9
-
Ehtiyatlardan istifadənin normativ hüquqi aktlara və təsdiq edilmiş fəaliyyət
planına uyğunluğunu yoxlamaq
-
Ehtiyatlardan istifadənin səmərəliliyi, düzgünlüyü, onlardan istifadəyə
nəzarəti və zərərdən mühafizə olunmanın yetərliliyini qiymətləndirmək
Göründüyü kimi, daxili audit müəssisə və təşkilatda şəffaf informasiya mühiti
yaratmaqla, onun fəaliyyətinin daha dərindən və əsaslı təhlilinə, beləliklə də daha
səmərəli fəaliyyət göstərməsinə zəmin yaradır.
Daxili auditə belə bir tərif vermək olar: daxili audit- bu, iqtisadi subyektdə,
daxili nəzarət sisteminin ayrı-ayrı tərkib hissələrinin fəaliyyətinin etibarlılığını və
səmərliliyini müəyyən etmək məqsədilə bu subyektin işinin yoxlanılması və
qiymətləndirilməsi üzrə onun idarəetmə orqanlarının mənafeyi naminə təşkil edilən
və daxili sənədlərlə tənzimlənən fəaliyyətidir. Daxili nəzarət sisteminin tərkib
hissələri dedikdə.adətən, təsərrüfat fəaliyyətinin nizamlı və səmərəli aparılması
üçün iqtisadi subyektin rəhbərliyi tərəfindən tətbiq edilən təşkilati tədbirlər,
metodika və proseduralar başa düşülür.
Daxili auditə artmaqda olan maraq bir sıra amillərlə şərtlənir. əvvəla, bu elə
əvəzsiz resurslardandır ki, ondan düzgün istifadə olunması təsərrüfat subyektinin
fəaliyyətinn səmərəliliyini yüksəldə bilər. Ikincisi, təsərrüfat subyektində
vəsilələrindən biri daxili auditin olduğu mükəmməl korporativ idarəetmənin
mövcudluğu müəssisə və təşkilatın investisiya cəlbediciliyini artırır. Üçüncüsü,
daxili audit təsərrüfat subyektinin mülkiyyətçilərinə imkan verir ki, müəssisə və
təşkilatda işlərin vəziyyəti barədə obyektiv informasiya əldə etmək imkanına malik
olsunlar. Digər tərəfdən, müəssisə və təşkilatda daxili auditin yaradılması zərurəti
həm də ondan irəli gəlir ki, ərazicə və ya təşkilati baxımından bir-birindən ayrı
fəaliyyət göstərən icraçılara nəzarət etmək üçün, istisnasız olaraq, nəzarət
funksiyalarının həvalə edildiyi xüsusi vəsilə tələb olunur.
Daxili auditin mahiyyətini başa düşmək üçün onun məqsəd və vəzifələrinin
müəyyən edilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Daxili auditin məqsədi öz funskiyalarını daha səmərəli yerinə yetirməkdə
müəssisə və təşkilatın üzvlərinə kömək etmək, onun işində zəif olan həlqələri üzə
10
çıxarmaqdır. Daxili auditorlar təmsil etdikləri müəssisə və təşkilatda apardıqları
yoxlamaların nəticəsi olan təhlil məlumatları, qiymətləndirmələr, tövsiyələr və
digər zəruri məlumatlarla bu məqsədə xidmət edirlər.
Iqtisadi subyektin rəhbərliyi və mülkiyyətçiləri üçün daxili audit informasiya
və tövsiyə-məsləhət əhəmiyyəti kəsb edir, çünki o, iqtisadi subyektin fəaliyyətinin
optimallaşdırılmasına, onun menecmenti və rəhbərliyinin öz vəzifələrini yerinə
yetirməsinə kömək etməlidir. Daxili audit bu fəaliyyət barədə məlumat verir və
menecerlərin hesabatının düzgünlüyünü və etibarlılığını təsdiq edir. Daxili auditin
məlumatlarından istifadə edərək, rəhbərli operativ surətdə və vaxtlı vaxtında
müəssisə və təşkilatın daxilində zəruri dəyişikliklər həyata keçirə bilər.
Aşağıdakı sadalananlar daxili audit sisteminin məqsədlərinin tam siyahısı
hesab oluna bilər: (V.T.Novruzov Daxili audit 12-ci səh)
1.
Müəssisə və təşkilatın fəaliyyətinin qəbul edilmiş fəaliyyət xəttinə və
strategiyasına uyğunluğu
2.
Maliyyə-iqtisadi, bazar və hüquq nöqteyi nəzərindən müəssisə və
təşkilatın dayanıqlılığı
3.
Cari maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin nizamlılığı və səmərəliliyi
4.
Müəssisə və təşkilatın əmlakının (dövriyyədənkənar aktivlərin və
dövriyyə vəsaitlərinin), o cümlədən idarəetmədə istifadə edilməsi üçün
sistemləşdirilmiş və ümumiləşdirilmiş məlumatların qorunub saxlanması
5.
Uğurlu rəhbərlik və səmərəli idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi
üçün ilkin sənədlərin tamlığının və dəqiqliyinin, ilkin informasiyanın keyfiyyətinin
lazımi səviyyəsinin təmin edilməsi
6.
Mühasibat uçotu sisteminin mövcudluq, tamlıq, riyazi dəqiqlik,
hesablar üzrə yazılışlar, formal həll, məlumatların hesabatda təqdim edilməsi və
açıqlanması kimi səmərəlilik göstəricilərinə nail olunması
7.
əmək məhsuldarlığının artırılması, istehsal və dövriyyə xərclərinin
aşağı salınması, fəaliyyətin maliyyə-iqtisadi nəticələrinin yaxşılaşdırılması
8.
resursların bütün növlərindən rasionallıqla və qənaətlə istifadə
olunması
11
9.
müdriyyət tərəfindən müəyyən edilmiş tələblərə, qayda və
prosedurlara-struktur bölmələri barədə əsasnamələrə, vəzifə təlimatlarına, davranış
qaydalarına, sənədləşdirmə və sənəd dövriyyəsi planlarına, əməyin təşkili
planlarına, uçot siyasəti barədə əmrə, digər əmr və sərəncamlara müəssisə və
təşkilatın vəzifəli şəxsləri və digər işçiləri tərəfindən riayət edilməsi.
10.
Qanunların və digər hüquqi-normativ aktların tələblərinə riayət
edilməsi
Daxili audit müəssisə və təşkilatda ən rəngarəng uzlaşdırmada daxili nəzarət
sisteminin ayrı-ayrı tərkib hissələrinə tətbiq oluna bilər. Onun həll etməli olduğu
vəzifələrin dairəsi hər bir müəssisə və təşkilatın ölçüsündən və fəaliyyətinin
xüsusiyyətlərindən aslıdır. Ona görə də konkret təsərrüfat subyekti sərbəst olaraq
daxili audit xidəmətlərinin vəzifələrini formalaşdırır bu xidmətin əməkdaşlarının
səlahiyyət və məhsuliyyət sahələrini tənzimləyir.
Daxili audtin başlıca vəzifəsi idarəetmənin bütün səviyyələrində müəssisə və
təşkilatın təsərrüfat fəaliyyətinin bütün növlərinin işinin səmərəliliyini təmin etmək
habelə müəssisə və təşkilatın onun mülkiyyətçilərinin qanuni əmlak maraqlarını
müdafiə etməkdir.
Daxili audit aşağıdakı vəzifələri həll edir:
-
Aktivlərin vəziyyətinə nəzarət və zərərlərə yol verilməsi
-
Sistemdaxili nəzarət prosedurlarının yerinə yetirilməsinin təsdiqlənməsi
-
Daxili nəzarət sisteminin fəaliyyətinin səmərəliliyinin təhlili və
informasiyanın işlənməsi
-
Idarə olunan informasiya sistemindən alınmış informasiyanın keyfiyyətinin
qiymətləndirilməsi
Daxili auditin vəzifələrini həm də təsərrüfat subyektinin fəaliyyətinin
fasiləsizliyi prinsipinə riayət olunmasının qiymətləndirilməsi baxımından
təsnifləşdirmək olar. Bu vəzifənin yerinə yetirilməsi prosesində daxili auditorlar
-
Müəssisə və təşkilatın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin maliyyə-iqtisadi
təhlilini aparırlar
Dostları ilə paylaş: |