Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
242 
olduğunu belirterek ‘evliliğin ancak ‘nikâh’ve ‘tezvîc’ lafızları ile caiz olacağını ve 
evlilik  niyeti  olsa  dahi
  bu  iki  lafız  dışında  başka  bir  lafızla  nikâhın 
gerçekleşmeyeceği  yorumunu  yapmaktadır.  Ona  göre,  bu  durum  ‘boşama’  da 
farklıdır.  Boşama  niyetiyle  söylenmiş  her  söz  ve  lafızla  boşama  gerçekleşir.  Zira 
sünnette  boşama  niyetiyle  söylenmiş  her  sözle  boşamanın  gerçekleşeceğine  delâlet 
vardır.  Ancak  ne  Kur’an’da  ne  de  sünnette  ‘nikâh’  ve  ‘tezvîc’  kelimeleri  dışında 
nikâhın  caiz  olduğuna  delâlet  eden  bir  lafız  yoktur.  Sonra  Şâfiî,  evlilik  anlamına 
gelen  lafız  ve  ifadelere  örnekler  vermekte  ve  bunların  hiçbiri  ile  nikâhın  caiz 
olmadığını ve ancak ‘nikâh’ ve ‘tezvîc’ lafızlarıyla yapılan nikâhın geçerli olduğunu 
vurgulamaktadır
1098
.  
Ş
u  halde  Şâfiî,  sırf  nasslarda  evlilik  akdi  için  nikâh  ve  tezvîc  lafızlarının 
kullanılmasından hareketle, evlilik akdinin ancak bu lafızlarla kurulması durumunda 
sahih  olacağını,  bunların  dışında  evlenme  niyetine  delâlet  eden  herhangi  bir  lafızla 
kurulan nikâh akdinin caiz olmayacağı yorumunu yapmaktadır.  
Oysa  Hanefîlere  göre  evlilik  akdine  delâlet  eden  ‘bey’,  ‘temlîk’  ve  ‘hîbe’ 
gibi lafızlarla da nikâh akdinin icrâsı caizdir
1099
. Şâfiîler ise hem nasslarda nikâh akdi 
için  mezkûr  lafızların  kullanılmasını  nazar-ı  itibara  alarak,  hem  de  bey’  temlîk  ve 
hibe  gibi  kelimelerde  nikâh  anlamı  olmadığını  ileri  sürerek,  nikâh  ve  tezvîc 
kelimeleri dışındaki lafızlarla kurulan evlilik akdini câiz görmemektedirler
1100
.  
Halbukî,  Hanefî  ve Malikîler  meselâ  mehrin  belirlenmesi,  insanların  hazır 
olması  ve  şâhitlerin  kastedileni  anlaması  gbi  evliliğe  delâlet eden bir  ‘karîne’  veya 
‘niyet’
in  bulunması  durumunda  diğer  lafızlarla  da  nikâh  akdinin  yapılmasını  câiz 
görmüşlerdir. Dolayısıyla burada amaç, akdi yapanların isteğinin bilinmesidir, lafza 
itibar edilmez.  Ayrıca dinde evliliğin  ‘hibe’ ve  ‘temlîk  etme’  sözleriyle  yapıldığına 
                                                                      
1097
   “Ey Peygamber! Biz sana şunları helâl kıldık;.. bir de mümin bir kadın kendini peygambere hibe 
ederse..” 33. Ahzâb, 50.  
1098
   Şâfiî, Umm, V. 60-61. 
1099
   Kâsânî, Bedâiu’s- Sanâi‘, II. 229; Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 106-107, 194. 
1100
   Şîrâzî,  el-Muhezzeb,  II.  41;  Zencânî,  A.g.e.,  s.  106-107,  194;  Nevevî,  Şerhu’n-Nevevî  ala 
Sahîh-i  Muslim,  IX.  212;  es-San’ânî,  Muhammed  b.  smâil  el-Emîr,  Subulu’s-Selâm,  thk. 
Abdulazîz el-Hûlî, Dâru  hyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1379, III. 16;.  bn Cevzî,  bn Ömer’den 
nikâhın ancak Kur’an’da geçen bu lafızlarla caiz olacağına dair bir rivâyette bulunmakta ancak 
rivâyetin  değeri  hakkında  bir  açıklamada  bulunmamaktadır.  bn  Cevzî,  et-Tahkîk,  II.  271. 
Ş
âfiî’nin  nikâh  ve  tezvîc  kelimelerini  kullanmayı  şart  görmesi  hususunda  bilgi  ve 
değerlendirmeler için bkz. Suvâr, eş-Şekl fi’l-Fıkhı’l- slâmî, s. 38-47.  

---

 
243 
dair deliller de vardır
1101
. Nitekim Ö. Nasûhî Bilmen de (ö. 1971) benzer mahiyette 
ş
u  değerlendirmeyi  yapmaktadır:  “Binâenaleyh  bir  kadın,  şahitlerin  huzurunda  bir 
erkeğe hitaben meselâ: “Ben nefsimi sana şu kadar mehr ile hibe ettim” veya “temlîk 
ettim”
 deyip o erkek de kabul etse, aralarında nikâh niçin mün’akid olmasın? Çünkü 
mehrin  zikredilmesi,  şahitlerin  huzuru,  meclisin  bir  meclis-i  nikâh  olması,  bununla 
nikâh  kastedildiğine  pek  mükemmel  delâlet  eder.  Akidlerde  itibar  ise  manalara, 
maksatlaradır,  lafızlara,  mebaniye  değildir.  Artık  bu  gibi  lafızların  bu  misillû 
karineler  iktiranı  halinde  nikâhtan  maksud  olan  maslahatlara  delâlette  kasır 
olmayacağı âşikârdır”
1102
.  
Ş
âfiî’den sonraki dönemde literalist ve zâhirî tutumlarıyla bilinen Zahirîler 
ve Hanbelîler de bu hususta Şâfiî ile aynı görüşü paylaşmışlardır. Hatta Hanbelîlere 
göre bu iki lafzın Arapçasını söylemeye muktedir olan kimsenin Arapça’nın dışında 
bir dille bunları söyleyerek evlilik akdini yapması da caiz değildir
1103
.  
Kısacası, bu hususta biri Şâfiî’nin savunduğu ve sırf nasslardaki kullanımı 
dikkate alarak daraltıcı bir fıkıh anlayışını, diğeri de nasslardaki kullanılan lafızlara 
takılı  kalmayıp,  mana  ve  maksada  itibar  ederek  daha  geniş  ve  esnek  bir  fıkıh 
anlayışını temsil eden, farklı iki yaklaşımın mevcudiyeti somut olarak görülmektedir.  
2. Tenasül Uzvuna Dokunmaktan Dolayı Abdestin Bozulması  
Tenasül  organına  dokunmakla  abdestin  bozulup  bozulmaması  meselesi  de 
farklı  yorum  ve  değerlendirmelerin  yapıldığı  hususlardan  birini  oluşturmaktadır. 
Sahabe ve tâbiûndan itibaren bu durumun hem abdesti bozacağı hem de bozmayacağı 
yönünde  görüşler  ileri  sürülmüştür.  Aslında  her  iki  tarafın  da  delil  olarak 
dayandıkları  ve  tercih  ettikleri  rivâyetler  vardır.  Ancak  re’y  ve  fıkıh  yönleri  ağır 
basan  Hz.  Ali,  bn  Mes’ûd,  Hasan-ı  Basrî,  Rabîatu’r-Re’y,  Ebû  Hanîfe  ve  onun 
talebeleri meseleye aklî yönden de yaklaşarak tenasül organına dokunmakla abdestin 
bozulmayacağı görüşüne varmışlardır
1104
.  
                         
1101
   Bkz. Zuhaylî,  slâm Fıkhı, IX. 34.  
1102
   Bilmen, Ömer Nasuhî, Hukûk-ı  slâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhıyye Kâmusu,  stanbul, ty., II. 19.  
1103
   bn Kudâme, el-Muğnî, VII. 60-61; Zuhaylî,  slâm Fıkhı, IX. 37. 
1104
   Sahabeden  Sa’d  b.  Ebî  Vakkas  ve  Abdullah  b.  Ömer  tenasül  organına  dokunmakla  abdestin 
gerekeceği görüşünde iken; Hz. Ali, Ammar,  bn Mes’ûd,  bn Abbas, Huzeyfe,  mran b. Husayn 

---