     

[5]

  KARAYALÇIN  Yaşar.,  Ticaret  Hukuku  I.  Giriş. 

Ticari Đşleteme 3.B., Anakara 1968, s.237.; ARKAN., 

s.88; TUNA., s.26. 

[6]

  P OROY., s.80. 

[7]

  KURU  Baki/  ARSLAN  Ramazan/  YILMAZ  Ejder., 

Medeni  Usul  Hukuku,  7.B.,  Ankara  1995,  s.77. 

ARKAN., s.88-89; ÖZEL Cevat., Türk Hukuk Siste-

mi, 

www.hukukcu.com

. Yanvar 2003.  

[8]

  Bax.  1964-cü il tarixli  və  26  saylı  Azərbaycan  SSR 

Mülki P rosessual Məcəlləsinin 25-ci maddəsi. 

[9]

  1992-ci  il tarixli  və 77 saylı Azərbaycan  Təsərrüfat 

P rosessual  Məcəlləsi  14.07.2000-ci  il tarixli  və  907-

IQ saylı Qanunla ləğv edildi. 

[10]

 DOMANĐÇ  H.,  Ticaret  Hukukunun  Genel  Esasları, 

4B, Đstanbul 1988, s.99. 

[11]

 Hal  hazırda  qüvvdə  olan  Azərbycan  qanunvericiliyi 

də    hansı  mübahisələrin “ ticari  mübahisə” olduğunu 

açıq bir şəkildə tənzimləməyib.  

[12]

 ARKAN., s89; TUNA., s.29. 

[13]

 KARAHAN., s.68; ARKAN., s.90; KURU/ ARSLAN 

/YILMAZ/., S.179. 

[14]

 ARKAN.,  s.95;  KARAHAN.,  s69; KURU/ARSLAN 

/YILMAZ., s.181. 

[15]

 Bu  qayda,  Türkiyənin  1926-cı  il  tarixli  Ticarət 

Qanununda qəbul edilib. 

[16]

 Bunların “ xüsusi hüquq münasibəti” olduğu açıqdır.  

[17]

 Bu münasibətlər i isə,  “ inzibati hüquq münasibətdir”.  

[18]

 Maddənin şamil edildiyi sahə çox geniş tutulub. 

[19]

 Bu  normanın  mənbəyi  25.02.1992-ci  il  tarix  və  77 

saylı  Azərbaycan Təsərrüfat P rosessual Məcəlləsinin 

15-ci maddəsidir.  

[20]

 MP M-nin 26-cı maddəsi hər nə qədər “ hüquqi şəxslər 

ilə fərdi sahibkarlar arasındakı” iqtisadi mübahisələr-

dən bəhs  edibsə də,  bu  qrupa “ hüquqi şəxslərin”  və 

“ fərdi  sahibkarların”  öz  aralarında  meydana  gələn 

iqtisadi (ticari) mübahisələr də daxil edilməlidir. 

---

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

421 

[21]

 MP M-nin  yuxarıda göstərilən  normalarından  (11;24; 

25;26)  faydalanılaraq  ticari  (sahibkarlıq)  xarakterli 

mübahisələrin  əsas  elementlərini təsbit  etmək  müm-

kündür.  Bunlar, “ mübahisənin  subyekti”  elementi ilə 

“ mübahisənin predmeti” elementdir.  

[22]

 Bu  göstəriş,  MP M-nin 26.2-ci  maddəsinin  imperativ 

xarakterdə olmadığını təsdiqləyir.  

[23]

 TUNA, 27. 

[24]

 Amma,  MP M-nin  27-ci  maddəsinə  və  dolayısıyla, 

BĐM-ə ehtiyac olmadığını hesab edirik.  

[25]

 Eyni  fikir  üçün  bax.  HACIBƏYLĐ  Ənnağa., 

Azərbaycan’da  Məhkəmə  ve Hüquq  Đslahatları,  Bakı 

2003, s.22. 

[26]

 Qanun norması işdə iştirak edən şəxsin (MP M.m.46) 

etiraz hüququna malik olduğunu tənzimləsə də, hesab 

edirik ki, təkcə “ cavabdehin” belə bir hüququ ola bilər. 

 

 

KAYNAKÇA 

−  ARKAN. S., Ticari Đşletme Hukuku, Ankara 1997 ; 

−  DAYANLARLI.  K.,  HUMUK’ da  Düzenlenmiş  Đç 

Tahkim, Ankara 1997; 

−  DOMANĐÇ.  H.,  Ticaret  Hukukunun Genel Esasları, 

4B, Đstanbul 1988;. 

−  ÇELĐKTAŞ.  Đ.,  Milli  ve  Milletlerarası  Tahkim 

Karşılaştırılması, 

www.hukukcu.com

 

−  HACIBƏYLĐ.  E.,  Azərbaycan’da  Məhkəmə  və 

Hüququ Islahatları, Bakı 2003; 

−  KARAHAN. S., Ticari Đşletme Hukuku, 12B, Konya 

2003;  

−  KARAYALÇIN. Y.,  Ticaret Hukuku I. Giriş. Ticari 

Đşleteme 3.B., Anakara 1968;  

−  KURU.  B /  ARSLAN.  R./  YILMAZ.  E.,  Medeni 

Usul Hukuku, 7.B., Ankara 1995; 

−  POROY. R., Ticari Đşletme Hukuku, B.6., Đstanbul 1991; 

−  ÖZEL  C.,  Türk  Hukuk  Sistemi, 

www.hukukcu.com

. 

Ocak 2003. 

−  TUNA.  E.,  Ticaret  Hukuku,  Ticari  Đşletme  C.1., 

Đstanbul 1993; 

 

 

---

 

 

422 

AZERBAYCAN’DA Ç EVRE S ORUNLARI VE ÇEVRE HUKUKU 

Musa KULAKLIKAYA 

Başbakanlık Türk Đşbirliği ve  

Kalkınma Đdaresi Başkanlığı, Başkan Yardımcısı  

Ankara-TÜRKĐYE

 

Dr. Eyüp ZENGĐN 

Başbakanlık Türk Đşbirliği ve  

Kalkınma Đdaresi Başkanlığı, Uzman  

Ankara-TÜRKĐYE 

 

 

1. GĐRĐŞ 

Azerbaycan'daki  çevre  sorunlarının  temelinde 

aşağıdaki  üç  a şamanın  etkileri  yatmaktadır, 

bunlar;

1

 

-  Sovyetler  Birliği  dönemindeki  kollektivist 

üretim anlayışının çevreye duyarsızlığı ve çev-

resel  değerlerin  "free  goods"  diye  nitelendi-

rilen  serbest  mal  olarak  algılanmasının  yanı 

sıra  kullanılan  üretim teknolojilerinin  geri  olu-

şu  ve  özellikle  büyük  endüstri  kuruluşlarının 

gaz, sıvı ve katı atıklarının arıtılmadan doğaya 

bırakılması, 

-  Sovyetler  Birliği'nin  dağılmasından  sonra 

komşu  Ermenistan'ın  Azerbaycan'a  bağlı  Dağ-

lık  Karabağ  bölgesindeki  ırkdaşlarını  bahane 

ederek  çıkardığı  sürtüşmelerin  savaşa  dönüş-

mesi  nedeniyle  ormanların,  tarımsal  arazilerin 

ve  su  kaynaklarının  önemli  ölçüde  tahrip 

edilmesi veya kirletilmesi, 

-  1991'de  ilan  edilen  bağımsızlıktan  sonra,  ül-

kedeki siyasal kaos ve çatışmaların tırmanarak, 

sosyalist  sistemden  kapitalist  sisteme  geçiş 

döneminin  belirsizliği  ve  yönetim  sürecindeki 

işleyişin zaafiyetleri nedeniyle çevre sorunları-

nın umursanmaz hale gelmesi gibi hususlardır. 

Bu  genel  bakış  çerçevesinde  Azerbaycan'ın 

önemli  çevre  sorunları  arasında  şunlar  sayı-

labilir: 

1.  Hazar  Denizi'ne  ilişkin  sorunlar  bu  denize 

kıyısı olması nedeniyle Azerbaycan'ı da yakın-

dan  ilgilendirmektedir.  Her  yıl  3  milyon  m

3

 

civarında  çeşitli  kimyasal maddeler  içeren ka-

nalizasyon  suları  ve  100  bin  ton  civarındaki 

petrol  ürünü  atıkları  Azerbaycan'ın  Sumgayıt 

(bu  şehrin  çevresel  rehabilitasyonu  açısından 

                                                 

1

  Recep Sanal, “ Türk Cumhuriyetleri’ ndeki Çevre Sorun-

ları Üzerine Bir Đnceleme,” Başbakanlık Türk Đşbirliği 

ve Kalkınma Ajansı Yayını, Ankara, Ocak 2001, s. 33-34

 

BM  Gelişme  Programı  çerçevesinde  472.608 

USD'-lık  bir  proje  hazırlanmıştır)  ve  Bakü 

civarından Hazar Denizi'ne akmaktadır. 

2.  Petrol,  gaz  ve  diğer  yeraltı  maden  kaynakla-

rından  elde  edilen  hammaddelerin  işlenmesi  so-

nucunda  çıkan  atıklar  herhangi  bir  geri  kazanım 

veya rafinasyon işlemine tabi tutulmadan doğaya 

verilmektedir.  Örneğin  demir  cevheri  çıkarılan 

maden ocaklarından  elde  edilen  cevherin  %  40'ı 

atık  olarak  doğaya  atılmaktadır.  260 taşkömürü 

üretim  sahası  ve 236  muhtelif maden  sahaların-

dan elde edilen cevherlerdeki atık oranı ise % 60 

civarındadır. 

3.  T arıma  elverişli  toprakların  yoğun  kullanım 

ve  yanlış  tarım  teknikleri  yüzünden  kalite  ve 

verimliliği düşmüştür. Bu durum kimyasal gübre 

ve  pestisid  kullanımı  gereksinimini  artırmış,  bu-

nun doğal sonucu olarak toprak ve su kaynakları 

ile ürün sağlığı önemli ölçüde risk edilmiştir. 

4.  Ormanlık  alanlar;  halkın  yakacak  odun  ihti-

yacı,  hayvancılık  faaliyetleri,  devam  eden  savaş 

durumu  ve  yangınlar  nedeniyle  gün  geçtikçe 

azalmaktadır. 1994 yılı  rakamlarıyla  kişi  başına 

19 m

3

 olan orman varlığı, Kür Nehri kıyısındaki 

gibi  gerek  yok  olan  bitki  örtüsünün  yağış  reji-

minde  bozulmalara  yol  açması  nedeniyle  ve 

gerekse  halkın  koruma  önlemlerine  uymaması 

sonucunda azalış yoluna girmiştir. 

5.  Ülkenin  su  havzaları  önemli  bir  çevresel teh-

dit  altındadır.  T üm  nehirlerin  yıllık  debisi  29 

km

3

  olup,  bunun  27  km

3

'ünü  Kür Nehri  oluştur-

maktadır.  Ancak  Kür  Nehri  kenarındaki  sanayi 

tesisleri  tarafından  bu  suyun  10  km

3

'ü  kullanıl-

makta  ve  arıtılmadan  Hazar  Denizi'ne  bırakıl-

maktadır.  Yine  benzer  nedenlerle  Gürcistan'dan 

geçerek  Mingeçevir  su  havzasına  ulaşan  Ioru 

Nehri  Azerbaycan'a  ulaşmadan  kurumaktadır. 

Gürcistan  ve  Ermenistan'dan  geçerek  Azerbay-

can'a  ulaşan  nehirlerdeki  kirlilik oranı  çok  yük-

---